Katalog

Kızgın Damdaki Kedi (Elizabeth Taylor).. Ihtiras Tramvayı (Vivien Leigh, Marlon Brando).. İ htiras Tramvayı deyince ASLI SELÇUK W illiams'ın25 Şubat 1983'tekişakayı andınr ölüm haberini duyanlar ya da okuyanlar şaşırmışlardı. Şiddetle, kabahkla çcvrclcnmiş bir dünyanın içine sıkışıp kalmış bireylerin ustayazarının ölümnedeni gerçekten şaşılasıydı. Dişlcrini ovup ardından diş suyu ile yapacağı son temizlikte boğazına kullandığı şeyin kapağı kaçmıştı. Soluksuz kalan yazar ölmüştü. Bir otcl odasında, bir başına...Filmlerdegeçenözgündünyasının unutulmaz "Güney"i artık onun duyarlı kalemiylc anlatılamayacaktı. Tck perdelik ilk oyunu "Amcrican Blues"un, onu ömrünce izlcyen hüznü bu garip ölümü bile güliinç dcğil ancak şaşırtıcı yapmıştı. O güncyliydi. Amerika'nın paralayıcı çelişkilcri, yoksulluğu, yargı dolu azarlan artık unutulmaz yerlerini alıp klasikleştiler. Amcrikan sinemasının saygınlığını sağlayan yapıtların içinde onun dünyası aynmsanmayacak bir yer kapsıyor. Çünkü, Amerika'nın en tanınmış oyun yazan ve senaristi olan Wil I iams, sincmaya da sık sık uyarlanan o derin, karmaşık kişilikleri ustahkla yaratmıştı.VVilliams'ınözelliklediyaloglarıbüyüleyiciydi. Bu diyaloglarsa sinemaya çok etkili görüntüler, duygular sağladı. Beyaz perdeye uyarlanan cn düz algılanabilecek yapıtlan bile Williams'ın özgün ve unutulmaz karakterler yazmasından ötürü her zamanilgıçekmişti. Tennessee VVilliams, 26 Mart 191 l'de Columbus Missouri'de doğdu. İlk oyunlarını yazmaya Missouri (Columbia) ve Washington (St. Louis) üniversitelerinde okuduğu yıllarda başlayan VVilliams, Amerika'daki büyük ekonomik bunalım sırasında St. Louis'de bir ayakkabı fabrikasında çalışırken de yazmayı sürdürdü. Sonraki yıllar Iowa Üniversitesi'ndeoyunyazarlığıdersiveren VVilliams, 1938'deburadanmezunoldu.Tiyatrolardayergöstericiliğiyaptı,Hollywood'da senaryolar ürctti. Büyük ekonomik kriz gençVVilliams'ı insanlann dünyası ile daha iç içe yapmıştı. Kapitalizmin ödiin vermcz duruşu, baş eğmiş alt tabakayı ve ordan vuran doyumsuzluğun, mutsuzluğun yansımalannı güçlü bir kalemle yazıp duruyordu. NVılliams, 1944'teki "The Glass Menagerie" (Sırça Köşk) oyunu ile hemen dikkat çekerek ünlendi. lkinci ve asıl ünü başanya Pulitzer ödülü kazanan "A Streetcar Named Desirc" (Ihtiras Tramvayı) ile ulaştı. Çağdaş Amerikan dramaturgları arasında o eserleri tiyatrodan sonra sinemaya en çok aktarılan yazar oldu. VVilliams'ın sinemaya uyarlanan ilk oyunu "The Glass Menageric" ıdı.(Sırça Köşk). Senaryosunu da 1950'de Williams'ın oluş turduğu "Sırça Köşk"ü Irving Rapperyönetmişti. St.Louis'nin bir kenar mahallesinde artık yaşlanmakta olan ve bir yandan da geçmişin düşlenyle çevrili anne Amanda (Gertrude Lawrence) ve onun sakat kızı Laura'nın (Jane Wyman) öyküsüydü anlatılan. Film boyunca alttan alta neredeyse bir şeyler olmuyormuş gibi işlenen konu Laura'nın yaşantısının sadecebirlafkalabalığından ibaret olmadığını izleyicınin aynmsamasını rahatça sağlamıştı. Williams'ın gerçekannesi "Sırça Köşk"tcki kurguladığı anneye nerdeyse tümüyle kaynaklık etti. Yazara göre çok sevdiği annesi dikiş tutturamamış Güneyli bir prensesti. Babası ise pek kibar olmayan birdavulcuydu. Tam "Sırça Köşk"teki gibiydi o. Fahişelere, ucuz kadınlara düşkün, evinden hep uzaklarda olan, sorumsuzca izini kaybcttiren birbabaydı... Williams' ın Pulitzer ödüllü ünlü "A Streetcar Named Desire"nı (Ihtiras Tramvayı) sonra da filmleştiren (1951) Elia Kazan'ın bu çalışmasıyla ilgili çok sayıda ilginç anısı vardı. Baştan tasansınabir film senaryosu ile girişen Kazan son anda bu fikrindcn cayıp tiyatroda sahnclcdiği oyunun bırcbir aynısını çckmeye karar vermişti. Kazan bu ani karan nasıl aldığını şöyle anlatıyordu: "Dörtbeş ay boyunca filmin senaryosu üzerinde çok sıkı çalıştık. Sonra ara verdim, senaryoyu bir ke ilk önce Broadvvay'de sahneye koyan daha nara bırakıp oyunculan aramaya başladım. Bir hafta geçtikten sonra senaryoyu yeniden okuyunca gerçekten korkunç buldum. Eserin en etkili, duyarlı yanlannı çoktan kaybetmiştik.Birdenbirecesurvekökten bir karar aldım ve filmimde tam tamına tiyatroda sahneye koyduğum gibi çekmeyi kesinlikle hedefledim." Ihtiras Tramvayı 'run unutulmazkişilerinden, Mississipi 'de her anlamda artık önemini yitirmiş yalnız bir kadın olan öğretmen Blanche Du Bois, Du Bois New Orleans'a gclir. Tek yakını olan kızkardeşinin yanına sığınır. Blanche'ınvarlığıkarıkocanınılişkisini etkiler. Kızkardeşinin Polonyakökenli kaba saba kocası Kowalski, Blanche'a düşman kesilir. Bu düşmanlık yazarın sağlam öyküsünün omurgasını oluşturur. Tiyatroda sahneye koyarken kankoca rolünü Kim Hunter'la Marlon Brando'ya veren Kazan filmi içinde yine aynı ikiliyi alır. Yapımcı Leigh'e önermesi konusunda Kazan'a ısrar etti. Kazan için başta gelen en büyük sorun Leigh' in daha önce bu rolü aktör kocası Laurence Olivier'nin yönetiminde Londra'da oynamasıydı."Çekimin daha ilk haflasında Vivien bana kocamla bu sahneyi şöyle yapmıştıkbiliyormusunuz demeyc başladı" diye anlatıyor Kazan. "Ben de onu sevgili Vivien şu anda kocanızın yönetiminde değilsi Charles Fcldman, Blanche rolünü Vivien