Katalog

CUMHURİYHTDERCİ Milas'ın Yahudileri L l Sosyal hayattan bahscdcr ınisiııi/ bira/. k Örneğin,akşamü/erleri süsyolu'ndage/ermiydiniz? Leon Müsafir: Evet, ailecek arkadaşlarla birlıkte,gruplarhalındege/erdik. HclvacılardanTevfik vardı. Çok sarhoşolurdu.Ciezerken bağırırdı. Bı? ondan çok korkaıdık. Alifer var burda, helva imalatı ile ıığraşır, AliferI Ielvacıoğlu. Sordum,"neokluona" Israil'in Yehud kentinde oturuyorlar. Sık sık diye, "kendini astı" dedi. Çok iyı geçınırdık Milaslılarla. Hatta Izmir'e geldikten sonra doğdukları toprakları ziyarete geliyorlar. eski komşularımız bi/i ziyarete gelirlerdi sık sık. Israil'e giden Türklcre de yardımcı oluyorlar. Sizdeevlenniflerııasılolurdu? Leon Müsafir: Israil'de çıftlerı I lahamevMüsafirler Milas'ın cski günlerini anlattılar. lendinr. Burda hem dıni lıem resmi nikâh var. Ama bizde yalnız dinı evlilık törenı yapılır. Mesela.bınsı Hırıstıyansadiğeri Musevi ise onuevlendirnıezler. Onudışarıgönderırler. Örneğin Kıbrıs'a, l'ürkiye'ye gelir nikah yaptırırlar. Simha Müsafirlsteyen resmi nikah da yaptırırfakatmecbuı değildır. Ama bıırada mecburi. Mesela, burdakı Yahudıleı öııce belediyede evlenirler, sonra da dini nikâh yapaılar. Ama Israil'de yalnı/dınınıkâh yapılır. Resmi olan, dinı nıkâhtır. Bizde, dıni nikâh olmadan belediye nikâhı geçerlı değildır. Leon ve Simha Miisajlr... Sadece kendi içini/.deıı nıi kız alır verirNEVZAT ÇAĞLAR TÜFEKÇİ * tanbul'abirkiMvu Ameıika'ya... Afrıka'ya, sonrabenimpederi aradı buldu, "Sizeborcunı diııiz, lıiç Türklerle evlenen oldu mu içiKongo'ya, Belçıka'yagıdenlerdeoldu. Her vardı, o zaman veremedim, şimdi ödemek is ni/den? Leon Müsafir: Bizinı zamanımızda bu tür eon ve Simlıa Müsafir, ıki Milaslı Ya kes dağıldı.değişikyerleıegitti msanlar. Cii tiyorum" dedive lOliralıkborcunubabama ödedı. evliliklerolurdu. Bir Türk bir Yahudi kızıyla, hudi. l%l yılında Izmir'deevlenen denler, ba^kalarını da çektı gittikleı i yere. Dahaçokhangiişlcriyaparlardı? O zamanlar ilişkiler nasıldı? bir Yahudi bir Türk kı/ıylaevlencbıhrdı. Meçifl, yıllar önce ayrıldı Milas'tan. Leon Müsafir: BütünMusevilerbirailegı sela benim kardesımın kı/ı I/miı'de bir Leon Müsafir: Burada45 tane manifatura Şimdi Israil'in Yehud kentinde oturuyorlar. Ama senede bir iki kez 'anavatanla dükkânıvarsa,42'siMusevilerindi. Milas'ta biydik. Birbirimizle dayanışma içindeydik, Fürk'le evlendi. Bıırada bir Kör Mehmet varbirbirimize sanlırdık. Türk komşularımız var dı, onun kardeşı de bir Musevi kızla evlenrınr, doğdukları, biiyüdükleri toprakları/iya esnafvezanaatkârişlerininçoğuMusevilerin rete geliyorlar. F.ski günleri yad etmek, eskı elindeydi. Aralannda kuyumcu olanlar da dı, çok iyi anlaşırdık onlarla, çok samimiydik, miijtı. dostları görınek, konusııp hasret gideımek vardı. Bazıları da tütün, susam yetiştirir, zey kardeş gibi... Annem bir yere gittiği zaman Peki ya cenaze törenlerini/.... tinyağı fabrikası işletirdi. Buradaki iki zeytin beni onlarabırakırdı.Yemekyaptıklanndabiiçin...YıneböylebırMilasziyaıetindekarşıLeon Müsafir: Bizde, cenazeye çocuklar laştık Müsafir çiftiyle. Veozamanların Mi yağı fabrikası Musevilerın elindeydi. Köy ze de vertrlerdi,1944'te bir vergi koydular, gitmezdi. Ama Israil'de ııfak büyük herkes lüyleortak işletirlerdı. Ürünsatıldıktansonra Varlık vergisi. Bazı gayrimüslimlerçok ağır gider. Buradan göeüneeye kadar mezarlığa las'ıüzerineanılarıtazeledik... Sizin /amanıııı/da Milas'ta ne kadar gelirpaylaşılırdı. Halkçokgüvenirdi onlara. vergiler ödemek zorunda kaldı, Ödeyemenle hiç gitmedim. Adet böyleydı. ()lenın gömleBabam veresiye verirdi, senet menetde yap rin ise eşyalarına haciz kondu. Sadecebizde ği varsakesilir.parçalaraayrılırdı.BirişaretMuscvivardı? I eon Müsafir: Yaklaşık400aile vardı,ama mazdı. Hattal/mir'egöçtüğümÜ7/amanbır gıll ürklerde vergi ödedi. Bizimburadaeok tirbu,"Kirya"derler... Birdeyedigünyerde çoğubizdenöncegıttı Milas'tan. Birkısmı Is müşterisinin lOliraborcııvarmışona, lOsene fazla haksızhk olmadı, Türk, Yahudi herkese oturursun. Yedi gün yemek pi^mez o evde, yas tutulur, ba^kalaı ıııııı evinde yemek yenır. Oay, biitünerkeklersakalbırakıı.yassakalı. Cenaze,gününherhangibiranındame7arlığa götürülür.definişiher zaman olur. ölenin yakınakrabası.annesibabası onutaşımaz. Yakın akrabalar tabuta dokunmaz. Bu Mğneli beşik' hikâyesi nedir? 40 yıl öncesinc dek Milas'ta 400 Yahudi ailcsi yaşıyordu. Dünyanın dört bir yanına dağıldılar. Leon ve Simha Müsafir, iki Milaslı Yahudi. Eskiden Milas 'ta 400 Musevi aile vardı. Leon Müsafir: Duyduğuma göre, Suriye'de Araplar çıkarmış bunu. "Hamursuz Bayramı'nda, Musevi olmayan çocuklardan kan alırlar, ekmeğin icine koy up yerler" dıye aslı olmayan şeyler uydurulmuş. ICatiyen böylebirşeyyok. İsrail'dencişyapıyorsunu/., neylejîcçiın sağlıyorsunuz? 1 .eon Müsafir: Ben Israil'e gıttığimde 20 yaşındaydım.Oradayapı işlerindecalıştım. Ustaba^ıydım.Oiijtenemeklioldum Asağı yukarı 1000 dolar emekli maaşı alıyorum şimdi. Evde Türkçe konuşuluyor mu? Leon Müsafir: Biz evdedaimaTürkçe konuşuruz. Çocuklarımız konuşamazlar, ama anlarlar. Şimdi, oradaMilaslılarolarak bir araya geliyor mıısunuz? 1 eon Müsafir: Sık sık telefonlaşınz. Sencde bir Milashlargünümüz olur. Herkes orada toplanır, uzun yıllar birbirinigörmeyenlcrbir araya gelır.K.ım kaldı, kim gitti, bakarız. Türklergünü var mesela Israil'de. Ankaralılargünü var, Izmırlilergünü var. Geçenay lzmirlilergünü vardı. Orada buluştuk. Biztz