Katalog

CUMHURİYET DERGt Türkiye'de de gösterime giren, Marquis De Sade'ı anlatan "QuillsDüşlerin Efendisi" filmi tartışmalara yol açtı. Film ne kadar gerçeği yansıtıyordu? De Sade biyografisini kaleme alan Neil Schaeffer, kendi yazdığı De Sade ile film karakteri arasındaki farkı öfkeyle eleştiriyor ve ekliyor: Quills bunun cezasını çekmek QuiUs, üç dalda Oscar'a aday, Geoffrey Rush, De Sade rolüyle en iyi erkek oyuncu adaylanndaıu zorunda. Tanrı isen cezalandır Y aşamının yaklaşık otuz yılını çeşitli hapishanelerde geçiren Marquis De Sade'ın demir parmakhklann ardında yatmasına neden olan şeyin yazdıklanyla yakından uzaktan bir bağlantısı yoktu. Soylu bir ada sahip olsundiyekızını De Sade'a verenkayınvalide Mme. de Montreuil onun çapkınlıklarından, sokak kadınlany la ve üstüne üstlük, öteki kızıyla yaşadığı aşk serüveninden çılgtna dönmüş ve sonunda para karşılığında onu hapishaneye kapattırmıştı. De Sade' ın intikam duygulan Vincennes ve Bastille hapishanelerinde geçen onca yılla birlikte giderek kızıştı. Devrimden sonra özgürlüğüne kavuşan de Sade, köktenci Piques bölge sekreterliğine atanınca öcünü alma olanağım da eldc etmiş oldu. De Sade öcünü nasıl aldığını şöyle dile getiriyordu: "Montreuil'lerin temize çıkanlar listesindc yer almalannı sağladım. Tek bir şey söylemiş olsaydım, icaplanna üstünkörü bakılmış olacaktı. Dilimi tuttum; gördüğünüz gibi, böylece öcümü almış oldum." De Sade her kalıba girebilen, soylu iken ansızın bir devrimci kesilebılen türde bir yaratıktı. Yaşamöyküsünün anlatıldığı "QuillsDüşlerin Efendisi" filminde yansıtılan, kilise ve devletin haksızlığına uğramış aziz kişiden çok daha karmaşık, çok daha ilginç ve şaşırtıcı birkişiliğe sahipti. Fılmin ilk sahnesinde De Sade üst kattaki penceresindcn giyotine kurban gidenleri izlemektedir. Fransız devriminin alabıldiğinc ' kanlı terör günlerinın yaşandığı bir dönemdir. Filmin daha sonrakı sahnelerinde Sade'ın yapıtlanndaki o kana susamış tavnn, bu dönemin bir yansıması olduğu anlatılır. Aslına bakıhrsa, onun en kanlı ve ünlü yapıtı "Sodom'un 120 Günü" Bastille'de, yani devrimden önce kaleme alınmıştır. Bu önemli yapıtını son 11 yılını geçirdiği Charcnton'daki akıl hastanesinde yazdığını söylemek, gerek kitap, gerekse izleyici açısından büyük bir gaf sayılır. De Sade'ın Charenton'dakaldığı dönem, yazın yaşamında doruğa ulaştığı bir dönem değildi. O dönemde fiziksel durumu da, filmde kendisini canlandıran boylu poslu, güçlü kuvvetli Avustralyalı oyuncu Geoffrey Rush'ın yansıttığından çok farkhdır. De Sade, taş çatlasa, orta boylu bir adamdı. Dahası, çektiği acılar ve yaşadığı onca mutsuzluk belıni bükmüştü. Kendisini korkunç birbiçimdeyemeğevcrmişti.Charenton'dakorumaya alınması onun için bir şanstı. Akıl hastanesinin ileri görüşlü, sevecen yöneticisi Abbc dc Coulmier ona öteki hastalar ve kimı profesyonel oyunculann sahneye koyduklan ve kısa sürcde büyük yankı uyandıran oyunlarını yönetme görevini vermişti. Bu yeni sağaltım yöntemi hiç kuşkusuz de Sade'ın ruhsal durumunu olumlu yönde etkiledi ve ona güc verdi. Ne var ki, sahneye koyduğu oyunlar, filmdeki şiddet ve cinsellik içeren sahnclerden çok uzak, Paris sahnelerinde sık sık rastlanan beylik oyunlardı. Rush nasıl ki De Sade ile uzaktan yakından birbenzerlik taşımıyorsa, yakışıklı Joaquin Phoenix' in de ufacık tefecik, kargacık burgacık Coulmier ile hiçbir ilgisi yok. Bu garipçiftin aralanndaçok iyi bir ilişki vardı. Coulmier belki de De Sade'ın yaşamı boyunca edındiği ilk erkek dostuydu. Bu da, ruhsal sağaltım gördüğü dönemde kişiliğinde birtakım olumlu gelişmeler olduğunun birgöstergesi sayılabilir. Filmde bu il işkinin niteliği ve Coulmier'in yazgısı gerçekle hiçbir ilgisi olmayan birbiçimde saptınlıyor ve olay lar kurgusal birboyutta işleniyor. Gerçekte, 74 yaşındayken, uykuda ve huzur içinde ölen De Sade, filmde korkunç bir biçimde can veriyor. Filmde kötü adam kişiliğine Dr. RoyerCollard uygun görülüyor. Böyle biri olduğu ve Coulmier' in uyguladığı yöntemi hiç onaylamadığı ve hapishanede olması gerekirken hastanede bulunan De Sade'ın varlığından rahatsızlık duyduğu doğru. Gelgelelim, De Sade, porno yapıtlan dahil, hiçbir suçtan asla hüküm giymedi. RoyerCollard zamanla Coulmier'in yerine başkasını atadığında, tiyatro ile sağaltım yöntemi çoktan askıya ahnmıştı ve ayncalıkları el indcn giden De Sade ise zaten yaşamının sonlannagclmişti. Filmdeki tüm karakterler arasında en çok Michael Caine'incanlandırdığı RoyerCollard'ınkişiliğimelodramatikvedidaktikbir etki yaratmak amacıyla abartılmış. Kendisine çocuk yaşta bir gelin verilen bu kişilik sadist bir koca ve akıl hastanesinde terör estiren biri olarak yansıtıhyor ve fılmde kendisine akla hayale gelmeyecek, alaysamalı bir sonbiçiliyor. Filmdeki tek öğretici ileti, iyi gibi görünen insanlann gerçekte iki yüzlü birer canavar olduğunun gösterilmesi, kötü gibi görünen De Sade' ın ise, her seyi açık açık dile getiren, genç oda hizmetçisi Madeleine LeClerc (Kate Winslet) ile yalnızca dost kalıp onu cinsel arzularınaaletetmeyen, iyi huylu biri olarak sunulması. Oysa, De Sade günlüğünde 18 yaşındaki hızmetçisiyle cinsel ilişkisi olduğunu vebu ılışkinın ölümündenbirhafta öncesine dek sürdüğünü açıkça behrtiyor. Filmde hizmetçi De Sade'ın el yazmalannı çalıp Paris'teki yayıncısına veriyor. Gerçekte ise, bunu yapan De Sade'a yıllarca yoldaşlık eden ve onunla birlikte olabilmesı için Charenton'da kendisine bir oda verilen Mme. Quesnet idi. Filmde bu uzun ilişki tümden göz ardı edilip, yerine De Sade'ın devrimden sonra aynldığı kansıyla olan olanaksız ve insanı yanıltıcı sahnelere yer veriliyor. Dahası, Mme. Quesnet'in çaldığı el yazmalan, daha önce yayımlanıp ailesini utanca boğan "Justine' adlı romanı değil, gençlığinde kaleme aldığı ve yayımlanma umuduyla tekrar tekrar gözden geçirdiği, ancak hiçbir zaman yay ımlanamayan, oldukça sıradan birkaç roman ve oyundan ibaretti. De Sade'ın özel ve meslek yaşamındaki Michael Caine, Collard rolünde...