Katalog

17HAZİRAN2001 SAYI 795 si'nin bir parçası olarak,1892'de Ankara'yakadarulaşır. HaydarpaşaIzmit demiryolunun son noktası Izmit istasyonudur. lstasyonun hemen arkasında tersane binaları yükselmektedir. Izmit istasyonu döneminin zanf birmimari örneğidir. Demiryolu'nun tzmit'ten Arifiye'ye uzatıldığı 1888 yılında Izmit valisi Sırrı Paşa'dır. Sırn Paşa görsel zevkleri olan bir Osmanlı valisidir. Oturduğu konak, bugün bile kalıntılarına hayranlık duyulan görkemli bir yapıdır. Tuğlaları Marsilya'dan getirilmiştir. lşte bu Sırrı Paşa'nın, demiryolu hattının şehrin içinden geçmesinin planlandığı o yıllarda Izmit'te vali oluşu Izmit'in bir şansıdır. Sırrı Paşa, demiryolunun şehrin içinden geçişalanının ogünleregöre 'çokgeniş' tutulmasına öncülük yaptığı gibi, demiryolunun iki yakasınaçınarlarektirir. tşte, 2 yıl öncesine kadar lstanbul'dan Ankara'yatrenleyolculukyapanherkesin mutlaka dikkatini çeken ve Izmit'in simgesi olan bu ulu çınarların dikiliş öyküsü 1890'a uzanmaktadır. Ve bu ulu çınarlar 110 y ıllık bir tarihi, gövde özsularında taşımaktadırlar!... Izmit istasyonunu, kentin bir diğer simgesi saat kulesi selamlar. H.Abdülhamid'intahtaçıkışının25. Yılıdolayısıyla 1901 yılında yapılmıştır. Saatkulesinintemelini atan kişi tzmit mutasarrıfı Musa Kazım; mimarı ise Cumhuriyet'ten sonra ulusal mimari akımının öncülerinden say ılan, Sirkeci Büyük Postane, II Meclis Binası gibi bir çok güzel esere imza atmış VedatBey (Tek)'dir. Kulenin arkasında Abdülaziz'inyaptırdığıalayköşküdurmaktadır (] 863). Bu tarihi dokuy u daha sonra, Cumhuriyetnesillerine,sağkoluylabatıyı işaret eden Atatürk heykeli tamamlayacaktır. Ankara'karayolunun lzmit'ten henüz geçmediği 1950'lere kadar demiryolu Izmitlilerin tek ulaşım aracıdır. tzmitli fotoğraf ustası Cemal Turgay "Izmit'i Aramak" adlı eserinde, yine başka bir Izmitli fotoğraf ustası Fahri Seyrek'in 1945'te çektiği siyahbeyaz Izmit istasyonu fotoğrafına alt yazı olarak o günleri nasıl dile getirmiş: " 193O'lu4O'h yıllarda Izmit istasyonu Izmitlilerin vazgeçemediği, yaşamlarından bir köşeidi.özelliklepazar günleri lstanbul yönünden gelen 10:20 Adapazarı postası eski Izmitlilerin anılarından hiç çıkmaz. lstanbul gazete ve dergileri Izmit'e bu trenle gelirdi. Gazete bahane, Izmitlilerin istasyonda bir aşağı bir yukan gezinmeleri, birbirleriyle şaka dolu atışmaları bir âlemdi. Ayakkabılarpınlpınlboyalı.elbiseler ütülü, kravat takılmış, gömlekler kolalı...Istasyonlokantasındapazar günleri yer bulmak olanaksızdı. Çene suyu çeşmesinden içmeden kimse gitmezdi..." (2) Demiryollarınınhayatımdaözelbiryeri vardır. Babam demiryolcu. Ben birtren istasyonunda doğdum. Ekspres katarlannın durmayatenezzül göstermediği ara istasyonlarda büyüdüm. Teksasvâri buharlı banliyölerlebirelimdesefertasıbirelimde çanta ilkokula gidip geldim... Izmit istasyonu ve demiryolu boyu izleri belleğimdeki tazeliğini korur. llkokul yazlanmın çoğu Izmit'te geçti. 1960 yılla rıydı. Dayım Akif Akman'ınnakliye amban ve Çenesuyu şişeleme imalathanesi vardı. Yazları onun yanına gelirdik. Trenden indikten sonra anneannemin oturduğu Baç semtine faytonlarlagiderdik. istasyonda süslü faytonlar beklerdi. Otomobil o yıllar hak getireydi. Faytonların arkasına asılmak çocukluk serüvenlerimizdendi. Faytoncunun arkaya körlemesine şaklattığı kırbaçlarbazen hedefîni bulur, serüvenin bedeli zaman zaman canyakıcıolurdu! Yıllar geçti, çocuklukanılanmın ruhu beni peşine sürüklemiş olmalı ki şimdi tekrar Izmit'teyim. Derken bir gün, demiryolunun artık Izmit' in içinden geçmeyeceğini duyduk. Kıyıdaki yeni yol yapımı sürüyordu. llk kez bir inşaatın uzun sürmesini diledim. Demiryolu ne kadar içimizde kalırsa o kadar mutlu olacaktım. lnsanlık tarihi nasıl ki MÖ ve MS diye ayrılıyor, Izmit tarihi de uzun Izmit'te ca bir süre "DÖ ve DS (Depremden Önce ve Depremden Sonra)" diye anılacak. 1999 17 Ağustos depreminden kısa bir süre önce, sahildeki demiryolu hizmeteaçıldı. Tren Izmit'in içinden geçmez,çançanlar ötmez oldu. 'Çançan' demiryolu ile otomobil yolunun kesiştiği köşelerde yer alan özgün bir Izmit ögesiydi. Tren geçmeden 5 dakikaönce 'çınçın' geçitperdesi iner, yol trafiğekapanırdı. Ardından deprem çöktü; kent kaderiyle başbaşa kaldı. Demiryolu boyunca 'baklavamotifli' parmaklıklarsöküldü, lambalar kınldı. Demiryolunun herbiryanıyaya geçidi oldu; ortası da mezbeleliğe döndü: kâğıtlar,çöpler,kırıkşişeler...Depreminilk şoku geçti. Şehiriçi trafiğini rahatlatma düşüncesiyleçançanlarkaldırıldı,geçitle 2001 tarihli Izmit BüyükşehirBelediyeBaşkanı SefaSirmen'eatfedilerek verilen bir haber biraz umutları ısıtır gibi: "Önce su basmasına karşı kolektörler döşenecek, sonra yayabisikletyoluolacak. Uzunvadede kaynak temin edildiği takdirde hafif rayh sisteme geçilecek", deniyor... Umanm.öyleolur. Dilerim, tzmitli şair Ruşen Hakkı'nm "Izmit" dizeleri hep hayat bulur(3): "Yamtıyokbüiyorum amagene de sormahyım dünyada kaç kent vardır içinden tren geçen çığlıklarını küpelergibi takan dallannda ulu çınarların..." Demiryolu kıyıya alınınca tarihi istasyon binası, yerini yenisine bıraktı. Depremde duvarları çatladı, çatısıhasargördü. Yetmedi; saati söküldü, camlan kınldı, duvarlan 'graffitti'cilere kaldı; mahzun ve son katar. Lokomotif120yıllık rayları sürüklüyor. kimsesiz... İstasyon soruyor: tarihe vefanın reasfaltdöküldü. bedeli böy le mi olmalıy dı!... Ve 2000 sonbahannda Sırrı Paşa'nın ulu Kentlilikbilinci tarihi dokuya,görselliçınarlannın sarıya döndüğü bir ayda, tuhaf ğe, boyabadanaya, çiçeklere, renklere tuhafkatarlargelip kondu rayların üstüne. özeni ve saygıyı gerektirir. Sankibir'son'unkarahabercisigibiydiler. Ve dilerim; yüzyılhk Izmit istasyonu Demir pençeleriyle rayları parça parça toprakla kucaklaşmadan tekrar dipdirı söktüler, arkadan gelen vinçli vagonlara ayağakaldırılır.^ yükleyip götürdüler. Öndeki lokomotif ilerledikçe arkasında 120 yıllık tarihi. anı(1)FredBurnaby,AtSırtındaAnadolu, lletilann karadumanına katıp götürüyordu. IzşimYayınlan, 1999. (2) Cemal Turgay, Izmit'i mit'in içinden geçen bu son tren, bir döneAramak, Kocaeli Yüksek Öğrenim Vakfı Yamin güzelliğini çiğniyordu. yınları. (3) Ruşen Hakkı, Elini Hünerle Kuşlara Artık I zmit' in ortasında demiryolu y ok! YelekGiydir, GerçekSanatYayınları, 1999. Derin birbıçak izi misali ortada kalakaldı yeri,öylecetaşlık,çakıllık... Çınarlar küstü; kargalar kaçtı, onlar bile akşamları * Prof. Dr. Citographica SitoPatoloji Tanı 'gaklamalannı' kestiler... Lab. Hürriyet Cad. Şafak Apt. 125/17 IzmitÖzgür Kocaeli gazetesinin 18 Mart Kocaeli ([email protected]). 2000'in sonbahanydu Demir pençeleriyle rayları parçaladılar... Artık Izmit'in ortasında demiryolu yok. Çınarlar mahzun..,