Katalog

10 EYLÜL 2000. SAYI755 19 Ayazkent beldesi, baraj gövdesınin tam * önünde duruyor. Insanlarböyle bir felakette bu seferbarajın sulanndaboğulacaklar. öte yanda heyelan durumu var. Baraj nedeniyle ağaçlannkesilmesibunudahaciddiboyutlara çıkanyor. Uzmanlann belirttiğine göre alüvyal dolgular barajı çok kısa sürede, 1520 yılda dolduracak" diyor. Nitekim.YortanlıBarajı'nın hemen kuzeyindeki Çaltıkkoru Barajı, tünelinin yapılmasına rağmen yanlış yer seçimi nedeniyle durdurulmuş. Heyelandan dolayı projenin yeniden revize edildiğini sözlerine ekleyen Yaraş, şubilgileri veriyor: "Tarlaları sulanacak olan Ayazkentlilerbile baraj istemiyorlar. Allianoi 'yigördükten sonra tarlalarımıza kadar elektrik direklerı gelsin, yeter diyorlar. Üstelik gölet alanı içinde kalacak olan topraklar çok verimli. Pamukekiliyor. Yortanh Barajı da yeniden revize edilebilir. Bubaraja şimdiye kadar 30 tri lyon harcanmış ve bir o kadar daha harcanacak. Oysa uzmanlann görüşlcrine göre, kaynak yerlerineyakın,maliycti 11 trilyona çıkacak 2 büyük sette yapılırsa, Allianoi suda boğulmaktan kurtulacak." Barajı 2001 Temmuz ayında bitirmeyi planlayan DSİ, inşa faaliyetlerine ara vermeksizin devam ederken, bir yandan da kazılan finanse etmeyi sürdürüyor. Bugüne kadar kazılaral 50milyaraktaran DSt'nindışında, Philip Morris/Sabancı şirketi de, yeni kurulan Bergama Yortanh Kurtarma Derneği aracılığıyla Allıanoi'ye 150 bin dolarlık bütçeyle destek olacak. Ancak parasal desteğin ötesinde, Ahmet Yaraş ve ekibinin önünde çok büyük bir engel var: Zaman. Allianoi, bu kadar kısa bir süre içinde kurtulabilirmi? Yaraş, soruyuçoknetbir şekilde yanıtlıyor: "Hayır! Taşınabilir küçük eserlerin müzeye kaldınlmasına, gün ışığina çıkanlabilenkısımlannbelgelenmesineya da birkısım mimari elemanlanntaşınıp başka yerlerde konumlandınlmaşına' kurtarma' diyorsanızbelki. ömeğin, eğerMilli Savunma, Kültür Bakanlığı'na destek olursa çeşmeyiTopçuKışlası'nataşımayıdüşünüyoruz. Ama geri kalan mimari ne olacak? Onlartaşınamaz." ' \ ; . Allianoi'nin, hem sağlık hem de turîztn açısından, ömrü belli olan baraja göre çok daha kârlı bir yatınm olacağını, termal havuzlardan, restore edildiğı takdirde günümüz insanının da yararlanabileceğini vurgulayan Yaraş, önerilerini şöyle sıralıyor: "Pergamon'u ziyarete yılda 500 bin kişi geliyor ve Kültür Bakanlığı'na günde 1.5 milyar transfer ediliyor. Ancak turistler Bergama'da kalmıyor. Oysa Allianoi turizme açı 1 ırsa bundan Bergama da yararlanır ve bu sayı ikiye katlanabilir. Antik dokuya uygun, örneğin bungalov tipı evleryapılabilir ve hamam da antikçağdaki işlevine kavuşur. Ilıca suyuçok kaliteli. Pergamon'dapsikoterapiyle, müzik ve dinlenceyle tedavi yapılırken buradahıdroterapı ileyapıldığmı düşünüyoruz. Bu, Bergama 'nın önemini daha da arttınyor. Bir ekonomist gelsin, tüm getiri ve götürülerihesaplasm. Buçokzordeğil." Neredey se birebir Roma atmosferinde olmanın, mermerlerle kaplanmış derin havuzlarda yüzmenin keyfi karşısında baraj durdurulabilir mi? Neden olmasın? Eğer Allianoi geleceğe miras kalabilirse belki de dünyarun en değerli "antik kaplıcalan"ndan bin olabilir. Kazı ekibinden Daniş Baykan'ın, Afrodit heykeli üzerine kurduğu düşlere dalıyoruz: "O sergilenebileceği en güzel yerde duruyor. Aynı müzede 10 tane heykelin arasında olmasındansa, antik dönemdeki insanlann koyduğu yerde, tek başına olması çok daha önemli. Keşke,herkes,sizingibi, bundan on yıl sonra da onu burada, yerinde göre "Anadolu'nun en iyı korunmuş çeşme, kenti kuzeygüney ve doğubatı doğrultusunda dörde bölen sütunlu caddelerin kesiştiği noktada, tüm heybetiyle göz alıyordu. Antık dünyanm stoa dedikleri bir tarafı sütunlu, diğer tarafı dükkânlarla çevrili gölgelikli ana caddelcr ise umulmadık biçimde genişti. 2.80 m yüksekliğinde olduğu saptanan sütunlan, özenle kaplanmış levhaları, kaldınmlan, yağmur sulannı gerçekten çeken ızgaralan ve gelişkin kanal sistemiyle, uygarbir kentc duyulan özlem kabanyordu yenideniçinizden. ¥ j Seramiğlndlll... Ancak kent bu yapılardan ibaret değildi elbette. Kazılar sayesinde, bir şarap imalathanesi, işlikler, iki seramik fınnı, kil havuzlan, avlususütunlarlaçevrilmış büyük bir ev,değişik boyutlarda dükkânlar, tuvalet, ara sokaklar ve bir insula da (dört tarafı yollarla çevrili toplukonut)gün yüzüne çıkmıştı. Bu bulgular ışığında, Anadolu'da ancak birkaç yerleşmede görülebilen antik dönem şehirciİik anlayışı Allianoi'de de saptanmış, Pergamon ve çevredeki diğer antik yerleşimlere giden antik biryolun keşfiyle de Roma Çağı yol sistemininbirparçasıçözülmüştü. Tüm bunlar, bu antik kentin, ne denli yoğun birziyaretçi akınına uğradığını gösteriyordu aynı zamanda. Allianoi, tarihçi Ksenophon'un bahsettiği gibı, en iyi atlann yetiştirildiği bu geniş otlaklarda, değerli kaynak sulannı Asklepios'a adamış zengin bir kent olarak panldamıştı bir zamanlar. Öte yandan, kazı ekibine göre, seramik atölyelerininveişliklerininbulunması,arkeoloj iye vereceği katkı y önünden son derece önemliydi. Bulunan seramik eserlerin formlan tarihlendiği takdirde, antik dönemin eksik halkalarının tamamlanabilmesınde bir kriteroluşturabilecekti. Aynı şekildeplastik kabartmalar, büyük heykellere ait çok sayıda mermerparçalar, yazıtlar, sikkeler vekandillerin yanısıra orijinal yerinde ele geçen maden, cam ve kemik nesneler gibi pek çok buluntu da kente ilişkin bilgilerin zenginleşmesini sağladı. Kazılar, sonuçta, Helenistik Çağ'da kurulduğu anlaşılan bu kentin MS11. yüzyılın sonuna değin, önemli bir sağlık merkezi olarak sürekli yerleşim gördüğünü ortaya serdi. En parlak dönemini ise MS 2. Yüzyılda, Roma tmparatoru Hadrianus'la birlikte yaşamıştı. Allianoi, geç antik çağda, MÖ 56. yüzyıllarda yaşanan göçlerle ekonomik açıdan zayıflamış, Bizans döneminde de önemini kaybetmişti. Ancak, antik dönemden beri hiç değişmeyen 4247 derece sıcaklıktaki suyundan, şifa niyetine günümüze dek yüzyıllar boyu yararlanıldı. Havzayı bereketli kılan llya Çayı 'nın her iki tarafına yayılan hamam yapılan, çayın üzerini örten iki tonozla birbirine bağlanıyordu. Yaklaşık 10 bin metrekarelik kullanımalam ile Anadolu'da şimdiyc kadar görülen en büyük termal yapıydı. Ve böylesi büyük bir hamam kompleksinin 2000 yıl öncesindeki ihtışamını düşleyebilmek ise hiç de zor değildi. Kazılar ılerledikçe, yapılann günümüzde bile kullanılabilecek denli çok iyi korunmuş olduğu anlaşılırken kompleksteenaz sekiz havuzundahaolmasıgerektiğini gösteriyordu. özellikle de hamamın ana salon lanndan birinde bulunan Afrodit heykeli kaçınılmaz olarak bubeklentilerin ve güzelliğin simgesi oldu. 1.5 m boyundaki Afrodit'i, kucağında tuttuğu, bir zamanlar üzerinden su akan istiridye kabuğu ile yaklaşık 2000 yıldır durduğu yerde, üstelik hiç bozulmamış durumda, birhavuzbaşını süslerken izlemek, hamamın henüz ortaya çıkanlmamış diğer mekânlannı düşlemeye yetiyordu: Mozaik ve heykellerle süslenmiş Arkeologlar 3040 bin kilometrekarelik bir alana yayılmış bu antik kent içiıt çabalıyor. havuzlu salonlar, geçiş mekânlan, soyunma ve dinlenme odalanyla ince birzevki yansıtan muazzam bir kompleks... Üstelik çok az tahrip görmüş olarak... Hemen biraz ötesinde kazılmaya başlanan tonozlu yapının, bir antikkentte zor elde edilebilecek şekilde, çatısı hariç iki katıyla birlikte ortayaçıkması da bunun bir habercisiydi. bu kentin üzerinde 17 m yükselecek. Ve görkemi her gün bir parça daha ortaya çıkan Allianoi'yi görmeye gelen pek çok Bergamalı, belediye ve hatta DSt 'nin yetkıhleri bile gönülsüz bakıyorbaraj çalışmalanna artık. 1992 'de temeli atılan baraj, küçük ölçekte, Avrupa'da terk edilmiş olan sulama amaçlı projelerdenbıri. KınıkHavzası'nı sulayacak baraj gövdesınin altından genç faylar geçiyor. Havzanın 1. derece deprem bölgesinde olduğunu anımsatan Yaraş, "Uzmanlann belirttıklerine göre, kaplıcadaki suyun sıcaklığının binlerce yıldır aynı derecede olması faylann aktifliğine bir işaret sayılıyormuş. Fayın bitmeyen hareketi... Anadolu'da bugüne dek en iyi korunmuş durumda ele geçen bu çok katlı hamam yapılan, Yortanh Barajı'na göz kırpıyor şimdi. Sular, göletalanınıntamortasında bulunan Roma hamamları barajayenik mi düşecek?..