Katalog

25ŞUBAT2001.SAYI779 19 miz henüz var olmamış, bıçimlenmemiştir. Kökcnımiz, bilinmez olan şeylerin en bilinmezidir, çünkü bizimlc birlıkte ama bizim doğuşumuzdan öncc, ellerimizin, dilımizin, görme yetimizin oluşmasından önce gerçekleşmiş, geçerlilik kazanmıştır. Kâhinlergibi inceden inceye gözlcsek bile o sahneyi yeniden var edemeyiz. Hatta onu açıklamakla, gömmüş oluruz. Çünkü dilin edinilmesi nc kökenimize ne de doğuşumuza bağlıdır.Cinsel zevkin bile üzerimizdeki ilk ctkisi, ardından gelen gevşeme ile bizi kendi çckiciliğinden koparmasıdır. Yalnızca, insanlann her gün içine daldıklan gece boyunca görülen düşler, dilin sırtını döndüğü bu dünyanın birbölümünü açığa çıkanr. Yalnızca sanat yapıtlan, gün boyunca, bu taşma olgusunun kıyısına yakJaşır. Yalnızca âşıklar, çıplaklıklannı eksilten her şeyden soyunduklannda, arzunun toprağına ayak basabilırler. Sonuçta yalnızca, insan bedenini çıplak olarak canlandırabilcn sanat yapıtları (resim, heykel, fotoğraf, sinema), dünyanın içinde yer alan bir başka dünyadan kaynaklanan bu sahnelerin, bıraktıkları ağa takılan ızlerinı bize ulaştıracak niteliktedir. *** Kalıntılan görmek zordur, çünkü biz bu kal ıntı ların ardında her zaman, onlan aç ık lamaya yönelen, ayakta duran bir yapının hayaletini görürüz. Ne var ki biz onu, kafamızın içinde canlandınnz. Gördüğümüz, her zaman, yitirilmiş, buna karşı ondan geriye kalana anlamını vercn bir şeydir. Ne var ki biz onu, sann biçiminde görürüz. Ne kadar bilinçli olursak olalım, fresklerin ve yazılann dağınıkparçalannı bir araya getirirken aslı yok olmuş bu bütünlerden geriye kalan parçalann, bunlann doğru parçalan olduğunu düşünürüz ve bu önüne geçilmez yanlışı her zaman yaparız. Rastlantısal bir yanardağ püskürmesinin, katmanlan altında koruyarak bize ulaştırdığı kalıntılardan hangi sonuca varabiliriz ki? Romahlann, cinsel yaşamı algılayış biçimini ortaya koyan, onlara özgü sekiz özellik üzerinde kafa yormaya çahştım: FasciBu seçim insanlann yaşamında, sonuçları tmparatorluğun Hıristiyanlaşhnlmasından, 5. veö.yüzyıllardamcydana gclen ve lmparatorluğun yapısında temclde bozulmaya yol açmayan kuşatmalardan, 15.yüzyıldaYeniDünya'nın keşfedilmesinden daha büyük bir deprem oluşturdu. Günümüzde o kıtada yaşayan Amerikalılar, egemenliklerinin önündcki tüm engelleri kaldınnış olmalanna karşın, korkuya dayanan bu sıstemin hâlâ etkisi altındadırlar ve soy lannı, kanlarınm kanıında, Scnato Babalannın giydiği beyaz ihramdan çok, Papalık örgütünde onlann yerini alan Kilisc Babalanmn giydiği siyah cüppeden kaynaklanan dehşetin etkisi altında sürdürmektcdirler. Ohio Vadisi 'ne ayak basan ya da Massachusetts Körfezi' nde ahşap kiliselcr inşa eden Püriten Kilise Babaları, yanlarında götürdükleri eşyalar arasında oraya Incil' i taşıdıklannı sanıyorlardı; ne var ki, götürdükleri daha çok, Lucretius' un ortaya koyduğu o taedium, Seneca'da gördüğümüz o kin, Suetonius'ta okuduğumuz ya da Tacitus'ta sezdiğimiz o yersiz şiddetti ve onlan Eski Dünya'dan kaçıran, aslında buydu. 401 yılının kasım ayında, Gotlar Orta Alpler'i aşıp Milano'ya indiğinde, imparatora ikikurtsaldırdı. Parçaparçaedilenbukurtlann karnından iki insan eli çıktı. Olaydan, Gotlann oraya daha kalabahk gruplar halinde gelmelcri gerektiği sonucu çıkanldı. Bu önbelirti, Roma tmparatorluğu'nun parçalanmasını başlatıyor ya da zaferlerle dolu bir dönemin sona erdiğini göstcriyordu. Romulus'u emzirmiş olan hayvan, koruyucusu kabul edildiği halka sırtını dönüyordu. Bu, her şeyin yön değiştirdiğini gösteren doğru bir belirtiydi. Romalılar ulusal gelcneklerini, savaşçı değerlcrini, tarihlerini ve tann lannı bir yana bırakıp tektannya tapar, küskün, insanbiçimci olmuşlardı. Kurt toteminin yerine çarmıha gerilmiş bir köleyi koyduklan için de köle olmayı hak ediyorlardı. O dönemin başına çöken felaket, buğdayı samandan ayınr gibi, beden ile çıplaklığı, anima ile hayvanı, sonsuza kadar sürecek rahatlık ile bireysel müstehcenlik övüncünü, korku ile cinsel zevki, yaşam ile ölümü birbirinden ayırmıştı.^ indiği inancı yaygınlaştınldı. Balığabıçakla dokunma konusundakı bin yıllıkyasağı, günümüzdebalıkyerkengözalıcıgümüşservis takımlarkullanırkenanımsıyoruz;böylebir yasağın konulmuş olması bugün bize artık tuhafgelmiyor. Bu servis takımları cuma günleri kullanılıyor. (Yeni sözcüklcreski sözcüklerdcn öç alıyor: Fransızcada cuma günü anlamında ' vendredi' sözcüğü Latince Veneris dies, Venüs Günü'nden gelir. O gün balık kurban edilmesi, Uranos'un kesilen crkeklik orgarunın okyanusa atılmasından sonra Aphrodite' in suyun içinden doğmasıyla ilgili büyük yortuyu anımsatır.) Aziz Gregorius, bakire kızlara denizde yıkanmay ı yasakJar. Aziz Athanasios, bakirelere, yüz ve ayaklar dışında, bedenlerinin öteki bölümlerini yıkamalarını yasakladı. Edward döneminin, yüzyılımızın başında çokgözde olan büyük romanlannda, kahramanlar banyo küvetine girdiklerinde, bedenlerinin çıplak görünüşünden utanmamak için suyun üzcrinc kepek serperlerdi. Genç kızlar, kirlenmiş iç gömleklerini, cinsel birleşmenin, gebeliğin ve doğumun kendi bedenleri üzerinde bıraktığı ürkütücü izlere bir an bile olsa takılmamak, bunun etkisinde kalmamak için, bu gömleğin üzerine giydikleri temiz iç gömleğinin altından sıyırarak çıkanrlardı. Çarmıha gerildiğinde tsa'nın üzerinde yalnızca kalçalannı örten bir linteum vardı. Tann, aradan yüzyıllargeçtikçe yeniden giyindi. Meryem'in giydiği velmen capitis, oğlunun çıplakhğını örter. Subligaculum, linteum'un yerini aldı, daha sonra kolobion, subligaculum'un yerini aldı (Suriyelilerin giydiği kollu iç gömlcği, içdonunun yerini aldı). Beden ile cinsel istek arasında beliren uçurum, dış dünyanın hor görülmesi ve kafalarda korkunç cehennem imgelerinin yaratılmasıyla sonuçlandı. Cehennem Etrüsk, Yunan ya da Mezopotamya kökenli kalmayı, insanlan parçalayan bircanavarolmayı sürdürdü. Bu canavar, dişlcri dışan fırlamış Gorgon 'dur ya da kanndan ağızlı Baubo'dur. Hıristiyanlann ayin mekânına dönüştürülen bazilikalardaki fresklerde, katedrallerdeki heykellcrdc,'ikincigiysi'lerinigiyinmişseçilmişlerin önünde, ölüm canavan; çıplak günahkârlan kocaman ağzı ile parçalayıp yutar, onlan cehennemin sonsuz bedeninin dibine atar. tnsan yaşamı böylelikle, cinselliğin karabasan oluşturduğu, uyanma anının da bedeni günahlarından anndıracak an ile bir tutulması gereken bir uyku haline geldi. Insanlar biyografik ölümden, daha sonra biyoloj ik ölümden sonra, cennet bahçelerinde cennctlik, yüce, istem dışı isteğin zedeleyemeyeceği gerçekbir bedene kavuşacaklardı. Bu, kuşanılmış bir cennet mutluluğu olacaktı. Ortaçağ, erotizmicehennemeattı. Çıplak bedenler, çoculduk resimlerinde olduğu gibi, kadınlann kocaman açılmış vulvasından bağıra bağıra aşağıya düşüyor. *** 'Gizemli' ilksahnenineski izini yalnızca 'mistik'lerkoruyacak. PapazEckhart 1323 yılında, Strasbourg'da şunlan yazıyordu: Bağışlanma, Oğul'un, kökü Baba'nın kalbindc olan doğuşunun coşkusudur. Nedir bugün? Sonsuzluk. Ben sende doğdum, sen de bende, sonsuzluğa kadar. tlk sahne canlandınlamaz. Deus, herkesi içine alan babalık biçimidir. Herkes, ilk sahneyi gizlemek için saflığa doğru koşar. Bu koşuya tarih adı verilir. O sahne yalnızca, bizi biçimlendirdiğinde, bizi var ettiğinde bizim henüz doğmamış oluşumuzdan dolayı 'görülmez' nitelikte değildir. O sahne 'bilinmez' niteliktedir. Kökenimizbizim için, ölümümüzden daha da bilinmez olan şeydir; şu anlamda ki, ölümümüzlc ilgili bilgisizliği nus'un fascinatio'su; Romahlann yaptığı kutlamalarda, şenliklerde ve satura kitaplannda rastladığımız, hayvan kılığına girme ve bunun tersini yapma (insan biçimli yaratıkların işlendiği romanlar) olgusunun göstergesi olan ludibrium; Epikuros'a, sonra Stoacılara, sonra Hıristiyanlara özgü üçlü yalnızlığa çekilme olgusunda tannlann ve yan tann ların çoğalması; kaçıcı, daha sonra bitkin bakış; oral scksin ve edilginliğin yasaklanması; sonradan acedia' ya dönüşen taedium vitae; son olarak da Cumhuriyet döncmi matronalanna özgü astitas'ın, dünyadan el etek çekmiş Hıristiyan din adamlannın etkisiyle cinsel eğilimlerde kendini tutma davranışına dönüşmesi. Korku olgusunun içinde giderek aydınlığa kavuşan, işte tüm bu karanlıksözcüklerdir. lnsanlarda cinsel bırleşmenin olabildiğince açık seçik canlandırılmasının ortaya çıkardığı olgular, her defasında bizi çok heyecanlandınr ve kendimizi ya uçkuruna düşkünlere özgü bir gülüşlc savunmaya iter ya da sarsıcı bir şaşkınlığa düşmemizeyolaçar. Eski Romalılar, Augustus'un tmparatorluk yönetimini ele almasından başlayarak korkuyu seçtiler. BotticeUi'nin Venüs'ünDoğuşu...