Katalog

CUMHURÎYET DERG îki Ingiliz bilim insanı, Türkiye'nin tarihsel depremlerini yıllarca araştınp 1995te kitaplaştırdı. Kitap, yurtdışında gördüğü ilginin onda birini depremlerini anlattığı Türkiye'de görmedi. Kitabın yazarlanndan İstanbul'da yaşayan Caroüne Finkel, bu çelişkiyle ilgili olarak "Sadece çok şaşırdığımı söyleyebilirim" diyor... Depremin uzıın tarihi YAZI: ALİER FOTOĞRAF: KAAN SAĞANAK T ürkiye'nin bir deprem ülkesi olduğunu, Kuzey Anadolu fayının 50 yılı aştnayan zaman aralıklanyla yedi ve üzeri büyuklükte deprem ürettiğini, tstanbul 'un her 250 yılda bir "kuçük kıyamet" yaşadığını 17 Ağustos depremiyle ancak fark edebildik. Bu geç algılamada, Anadolu'daki depremlerin tstanbul'u sarsmadıkça beyin merkezimizi uyarmada yetersiz kalması kadar, bilim adamlanmızın tarihsel depremlere olan ilgisizliğinin de önemli payı var. tnanması zor ama, dünyanın depremselliği en yüksek ülkelerinden biri olan Türkiye'nin tarihsel depremlerini iki Ingiliz bilim insanı, LondraÜnîversitesiöğ retim üyesi Prof. Nicolas Ambrasseys ve Dr.Caroline Finkel, yıllarca araştınp 1995'te kitaplaştırdı. "The Seismicity OfTurkey and Adjacent Areas Türkiye ve Komşu Coğrafyalarda Depremsellik" adlı kitap, yurt dışında gördüğü ilginin onda birini, depremlerini anlattığı Türkiye'de görmedi. İstanbul'da yaşayan kitabın yazarlanndan Carol ine Finkel, bu çelişkiyi de kapsayan sorulanmızı yanıtladı: Türkiye'nin depremlerini yazma flkri nasüdoğdu? Prof. Ambrasseys' in, Akdeniz Bölgesi ve tran'daki tarihsel depremlerkonusundauzun yıllar öncesine dayanan çok önemli araştırmalan var. Bu kitap o araştırmalann birdevamıaslında. Ben, Ambrasseys'e 1990'dakatıldım. Araştırmalar 1995'te tamamlandı ve kitap Eren Yayınevi tarafmdan yayunlandı. Kitabın deprembilimciler ve yetkililer açısından önemi nedir? Gelecekte meydana gelmesi beklenen depremlerle ilgili en güvenilir verileri tarihsel depremler sağlıyor; depremin geçmişteki davranışlanna bakarak yeni depremin ne kadar zaman sonra, hangi büyuklükte meydana geleeeğini tahmin etmede önemli ipuçlan veriyor. Omeğin, Fransız bilim adamı Le Pichon, bilim adamlan arasında tartışma yaratan "Marmara, boydan boya bir kerede kınlacak" hipotezinibüyükorandabukitaptaki verilere dayandırdırdığını söyledi. Tflrktarihçileryada deprembilimciler tarihsel depmnlerie neden UgHenmedi sizce? Biz, 15001800 yıllanarasındaki300yıl lık sürede meydana gelmiş depremleri kitap tatopladık, sonra 1894'üaraştırdık. özellik le 1984 depremiyle ilgili araştırmalar va ama bizimkisi kadar kapsamlı başka bir çe lışma yok gerçekten. Nedeninı bilemem, sa dece bu ilgısızliğe çok şaşırdığımı söyleye bilirim. Kitap yayımlandığında Türkiye'ni gündeminde deprem yoktu, nasıl bir ilf bekliyordunuz, neyle karşılaştınız? Türkiye'deilgi görmedi. Bılebıldiğimka danyla bir kaç kişi satın almış. Ama yurtdı şmdan beklediğimizin ötesinde ilgiyle karşı landı. Amerika'dan Meksika'dan, Japon ya'dan ve daha başka ülkelerden siparişle alındığını biliyorum.(Kitabı yayımlaya Muhittin Eren, 17 Ağustos'a kadar Türki ye'de aralannda Prof. Aykut Barka, Prof.Ce lal Şengör ve yabancı uzmanların da bulun duğu 30 kadar kişinin kitabı aldığını söyled Buna karşın kitap, ABD'ye 60, Japon ya'ya8O,Yunanistan'alO,Aİmanya'ya2C MeksikaveArjantin'e5'eradetsatılmış. Is rail 'den 30 civannda sismolog grubu doğru dan yayınevi adresine gelerek birer kitap al mış.) Araştırmalanm sırasında Kandilli Ra sathanesı Deprem Araştırma Enstitüsü Mü dürü Ahmet Mete Işıkara'nın yakın dostlu ğunu ve yardımını gördüm. Ancak, bend sayın Işıkara'nın bıle Türkiye'nin tarihse depremlerini iyı bılmedığı kanısı oluştu. Yerli yabancı çok sayıda kaynaktan ya rarlanmışsınız, bu kaynaklar ne ölçüd güvenli? Kıtapta yer alan kaynaklara tümüyle sadıl kaldık ve olduğu gibı verdik. Ancak bu kay naklar daha çok depremin, Istanbul, tzmıt gi bi kentmerkezlerindeki etkilerini anlatıyoı Çevre köy ve kasabalara ilişkin fazla bir veı yok. Dolayısıyla depremin etki alanı ve bü yüklüğü konusunda daha net değerlendir meleryapmakgüçleşiyor. Bazı raporvean latımlarda ise abartmalar saptadık. Kitaba ilgi sürüyor mu? Yurtdışından evet. Kalıfomiya'dan Türki ye'nin 19. yüzyıldaki depremlerini araştır ma teklifi aldık. Biliyorsunuz Kaliforni ya'daki fay yapısı ile Kuzey Anadolu fayı bü yük benzerlik gösteriyor. Bu nedenle çok il gileniyorlar. Ancak, o dönemlere ait gazete lerin, yazılı kaynaklann bulunduğu kütüpha nelerin durumu içleracısı. Kimisi kapalı, ki misınde belgeler çürümeye terk edilmiş. Ya zık...Türkiye'deise TÜBÎTAK, kitabı Türk çeye çevirmeye çalışıyor. TÜBÎTAK ve NA TO'nun düzenlediği deprem sempozyu munda da Türkiye'nin tarihsel depremlen ilgisizliğı konuşuldu. lsviçre Deprem Araştırma Merkezi Müdürü bana, tarihsel dep remleri araştırmak üzere üç tarihçiyi görev lendirdiğini söyledi. Depremriskidaha düşük olmasına karşın bu ülkeler Türkiye'der daha fazla tarihsel depremlerle ilgileniyorlar. Bu ilginin nedeni enerji santrallerinin güvenliğiolabilir. 17 Ağustos'tan önce, Marmara depreminin gelmekte olduğunu fark edereh korkuya kapüdığınız oldu mu? Evet... Marmara'da, depremin belli zaman aralıklanyla kendisini tekrarettiği arşivlerde var. Doğal olarak ben depremin yakın olduğunu araştırmalanm sırasında tahmin edebiliyordum. Istanbul 'da kimsenin kafasında deprem yokken zaman zaman, özellikle de köpüden geçerken stresli anlar yaşadım. Köprü titrerken " acaba deprem mi oluyor" diyetelaşlandığım çok oldu. Siz de depreme hazuianryor musunuz? Elbette... Kuzguncuklular Derneği'ninbilinçli, dikkate değer çahşmalan var. Bu çalışmalara katıhyorum. Elektrik kesintilerme karşı birjenaratör alarak derneğe hediye et