Katalog

6 TEMMUZ 2003. SAYI 902 Kendini toplum hizmetine adamaya karar veren genç Thomas More'un ilk vukuatı, parlamentoya Yedinci Henry'nin ayrıcalıklarının sınırlandınlmasına ilişkin bir tasarı sunmak oldu. Bunun karşılığında Yedinci Henry, More'un babasımhapsettive öngörülen para cezasını ödeyene kadar da salıvermedi. More ise kamu hizmetinden menedildi. Thomas More 1505'de, kendisinden on yaş küçük bir köylü kızı olan Jane Colt'la evlendi. tngilizlerin ilk biyografi yazarı, Thomas More'un damadı John Roper'e göre More, aslında üç kız kardeşten ortancasını pek beğenmiş ama ablası üzülür diye onunla evlenmişti. Kadınla erkeğin aynı eğitimi almaJarına inanan ve kızlarına çok iyi bir eğitim veren More'un eşijane, okuma yazma bilmiyordu, ama More evlilikleri boyunca karısına müzik dersleri aldırtıp, Latince ve Yunanca okumayı öğretmişti. Jane ardı ardına dört bebek yaptı, tam beşincisinehamileyken, o yıllarda Londra'ya musallat olan bir salgın hastalık yüzünden birdenbire ölüverdi. Thomas More, en büyüğü beş yaşında olan dört çocukla yapayalnız kalmıştı. Bir süre sonra, kraliyet ailesinin de uzak akrabalarından olan kendisinden sekiz yaş büyük, Alice Middleton ile evlendi. Alice aklı başında ve tatlı sert yapisıyla, hem çocuklar hem de ev yönetimi için bulunmaz bir biriydi.Thomas More eşi için, "Bu hanım ne güzel ne de genç ama eşsiz bir yönetici" derdi.Erasmus'a göre, Thomas More, asık yüzlü Alice'i hoş tutar, onu on beş yaşında bir genç kızmış gibi sevgisiyle şımartırdı. Kral Yedinci Henry'nin ölümüyle, umutlar tam bir Rönesans prensi olan, okuyup yazmaktan, çevresinde filozoflar bulundurmaktan hoşlanan genç Henry'e bağlanmıştı. Ama yine de kral kraldı, Thomas More'un Utopia'da belirttiği gibi, iyilikte kötülükte yağmur gibi inerdi halkının üstüne. Sekizinci Henry'nin kral olmasıyla Thomas More' un yasağı sona erdi ve yeniden baroya döndü. Çok geçmeden, adaletteki tarafsız tutumuyla, ve yoksul hamisi olarak ünü sekizinci Henry'nin kulağına kadar geldi. Londra'nın iki önemli yasa adamından biri olmuştu. Utopia'da kahramanıRaphael'in aracılığıyla, kraliyete hizmet konusunda, 'ha danışman, ha uşaklık ikisi de aynı şey' diyen, More'un, Sekizinci Henry'nin hizmetine girmesi merak konusudur. Erasmus'a göre, kral bu konuda çok ısrar etmiş, More oldukça çekinceli davranmıştır. Sekizinci Henry'nin açık görüşlü tavrı yüreğine suserpmekteydi. Yine de bir gün, damadı Roper'e şöyle diyecekti: "Eğer kafam ona, Fransa'da bir kale kazandıracak olsa, uçurmaktan hiç çekinmez." More Brüksel'de... Kral Sekizinci Henry, 1515'debir ticaret işini bağlaması için Thomas More'ıı Briiksel'e gönderdi. Orada Anrvverp yurttaşı PeterGilles'lataniştı.Gilles,Erasmus'unda dostuydu. Devlet hizmetinde çalışan geleceği oldukça parlak görünen genç bir bürokratın, temsil ettiği sistemi o güne kadar yapılmadığı şekilde apaçık bir dille yeren, üstüne üstlük onun tam karşıtı olan bir sistemi öneren, bir kitap yazması ayrı bir tartışma konusudur. More kitabını, Ant werp'te Peter Gilles'la, sohbetleri sırasında tasarlamış, Londra'da da yazıya dökmüştü. More Utopia'yı eski Yunan klasiklerindeki diyaloglara benzer bir tarzda yazmış, Lucian'ın kitaplarında olduğu gibi mizahı doğruyu söylemek için kullanmıştır. Yazarın ince bir ironiyle kitaptaki bütün isimleri değiştirmesi, besbelli ki o gün ve sonra bazı okuyucularıpekeğlendirmiş,kitabıniçeriğini saptıtmaları için bir araç olmuştur. More'un o çağın erken dönem kapitalizmini bile,"zenginlerinyoksullarakarşıfesattertibi" diye tanımladığı düşünülürse, bugüniı o günden görebildiği de tartışılmazdır. More' u yazdığı bu kitap ölüme götürmedi ama hayat ona başka şeyler öngörüyordu. Halkın sevdiği ve hürmet ettiği bir yargıç olan Thomas More'u, onun Mayıs ayında başlayan bir isyanı en sakin bir şekilde bastırılmasında payı olduğunu da öğrenen Sekizinci Henry, Sirunvanıverdivedanışma meclisinin en saygın üyeliğine yani Lord Chancellor'luğa getirdi. Oyle ki kral, More'u yanından ayırmıyordu, kralın "yedi ayinin savunusu " adını verdiği, Katolik dininin savunusuna yönelik dini metinleri yazmasına yardım etti. Reform ve Martin Luther Thomas More'un dindar bir insan olduğunu yazının başından beri biliyoruz. O her ne kadar değişimin gerekliliğini görse de Hıristiyanlıkta bir tek Katolikliğin tüm in sanları birleştireceğine inanıyordu. Ama değişim Martin Luther'le ve Protestanlıkla Kral 8. Henry, Anne Boleyn ile evlenmek istiyordu. Ama evliydi. Kilise ile kavga etti. tılar. More, iyi ya da kötü hiçbir şey söylemiyordu. Çok sevdiği kızı Margaret ve karısı Alice, hem kendisini hem de ailesini bu işkencelerden kurtarmak için, kalpten değil ama sözle kabul eder gibi görünmesi için, hücresine gelip yalvardılar. O diğerleri gibi değildi, belki de ülkeyi kan gölüne çevirecek daha yıllar sürecek bir ikiliğin altına imza koyrnak istemiyordu. Ger. ^3 çekten de düşündüğü gibi oldu. ] KatoliklerveProtestanlararası j l kanlımücadeleonlarcayüsür r* Kızı Thomas More ölüme giderken onu kucakladı. sonra da kellesini kaçırıp günlerce sakladı. larda kraliçenin hizmetinde olan Anne Boleyn'e âşık oldu. Boşanıp Anne ile evlenmek isteyen kral, Katolik Kilisesinden izin alamadı,çünküRomaimparatoruilkeşinin kuzeniydi, Roma Katolik Kilisesi de imparatorun baskısı altındaydı. Martin Luther'in nerede olursa olsun bir prens Protestan olursa onu ülkesindeki kilisenin yüce temsilcisi olarak tanıyacağı sözleri kralın kulaklarına kadar gelmişti. Sekizinci Henry Protestan olmadı ama, kendi yazgısını ellerine almak için, kendini lngiltere Ulusal Kilisesinin başı ilan etti, artık hiç kimseye hesap vermek zorunda değildi. Thomas More, Lord Chancellor'luktaki görevinden sağlığını bahane ederek çekilmişti. Belki de kargaşanın dışında kalıp, unutulacağını düşünüyordu. Ama Kral Hery'nin, Anne ile evlilik törenine katılmayan More'un bu davranışı Sekizinci Henry'nin gözünden kaçmadı. More tüm dostları kral için teker teker yemin ettikleri sırada, derin bir sessizliğegömüldü. Bu sessizlik onun Londra Kulesinde bir yıl kadar hapsedilmesine yol açtı. Kral veadamları.More'a kralın kişiliğine dair bir şey söyletmek için çok uğraş dü. "Tanrı aslında Tanrı değildir diyemeyen...' Bu sözünü More'un aleyhine delil olarak kullanan yargılayıcılar, kralın kutsal yasasını tanımadığı gerekçesiyle onu ölüme mahkum ettiler. Yolda Londra Kulesine geri getirilirken, biriken kalabalığın içinden bir genç kadın fırladı, muhafızları yarıp, Thomas More ulaşıp sarıldı, askerler kadını kolundan tutup uzaklaştırmaya çalışırken, o kurtulup gözyaşları içinde babasını boynundan öptü. Thomas More mektubundakızına/'beniençokgıırurlandıran, babaya verdiğin o son şefkat öpücüğüydü." diyecekti. 1535'in 7 Temmuz sabahında, Londra Kulesinin önündeki Thomas More için büyük bir kalabahk toplanmıştı. Yargıçlar, Kralın isteği üzerine, Thomas More'a kalabalığın önünde çok konuşmamasını söylemişlerdi. More, kalabalığa dönüp, Yüce Tanrının, krallarına akıl fikir ihsan etmesi için dua etmelerini istedi, çünkü krala hizmet etmişti ama, Tanrı her zaman ilk önce gelirdi.vebunun için ölüyordu.Celladına bir altın verdi. Sakalını yana çekerek, sakalının kabahat işlemediğini o yüzden de kesilmeyi hak etmediğini söyledi. Az sonra More'un cezasıinfazedildi.Rivayete göre, günlerce Londra Köprüsünde kalan başını kızı Margaret askerlere rüşvet vererek kaçırmış ve saklamıştı. Bu yüzden de birkaç ay tutuklu kalmıştı. More'un ölüm haberi Kral'a ulaştığında, oynadığı kâğıt oyununu bırakarak,kaşlarınıçatıp,AnneBoleyn'e, "bu adamın ölümü senin marifetin" dedi. Bununla birlikte, More'un bütün mal varhğını ailesinin elinden aldı. Dahası, birkaç kuşak devam eden ProtestanKatolik iktidar çekişmelerinden More ailesi de payına düşeni aldı. Thomas More'un en çok düşkün olduğu büyük kızı Margaret, bu sıkıntılara dayanamayarak babasının ölümünden birkaç yıl sonra yaşamını yitirdi. Bazı Protestan tarihçilere göre Thomas More, sadece inatçılığı yüzünden ölmiiştü. Bir Rönesans ve Hümanizma insanıyken dinde reforma "hayır" demişti. More'un ruhundakibuikilem sonunda ölümüneneden olmuştu.* KaynaklanThe Life of Thomas More, Peter Ackroyd, 1999,Vintage. / The Life of Sir Thomas More, John Roper,1998, Oxford Univ. / Utopia, ITıomas More, Penguin, 1965. / Edebiyatta Ütopya Kavramı ve Thomas More.MinaUrgan, Adam Yayınları. Evlilik Thomas More ile kralın arasını bozdu. geliyordu. Thomas More, Almanya'da bir kilisenin kapısına çivilediği bildiriyle reform hareketini başlatan Martin Luther'i, dinin en tehlikeli bölücüsü ilan etti. Bütün çalışmaları reform isteyenleri cezalandırmaya,veîngilizcedeyazılan"YeniAhit"lerin yakılmasına dönüşmüştü. Oysa bu sıralarda, Martin Luther "Utopia"yı bulmayı çok istediğini söylüyordu. Gerçekten de More'un Protestanlara karşı davranışları Utopia ülkesindeki dini hoşgörüden çok uzaktaydı. lngiltere Krallığının da Roma Katolik Kilisesiyle büyük sorunu vardı. Ingiltere'yi Fransa'ya karşı Yüzyıl Savaşlarında desteklemeyen, Katolik Kilisesi, kraliyetin gözünde eski saygısını yitirmişti. Kırklı yaşlarındaki kral, bir erkek varis istiyordu. O sıra