Katalog

CUMHURtYET DERCt y urdunu terk ederek Meksika 'ya yerleşti. Amerikan vatandaşlığından çıkarıldı. ABD'ye yaptığı kısa ziyaretler dışında, 1998 yılında ölünceye değin Meksika'da yaşadı. Nancorrovv'un geleneksel çalgılar için yazdığı erken dönem yapıtları ritmik karmaşıklıklardan ve güçlüklerinden dolayı çalgıcılardanherkülyençabatalepediyorlardı. Bu yapıtlarda, insan gücünü aşan bir şeyler vardı. Nancorrovv, müzikte yeni seslerarayanbirvızyonerolarak,tıpkıHarry Partch gibi, kendi elleriyle yeni çalgılar yaparak bu sorunu aşmayı düşündü. Fakat, daha sonra bu düşünceden vazgeçerek "çalgıcılardan kurrulmanın" yollannı aradı. AradığıçözümüHenryCovvell'ın Yeni Müzıkal Kaynaklaradlı kitabındabuldu. Covvell karışık ritmik yapılar ve ilişkiler kurmayısağlayacakbiraraç olarak mekanik piyanoyu önerıyordu. Nancorrovv, on dokuzuncuyüzyılaaitolanve 1940'larda yalnızca antikacı dükkanlannda bulunabılen mekanik pıyanoya(pianolaya)yeni bir hayat verdi. Bu anakronistik araçtan yirminci yüzyılın en özgün, en çarpıcı yapıtlarını yaratmada yararlandı. Stravinsky, GeorgeAntheılgıbibestecilerde mekanik piyano için müzik yaptılar. Nancorrovv'un farkı, olağanüstü müziğinin neredeyse tamamını mekanik piyanoyla yaratmış olmasındadır. Mekanik piyanoya hayat... Mekanik piyanoyla müzik yaratmak uzun zaman alan, olağanüstü sabır gerektiren,çokzahmetli biriş. Nancorrovv notalarla müziği yazıyor, notalan ana plan ışlevi gören kalıplar üzerinde işaretliyor, bunlan özel zımba makinesiyle rulo kâğıtlara delikleraçarakışliyordu.Rulokâğıtlarbır bakımabilgisayarlarayüklenenprogramlara benziyoriar. Hernotanıntam isabetle zımbalanması gerekiyor. Herşeyin önceden kesinlikle belirlendiği, şansa yer bırakmayan bır müzik bu. Fakat aynı .zamanda, birpiyanistin dokunuşlanyla ulaşamayacağı birkesinlik içeriyor. Mekanik piyano çalışmaları kısa kompozisyonlar. Ne ki, günümüzde bilgisayarlarla yapılan müziğin aksine, bu çalışmalannyaratılması Nancorrovv'un uzun zamanını almıştır. Elli kompozisyonu kırk küsüryıllık tıtız ve disıplinli bırçalışmanın sonunda yaratmıştır. Beş dakikalık bir kompozısyon üzerinde yaklaşık üç yıl çalıştıgı biliniyor. Bu kısa kompozisyonlar karmaşık bir yapıya, çok hızJı ritme sahip olduklan için dinleyicide kısa değillermiş izlenimi uyandınrlar. Üç dakikalık birçalışmanın içinde yığınla nota vardır. Lizst'in yirmi beş dakikalık bir sonatyazmadakullandığısayıda notadan Nancorrovv üç dakika bir mekanik piyano çahşması yaratmıştır. Nancorrovv'un mekanik piyano çalışmalanndan bazıları caz ve blues egzersizleridir. Ragtimeenerjisi,boogiewoogiekarmaşası, önceden kestirilemeyen tempo değişmeleri... Bazı kompozisyonlarda John Cage'in"hazırlanmış piyano" çalışmalannın etkisi vardır. Bazılannda Lizst'in müziğini çağnştıran zarif yapılarkurınuştur. Kimilerinde Charles Ives'i anımsatan bireklektızmduyulur. Nancorrovv mekanik piyano çahşmala Yoğunlaş ve onu dinle B HALİL TURHANLI irkaç yıl önce Conlon Nancorrow üzerine kapsamlı bir incelemesi yayımlanmış olan Village Voice dergisinin müzik eleştirmeni Kyle Gann, onun kendıni tekrarlamayıkesinliklereddedennihaiölçüdebir devrimci olduğunu belirtiyor. Nancorrow'un müziğini 1981 yılında keşfeden ve o tarihten sonra bu müziğin Avrupa'da tanınması için büyük çaba gösteren György Ligeti ise, Charles Amirkhanian 'a yazdığı mektupta şunlan söy lüyor: • "Geçen yaz Paris'te bir gramafon dükkânında Nancorrovv'un plaklannı buldum. Dinledim ve büyük ilham aldım. Bu müzik, VVebern ve Ives'dan bu yana en büyük keşif. Müzik tarihi içinde önemli bir olay. Nancorrovv'un müziği bütünüyle özgün,mükemmellikleyaratılmış..." Bu mükemmel ve özgün müziğin yaratıcısı Conlon Nancorrovv, 1912 yılında Arkansas 'ta küçük bir kasabada dünyaya geldi. Genç yaşta cazı keşfetti, Boston 'a giderek, caz topluluklarında trompet çaldı. Nancorrovv birautodidact. Boston'dakısa bir süre Roger Sessions ve Walter Piston'dan aldığı derslerin dışında müzik eğitimi görmedi. Her şeyi kendi kendine öğrendi. Kurumsal eğitimi salt müzik konusunda değil, genel olarak reddetti. Okul çağındayken en büyük bilgi kaynağı, eski bir IWW (Dünyanın Endüstri tşçileri) üyesi Conlon Nancorrovv, Komünist Parti üyesiydi, Ispanya Iç Savaşı'na katıldı, Amerika'ya döndüğünde pasaportuna el konuldu... Meksika'ya yerleşti, mekanik piyanoyla müzik yapmaya başladı. Ritm ve tempo üzerinde durdu. Eğer boyun eğseydi, yeniden Amerika'ya dönebilirdi... olan HaldemanJulius'ınyayımladığı Küçük Mavi Kitaplardızisiydı. Beşcentkarşılığında satı lan her bir kıtapta tabu bir konu ele alınıp işleniyordu. Nancorrow çocukluğundan söz ettiği ender söyleşilerden birinde, bütün bınkımını Küçük Mavı Kitaplar'a borçlu olduğunu, fakat bazen beş cent'i denkleştiremediği ıçin dizinin bütün kitaplarını okuyamadığını söylemişti. Söyleşinin yayımlanmasından hemen sonra Arkansas Ünıversitesi Kütüphanesi yetki I i lennden bır mektup aldı: Eksik olaneğitiminizi tamamlamak istiyorsanızsizeyardımcıolabiliriz. Küçük Mavi Kitaplar dizisinin tamamı kütüphanemizdemevcuttur... Nancorrovv, Boston'da ABD Komünist Partisi'ne üye oldu. Partinın örgütlediği Uluslararası Lıncoln Tugay ı 'na katılarak Ispanya'yagıtti, iç savaşta faşıstlerekarşı savaştı: "O günlerde idealisttim. Avrupa'da faşizmi durduımak içın tspanyason bir şanstı, Hitler'ı daha orada yenmek mümkündü". Ispanya'dan ABD'ye döndüğünde Komünist Partisi üyesi olduğu ve iç savaşa katildığı ıçin sorgulanan Nancorrovv'un pasaportuna el konuldu. Küskünlük içinde