Katalog

CUMHURİYETDERGİ Zehra Kosova Türkiye'de sendikacılığın ilk kadınlarındandı. TKP'liydi, 1944 ve 51 tevkifatlarında tutuklandı. Önce tütünde, sonra tekstilde işçilik yaptı. Biri Moskova'da, biri İstanbul'da iki çocuk doğurdu. Daima komünistti... 443 No'lu üye Zehra YAZI: BERAT GÜNÇIKAN FOTOĞRAF: ERZADE ERTEM ugün üzerine basılmaya çalışılan, ama bütün dünyayı kucaklamaktan vazgeçmeyen ve vazı geçmeyecek olan cümleyi bütün ömrü boyunca taşıdı Zehra Kosova: "Bütün dünyanınişçileribirleşin..." Türkiye'de komünist hareketin yaşayan son kadınlarındandı. Üstelik işçiliktengelmiş, işçilikten vazgeçmemiş, emekliliğindedekomşulukilişkilerindenalışkanlıklarına,komünizminhayatbilgisinegöreyaşamıştı.TKP'liydi,tütünişçisiydi,sendikacıydı,anneydi... Yaşamöyküsünübaşlatantarih 1 Temmuz 1910'du. Kavala'da, tütün işçiliğinden berberliğe geçen Hasan Galip'in,Düriye'denolmaüçüncüçocuğu olarak doğdu.Ba B bası, abla ve abisi; daha az çalışma süresi ve daha çok raaaş, daha iy i çalışma koşulları için mücadele veren KırmızıKulübeüyeydi.Ondördündeailesiylebirliktebirmübadil olarak Türkiye'ye geldi, Tokat'ta beş yıl zorunlu ikamete uydu, ilkokulu burada okudu. lstanbul'a göç ettiklerinde, kentte tütün ticareti Amerikalılar, lsviçreliler,Danimarkalılar ve Avusturyalılar'ın elindeydi. Avusturya LimitedŞirketi'ndeçalışmayabaşladı.Çalışanlannçoğunluğu kendisi gibi mübadildi ve Kırmızı Kulübün havasını solumuştu. Türkiye Komünist Partisi 'nin (TKP) desteklediği sendikanın kurulması uzun sürmedi. İlk işyeri temsilciliğini FelemenkŞirketi'ndeüstlendi. lşçilereyaptığıkonuşmadaşöylediyordu: "Türkiye'nin geleceği tütünde ve bizde. Bizi ezmelerine izin vermeyelim, örgütlenelim." İlk tutuklanmasını, kadın işçilerin yetmiş kuruş olan yevmiyelerinin seksen kuruşa çıkarılması için direndikleri bır sürede yaşadı. Aynı yıllarda, parti tarafından dörtyıllığınaSovyetlerBirliğf negönderildi.Komüntern'de elli Türk ögrenciydiler. öğretmenleri ıse Şefik Hüsnü. kendısine "Kara Kız" diye ve yanından ay ırmayan Resat Fuat, Baraner, Ismail Hakkı'ydı... Yugoslavyagöçmeni lskenderMustafaKoso\ a ile burada tanıştı. 1935'te,okulda düzenlenen bir Stalin gccesindc evlendiler, Aytül ismini verdiği kızmı doğurdu. lkinci Dünya Savaşı'nıneşiğinde Komüntern. öğrencilerınülkelerinedönmelerıni.savaşa karşı örgütlenmelerıni ıstedi. Kosova, kı/ını Enternasyonal Okulu"nabırakıp lstanbul'a döndü. Çocuğundan ayrılmasının sıkıntısını gideren. devriınin kısa sürede gerçekleşeği,yakızınınkendisininyanına geleceği, yada kendisinin ona ulaşabileceği inancıydı. Kosova, Kantarcılar'da işe girdi, birkızı daha oldu: Gülten. Tarih 1942 'ydi. Kasımpaşa'da kendisine ait, eşi ve kızıylabirlikte oturabileceği ilk evi kıraladı. Biryıl kadar sonra yeniden Avusturya Limited Şirketi'ne başvurdu. Sendikalaşma mücadelesine başlaması uzun sürmedi. Neriman Hikmet'in kaleme aldığı bildiriyi, Bursa ve Izmit'te dağıttı. Üzerinde bildiriyle yakalanan işçilerin adınıvermeleri üzerine gözaltınaalındı.Sansary an Han'da üç gün falakaya çekildi, mahkemeye çıkarıldı, salıverildi... Bu süre içinde ve daha sonraki tutuklanmalarında Gülten ortada kalmıştı. Çünkü Türk vatandaşlığına geçmemekte direnmesine karşın asker kaçağı olarak aranan kocası Iskender Kosova da yakalanmış ve birliğine gönderilmişti. Bu süreyi tanıdıklarının bakımında geçiren Gülten, uzun yıllar annesini suçlamış, ancak kendisi de TİP'tepolitikayaatılınca,bu"ilgisizlik"yakınmasından vazgeçmişti. Kocası, beş yıllık askerliğini bitirip döndüğünde, örgütlenme gereği, partili arkadaşlarıyla aynı evi paylaşıyordu. Arkadaşları evi boşaltmayayanaşmayınca, alyansını ve saatini kocasına verip Izmir'e gitmesini istedi. İskender Kosova da sesini çıkarmadı, çünkü dava bunu gerektiriyordu...Izmir'demarangozlarıörgütleyipsendikalaşmalarını sağladı. Artık, ara sıra lstanbul 'a gelmclerinde görüşüyorlardı. Iskender Kosova HikjııetHanım'la birlikte olup, bu ilişkiden iki çocuk olduğunda dabu görüşmeler sürdü. Çocukların ikinci anneleri gibıydi. Büyük oğlan Ahmet, okulda yönelti!en"Neden annenin soyadını taşıyorsun, senin baban yok mu" sorusunıı kendisine taşındığında, ortada bir sorun olduğunun farkına vardı. Bu, o giine kadar aralarında konusulmayan bir konuydu. Boşannia davasını açan Zehra Kosova oldu. Iskender Kosova ise çocuklarınüfusunageçirmesinerağıneııHikmetHanını'la evlenmedi, 1966'da kan kanserinden öldü. 1944'teki komünist tevkifatında tutuklanan ve bir süre tutuklu kalan Zehra Kosova, 1946 "da kurulan, otuz beş bin üyeliTütüncülerSendikası'nın ilk başkanı oldu. 1951 tevkifatında datutuklananlararasındaydı.Sansary an Han'da işkence gördü, ondört ay Harbiye'de Askeri Cezaevi'nde tutuldu. Salıverildiğinde.mücadeleyiDr. HikmetKıvılcımlı'nın kurduğu Vatan Partisi'nde, legal olarak sürdürmeye karar verdi. Kurulduğu 1954'ten, kapandığı 1957'ye kadar partideydi.Kapanma,yenitutukluluğuberaberinde getirdi, bir ay Harbiye'de hücrede, 17 ay Sultanahmet'tekaldı. Çıkanldığı ilkmahkemedeserbestbırakıldı. Tütün ticaretininsınırlanmasıylayeni bir işkoiuna geçti. Talimhane'de bulunan, Almanlar'a ait Güher DantelFabrikası'ndaçahşmayabaşladı. Biryıl içinde bütün işçilerin Testil Sendikası'naüyeolmasını sağlayınca işten kovuldu. Bir sürede lranlı bir Musevi'ye ait dantel fabrikasındaçalıştı,yineörgütlenmeçabasını sürdürdü. 1970 yılındaemeklioldu. Zehra Kosova, zaman içinde, adı artık Luna olan, kızı Aytül 'e ulaşmay ı başardı. Ancak hem kendisinin hem de kızınm başına bir hal gelmemesi için bunu saklı tutmay ı yeğledi. Kızı Gülten evlendi, dört çocuğu oldu. 18 Ağustos'ta ölen Kosova, yaşamının son yıllannda pek çok siyasi ve sivil oluşumda "onur" üyesi ve "yoldaş"tı. SİP, ÖDP, Lozan Mübadilleri Vakfı, DtSK, TÜSDAV bunlardan birkaçıydı... Son katıldığı törenlerden biri, kendisi gibi TKP'li olan KutberAkalın'ıanmatoplantısıydı. Burada da gençliğinin sözlerine sahip çıktı: "Dünyanın bütün işçileri birleşin..."^