Katalog

ve ekonomik maliyetini kaldıramayacağına karar vermesi, bu kararın diğer tüm davranışlan belirlemesidir. Ülkemizde herhangi sorunu ilkesel bir düzeyde tartışamıyor olmamız bir yana, bu karar verme mekanizmasının, şimdiye kadar alışılmışın ötesinde çok merkezli, çok aktörlü olmuş olması, Türkiye'de demokrasinin gelişimi açısından önemli bir kazanım. Son tahlilde gerçek ahlaki seçimler, h«r vakit, hangi değerlerin korunması için ne tür maliyetlere katlandabileceği kararlarını içermek zorunda. Yani bence, Türkiye'nin bu savaşla arasına bir ölçüde mesafe koyabilmiş olmasının, Can Dündar'ın 22 Mart günkü MUliyet'te çıkan yazısında anlattığı gibi bir çeşit Keloğlan sakarhğı içinde, kazara ortaya çıkan istenilesi bir sonuç olmanın da ötesine geçen bir anlamı var. Bu çok aktörlülük, devletin dışişleri ve askeri bürokrasisi yanında, kaçınılmaz olarak, banş talebini yükselten sivil güçleri, duygularına tercüman oldukları kitleleri ve onlara kulak veren siyaset insanlarını da barındırmakta. "Bu da nerden çıktı" dercesine yadırganan, ve mümkünse tersyüz edilmeyeçahşılandabu. Halbuki bugün barışın korunması için geliştirilen tüm kapsamlı gündemler, savaştan birinci derecedeetkilenen sivilleri (buna ticaret erbabı, sanayiciler ya da turizmciler dahiJ olmak üzere!), ve özellikle daha da korunusuz bulunan kadınları, azınlıkları, sivil toplum kuruluşları aracılığı ile çatışma ortamlarını gerilet me ve banşı kurma sürecine doğrudan katmayı içermekte. Gücün hakhlığı üzerine kurulu bir düzenin refleksleri ve ürettiği söylem yerine, güçsüzlerin de katıldığı, empati ve müzakere yoluyla birlikte çözüm arama kültürünün yeşertilmesi, aynı zamanda güvenlik kavramının, sınır güvenliği, ya da soyut bir "milli güvenlik" yerine, kişi güvenliği biçiminde anlaşılmasına ihtiyacımızvar. Savaş, kişinin en temel hakkı olan yaşam hakkınıelindenalıyor. însan haklarınıkorumakla yükümlü merci devlet iken, savaş nedeniyle kendi devleti ya da yabancı bir devlet tarafından yaşam hakkı tehdit edilen bireylerin sığınacağı uluslararası bir merci, şimdilik yok. Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi, genişleyen ölçüde kabul de görse (ABD tanımıyor), yaptırımdan yoksun bir kurum. Halbuki, însan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde yaşam hakluna (1), savaş ya da başka bir olağanüstü durumla ilgili herhangi sınırlandınlma getirilmiş değil. Buradan benim çıkarttığım sonuç, însan Hakları evrensel Beyannamesi gereğince, savaşlartn bizatihi bir insanlık suçuolduğu. YaniII. Dünya Savaşı'ndan sonra, dünyanın bundan elli yıl önce gelmiş olduğu noktada, insan hakları kavramı içinde, savaşın bir insan hakkı ihlali olduğu davar. însan Hakları Evrensel Beyannamesi, "herkesin bubildirgedeöngörülen hak ve özgürlükleringerçekleşeceği bir toplumsaJ ve uluslararası düzene hakkı vardır" (2) derken, tam da barışı, kişi güvenliği üzerinden, tanımlamış oluyor. Bu tanıma sahip çıkılması bugün ABD'nin başını çektiği tür bir globalleşme süreci ve onun getirdiği savaş ve terör tehdidinin karşısında en etkin araçlardan biri haline getirilebilir. Örneğin Kuzey Irak'ta barışın kurulması, (hem de ABD'nin bölgeye müdahalelerinin en aza indirilmesi) içinde yaşadıkları ülke sınırlarından bağımsız olarak tüm bölge halklannın insan haklarına saygı gösterilmesinden geçmekte. Bu da, o barışı yaşayacak olanların busüreceaktifkatılımınıgerektiriyor. însan hakları kavramının etkili bir araç olabileceği düşüncem, herkesin kendine ait ahlak anlayışının ötesinde, bazı düsturların, tarihin belli bir noktasında, belli pazarlık ve uzlaşmalar da içerir biçimde, uluslararası normlar haline gelmeleri, ve bunların uluslararası beyannameler, anlaşmalar, ya da yasalar aracılığı ile en geniş anlamda politik yaşamı bağlamaları, bir tür kamulaşmış ahlak oluşturmalarından kaynaklanıyor. Başka bir deyişle, bugün uluslararası insan hakları normları, pasifizmi gerekli ve zorunlu kılmakta. Savaşın kabul edilemezliğine dair hem uluslararası normların olması, hem de bu normlara hayatiyet veren bireysel ahlak anlayışının giderek yaygınlık ve etkinlik kazanmasına karşın, savaş kışkırtıcılığı ya da askeri güç kullanımı avaş insan AYŞE ERZAN eredeyse bir tür organik sağduyunun galebe çalmasıyla, ABD'nin tüm baskı ve şantajlarına karşın Türkiye'nin Irak savaşının büyük ölçüde dışında kalabilmiş olmasını, yakin tarihimizin en utnut verici gelişmesi olarak görüyorum. Iskenderun limanına çıkartılmış asker vemühimmatın, Mardin kalesine, Nusaybin sanayi çarşısına üslenmiş birliklerin gerisin geriye gemilerine taşınıp "geldikleri gibi gitmelerini," Türkiye'de mutlaka yaşatmamız ve büyütmemiz gereken güzel şeylerin başlangıcı olarak görmek istiyorum. Bunu yapmak bizim, tek tekkadın, erkek, genç yaşlı, bizcileyin insanların elinde diye düşünüyorum. Bunu başarabilmemiz için de, ağaçlann arasında kaybolmadan ormanı görebilmemiz, ve daha da önemlisi, hem Türkiye kamuoyuna, hem de dünya banş güçlerine, gösterebilmemizlazım. lletişim çağında, süreçlerin isimlerini koyabiknek, herzamankinden daha da büyük ölçüde, olaylara hükmetmenin ilk adımı. Daha bütünsel teorik yaklaşımlara her zaman meydan okuyan, mercelde bakıldığtnda herhangi rasyonel sebep sonuç ilişkisi kurmayı çok zorlaştıran ayrıntüar, tek tek kişisel ya da örgütsel zaaflar, rastlantılar ya da kültürel renkler ötesinde, benim durduğum yerden görünen manzara, Türkiye'nin, temelde bu savaşa girmenin politik "Mardin kalesine, Nusaybin sanayi çarşısına üslenmiş birliklerin gerisin geriye gemilerine taşınıp 'geldikleri gibi gitmelerini/ Türkiye'de mutlaka yaşatmamız ve büyütmemiz gereken güzel şeylerin başlangıcı olarak görmek istiyorum." karşısındauluslararasıyaptınmlannortadan kalkmış olması, ancak hem ulusal hem uluslararası düzeydeeşitlik, demokrasi, insan hakları ve banş mücadelesinin bir bütün olarak ele alınması ile aşılabilecektir.# (1) însan Hakları Evrensel Beyannamesi, Madde 3. (2) însan Hakları Evrensel Beyannamesi, Madde28.