Katalog

CUMHURİYETDERGİ Babil öncesi Sümer dönemlnden blr boğa... (Irak Müzesi) tarihi açısından önemsiz değil. Her yerde geçmiş var. Evet, Mezopotomya, Yakındoğu, uygarlığınbeşiği. Bu kapsamda çok şey söylenebilir. Amaörneğin Sibiryadaönemli. Orada da insanlar yaşamış. Dünyada son bir milyon yıldan beri, Asya, Afrika ve Avrupa'nın her yerinde insan topluluklan var olmuş. Hepsinin de, uygarlık tarihi içinde yeri var. Insanlığın gelişiminde, günümüze gelinmesinde katkıda bulunmuşlar. Yani şimdi, Sibirya'daki kültürel varlıkJar, Irak'agöre daha az ya da daha önemsiz diye bir tanımlama yaparsak, olası orada bir savaş çıktığında, bombalama nedeni dahamı geçerli olacak? Seçici olmayan bakış açısıyla bir yeri değerlendirmemiz gerekir öncelikle. Bu bakış açısıyla Irak'ı nasıl değcrlendiriyorsunuz o zanıan? Bazı bölgeler, günümüze gelen uygarlığın gelişmesine daha fazla katkıda bulunmuşlar. Bu bölgeler, sistemi tetikleyici anlamda belli aşamalann gerçekleştiği yerler. Buradaki uygarlık sözcüğünün anlamı da bu zaten. Irak topraklannı içine alan Mezopotamya da, yadsınmaz bir şekilde, özellikle, M.ö. 8. binden itibaren, günümüz sisteminin temel taşlarının atıldığı belli başlı yerlerden biri. Özellikle devrim olarak nitelendirdiğimiz, kentlerin ortaya çıktığı, devlet sisteminin, bürokrasinin, imparatorluklann, daha sonraki, örneğin Helenistik kültürün düşünsel yapısını oluşturan kurumsal olguların doğduğu topraklar. Batı lran, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu'nun bir kısmı, Suriye, Doğu Akdeniz, Filistin ve Lübnan gibi ülkelerin yer aldığı, Büyük Mezopotamya denilen bu oluşum bandı, her yerde olduğu gibi, hem insanlığın ortak kültür mirası olmasından hem de bu özelliklerinden dolayı öne çıkıyor. Ve bu çekirdek bölgede, Irak, özellikle kent ve devletin ilk yapı taşlarının atılmasında sergilediği canlı dinamizmle elbette ayrı bir önem taşıyor. Savaş koşullarında genelde alınan önlem, birtakım eserlerin bodrumlara indirilmesi ya da güvenlik açısından daha güvenli yerlere aktanlması. Ancak, özellikle Bağdat Müzesi gibi büyük bir müzeye sahipsenizve lObinlerce, lOObınlerce eseriniz varsa ancak seçerek aldıklannızı kurtarabilirsiniz. Dünyanın hiçbir yerinde, hiçbir güç, eserlerin tümünü birden korumaya yeterli değildir. Ya da Beyrut Müzesi'ndeki gibi hepsini değil ama bazı eserleri betonla örtersiniz. Bcnim asıl korkum Bağdat Müzesi değil. lyi, kötü ona dikkat edilir. Ama kayda geçmemiş olan ören yerleri, höyükler ne olacak? Irak'ın, Mezopotamya'nın düzlüklerindeki bilgi bence çok daha önemli. Ve onları kaybettiğinizde aslayerinekoyamazsınız. Müzedeki eserlerin belgeleri, en azından resimleri var. Eninde sonunda kâğıt üzerindeki bilgi kaybolmaz. Ama Irak'ta kazılmayan en azından 10 bin tane büyük höyük, kilometrelerle ifade edilen mega yerleşimler var. Bunlardan ancak 100yada200 tanesi ortaya çıkanlmıştır. Sözünü ettiğiniz bu ycrleşimle Asurlu "Monu I ı\n"... Tarihi yok edecekler NERMİN BAYÇIN Bi ütün dünyada milyonlarca insan "Irak'ta Savaşa | Hayır" diye haykırıyor. Evet, savaş halinde insanlar ölecek, sakat kalacak, yoksullann sayısı ve yoksulluğun oranı artacak. Amabirdeinsanlığınbinlerce yıllık tarihi var ki, o da yerle bir edilıp, insanlık mirası talan edilecek. Savaş hallerinde hem Irak'ta, hem de dünyanın her hangi bir yerinde olanlar ve olabilecekler üzerinelstanbulÜniversitesi, Prehistorya Anabilim Dalı Kürsü Başkanı Prof. Dr. Mehmet Özdoğan'la konuştuk: lrak'ın,arkeolojiktarihselya da diğer anlamda, kültürel varlıkları açısından dünyadaki yeri nedir, ne tür değerler taşıyor? öncelikle şunu kavramamız gerekiyor: Dünyada hiçbiryerkül tür re örnek verebilir misiniz? Örneğin Uruk, ve bence en vahim durumda olanı o. Daha yarısı kazılmış durumda. Ve diğer yarısı için en azından daha bir 100 yıl daBağdat Müzesi bütün bu tarihi ha ister. Sümer uygarlığının, bütün taşıması açısından dünyanın ön bir kent sisteminin, yazının, bürokde gelen müzelerindcn sayılıyor. rasinin, yönetim mekanizmasının, askeri mimarinin, edebiyatm, tapıÖnemini aktarabilir misiniz? Bazı müzeler arkeolojinin tari nakların, tapınak ekonomisinin hinden gelir. Britanya, Budapeşte, doğduğu, bir yerde her şeyin temelinin atıldığı birkent. SonrabirNiHermitage.IstanbulArkeolojimüzeleri gibi. Bu prestij müzeleri, 19 nova. Saray kütüphaneleri, tablet yüzyıldan itibaren eserleri toplama arşivleri,Gılgamışdestanı... Bunlar ya başlayan, merkezi müzelerdir. bilinenler. Bugünlrak'ta hangi höTabii, bugünkü anlayışta, eserler ar yüğü kazsanız tablet yağar. Tüm intık bağlı olduklan müzelere gidiyor. sanlığın geçmişine ilişkin en önemBağdat Müzesi'nin de kuruluş tari li yazılı belgeler orada ve daha hiç hi oldukçaeski. Mezopotamya uy kazılmamış, araştırılmamış pek garlığının görkemini sergilemek çok yer var. Yalnızca tarihöncesi amacıyla yapılmış, o dönemde değil, Irak'ta hemen her döneme özellikle, Ingilizler'in yardımıyla ilişkin çok önemli merkezlerbuluda çok hızlı gelişmiş olan bir prestij nuyor. Helenistik, Roma, ilk Islam müzesi. Dünyadaki, tüm Mezopo devletlerinden Abbasilerin ünlü tamya kültürlerinin, Asur'un, Ba kenti Satnara... Sonra Osmanlı... bil ' in, Sümer' in en önemli eserleri Bu bakımdan çok zengin topraklar. nin yer aldığı, depolandığı en zenO zaman Irak savaşında ciddi gin müzelerin başında gelir. Bu ba anlamda bir kültürel varlık kaykımdan çok önemli. bı yaşanacak diyorsunuz.. Peki bu eserler savaşın şiddetinden nasıl korunacak? Şu andabile Irak'ın içinde bulunduğu ekonomik bunalımın kültür