Katalog

CUMHURİYET DERGİ Psikanalizin ilk hastalanndandı Anna 0. Gizemli kişiliği sadece doktoru Breuer'ı değil, Freud'u, hatta yazın dünyasını da etkilemişti. Adı B. Pappenheim'di. Kadınlann cinsel nesne olarak kullanılmasına karşı çıkmış, hatta Istanbul'a gelip genelevde çalışan Yahudi kadınlar üzerine bir çalışma yapmıştı... Anna O, gizemli ve cesur kaduı 1. Sayfamn devamı örnekler ile birlikte, "Anna O" takma adıy la yayımlamıştı. Bu ünlü yapıtta, "Anna 0"nun, Breucr' in geliştirdiği ve psikanalizin ilk ön çalışmaları nitcliğinde olan, hipnozkonuşma kürü, arındırma yöntemiyle tedavi edildiği ve hastanın tümüyle sağlığına kavuşturulduğu vurgulanmıştı. Bu yapıtta kullanılan cümlc şöyleydi: "Hasta sonra, birgezi için Viyana' y ı terk etti, kuşkusuz psişikdurumu ancak uzunca bir süre sonra tümüyle dinginliğe kavuşabildi. O zamandan beri hastasağhğına tam olarak kavuşmuş durumdadır..." Oysa, uzunca bir süre sonra, gerçeğin hiç de böyle olmadığı, hatta tam tersi bir durum gösterdiği anlaşılmış, modern ruhbilimlerinin belki de en önemli hastasının durumu ile ilgiliinanılmayacakçokvarsayımdabulunulmaya başlanmıştı. Kuşkusuz, Breuer, devrimsel nitelikli bir adım atmış, ama "Anna O" bu tedavi yöntemiyle iyileşmemiş, sağlığına kavuşmamış. Fakat, kültür dünyasına gizemli bir kalıt bırakmıştı. "AnnaO"nun bu gizemli kişiliği psikolojiden çok yazın dünyasını etkiledi. Biraz abartmalı bir savla, "Anna O"nun, psikanalizdünyası içinde, Isa'nın Hıristiyan dünyası içindeki konumuna benzer bir değerde olduğu söylendi... Ve psikanalizin temel başlangıç söylencesini "Anna 0"nun simgelediği vurgulandı. Freud, her zaman psikanalizin ortaya çıkanlmasında ilk büyük adımı Breuer1 in attığını anımsattı. Fakat olaya eleştirel bakan kimi araştırmacılar, kışkırtıcı yaklaşımlarIft, modern insanın, modern psikoloj inin ve psikanalizin ortaya çıkmasını asıl etkileyen kişinin, kişiliğin Breuer' in ötesinde, "Anna O" olduğunu söylediler. Burada, bu son kcrtc öğretici tartışmalann ışığı altında, modern kadının en çarpıcı örneklerinden biri olan "Anna O"nun gerçek kişiliğini ve yaşamöyküsünü biraz daha yakından anımsatmanın gerektiğini düşünüyorum. Olay, Breuer'in, 1880 yılı aralık ayının, Noel öncesi haflasmda Viyana'da varsıl bir Yahudi ailesinin evine çağrılmasıyla başladı. Breuer, burada 21 yaşında, zaman zaman ortaya çıkan bilinç bulanıklıhğı, uykusuzluk, öksürük nöbetleri, boyun, kolbacak bölgelerinde yoğunlaşan ve nörolojik (organik) açıklaması yapılamayan fclç durumlan, Almanca, lngilizce, Fransızca, Italyanca ve zaman zaman lspanyolca anlatılan fanteziler, konuşmabozukluklan, korkular, bunalımlar, görsel sannlar, su içme korkulan, kişilik yarılmaları vb. gibi, çok zengin bulgular demeti sergileyen sıradışı zeki, kişilikli birgenç kızla karşılaştı. Son kerte deneyimli hekim olan Breuer, ilk bakışta hastalığın organik nedenlerden kaynaklanmadığını, tersine tümüyle psişik sorunlarla ortaya çıkan bir histeri olduğunu kestirdi. Genç kıza hipnoz yapma önerisüıde bulundu. Bazıgünlerikikez hipnoz yapmakgereğı ortaya çıktı. Genç kız, hipnoz sonucu bazı sorunlu anılannı, daha somut: kendisini huzursuz eden aru kınntılannı, yeniden yaşadı. Hipnoz sonrasında bu yeniden anımsananlar üzerine sürdürülen konuşmalarda, bunların artık hastalıklı bclirtisi olmaktan çıktıklan görüldü. Histeri Uzerinde Çahşmalar adlı kitabında Breuer'in anlattıklanna göre, "Anna O"nun rahatsızhğının gelişimi ve tedavisı genel çizgileriyle dört aşamada değerlendirildi: a) 1880 yılınınhaziran ayının ortasından, aralık ayı ortasına değin rahatsızlığın başlangıç dönemi söz konusudur. Hastanın babası bir akciğer iltihabından yakınmakta ve hekimlerciğerlerdekiapsedenkaygılanmaktadırlar.... "Anna O" da bu sıralar öksürük nöbetleri, unutkanlıklar, kimi sannlar ve çeşitli bölgclerdc kas kasılmalan, diğer insanlarla ılişki kurmaktan kaçınma ve hatta onlardan korku ve nefret, yemek yememe (yiyememe) eğilimleri... bu dönemin başl ıca belirtileridir. b) 11 Aralık 1880'den, 1 Nisan 1881 tarihine kadarki zaman dilimi içinde rahatsızlık belirtileri artık belirgin bir niteliğe dönüşmeye başlamıştır. Bu aşamada hasta yataktan çıkamamaktadır. Burada, görme bozuklukları,ellerdeveönkol bölgelerinde hafif felçler, boyun kaslarında kasılmalar, yoğun korkular, hiç konuşamamaya kadar varan konuşma bozukluklan, bazı sözcüklerin ve kavramlannanlatılması için 45 ayn dilden konuşma gereksinimi, sol kafa bölgesine lokalizc ağnlar, dalgınlık, uykululuk durumlan, vb. görülmüş. Uygulanan hipnoz ve konuşma kürü sonucu, hasta 1 Nisan gününden itibaren artık yataktan çıkabilecek durumagelmıştir... c) 5 Nisan 1881 'de, babanın ölmesine karşın hastanın davranışlannda kısa bir kötüleşme döneminden sonra, belirli biriyileşme kaydedilmiş. Bu arada, hastanın, Dr. Breuer dışında kimseyi tanımaması gibi "negatif sannlar" ortaya çıkmış. Hafif bir dalgınl ığın da eşlik ettiği bu üçüncü dönem, Aralık 1881 tarihine dcğin sürmüştür. d) 1881 yılı Aralık ayından, 7 Haziran 1882 tarihine kadar devam eden dördüncü dönemde, zaman zaman yutkunma, görme bozukluklan gibi kimi rahatsızlıklann yeniden ortaya çıktıklan görülmüşsc dc hastahk belirtilerinin büyük bir bölümü ortadan kalkmış, "Anna O" sağlığına kavuşmuştur. Breuer, tedaviye başlamasından kısa bir süre sonra, genç kızı örseleyen temel nedenlerden birinin, evin diğer bir odasında "ağır bir akciğer hastalığı nedeniyle ölümle pençeleşmekte olan babasına yeteri kadar özenle bakamadığı kaygısı" olduğunu saptamıştı. "Anna O" babasının yanında bulunduğu