Katalog

14 MAYIS 2000. SAYI738 13 Liszt sebebi mektubuna yazmamakta, arba bakarsak kesin olan bir husus Sultan Aböğrencisi olmuştur. Lachmund'un anlattıklaimnı,« *• mı dülmecid' in Liszt' i tstanbul şehrine vardığı kadaşını gördüğü zaman söyleyeceğini bilnna göre sokulgan, cana yakın, mal mülkkoMATINEE MUSICALB PAR gün Çırağan Sarayı'na gctirtmiş olmasıdır. dirmektedir. Sebep ise Marie d'Agoult'nun nulannda biraz titiz ve biraz da kendini beBurada şu da belirtilmelidir ki, adı geçen sağenmiş bir kişiliğe sahiptir. Piyanoyu iyi anhamile kalmış olmasıdır ve bu durumda ray bugün bildiğimizÇırağan Sarayı değildir cak kendisinc birhedef çizmeden çalmaktaLiszt onu uzun ve yorucu bir yolculuğa çıtabii; büyük olasılıkla Sultan II. Mahmud'un karmaktan çekinmiş olmalıdır. dır. 12 Mayıs 1882 günkuderslerinde Liszt'e Beşiktaş sahiline yaptırttığı ve sonradan yıChopin' in Barcarotte 'unu iyi bir yorumla çaSultan AbdülmecidLiszt'idinlemek için kılan yeni saray olmalıdır. Liszt' in apar topar lar, ancak çalış şeklini üstad dört nala giden sabırsızlanmaktadır, ancak anlaşılan Liszt HtOCKAMME. saraya getirtilmesinin de altında AbdülmeWestphalia atınabenzetmiştir. 8 Eylül gecesi de Istanbul' a gelmek için o derece sabırsızcid' in Avrupa müziğine karşı olan aşırı mede Sudda Bey'i Liszt şerefine muhteşem bir dır. 1847 senesinde, en sonunda bu arzusuI. Aadute de Lucie dc Lamaernıeer. rakı gibi çok önemli bir unsur yatmaktadır. akşam yemeği verirken görmekteyiz. Yüzeynun gerçekleşmiş olmasuıın da Osmanlı sa8. FaaUiıic ınr deı molift dr la Kerna. Gerçi Li szt aynı mektubunda Sultan' ın ken ray ının daveti üzerine değil, kendi girişimlesel de olsa bütün bu bilgiyi Amerikalı'nın S. HasMİu de Chopia. disinin ununü duymuş olmasından hayretle anılanndan alabiliyoruz. Acaba Sudda Bey ri sonucu olduğu gözükmektedir. Nitekim 4. LeroidetAnh>ct,m4lodicdcS<lıııbert. bahsetmektedir; oysa Abdülmecid saraymı günlük mü tuttu? 1\ıttu ise bugün bu neredeLiszt bu konuda dostu Lamartine'i devreye B. Hex»eron , variation» »nv nıı bugün belki unutulmuş, ancak döneminin dir? Bir ulusal müzik arşivimiz olmadıkça sokmuş, meşhur Fransız şair de Mustafa Redct PuriUİM. daha pek çok meşhur Avrupalı sanatçısı zimaalesef çok yakın tarihimizin bile bu enteşidPaşa'yabirmektup yazmıştır. Gelişi da«. Mdodie* yaret ederek padişahm huzurunda konserler resan hadiseleri karşısında körlüğe ve hep ha aylar önceden resmi gazete Takvimi Vavermişlerdir. Bunlar arasında birkaç örnek ikinci derece kaynaklardan yararlanmaya kayi 'de "Bazı haberlere göre, piyano ustalaolarak piyanist Leopold de Meyer, arp ustası nnın meşhurlanndan Avrupa' nuı bütün hümahkumuz. Başkalan ise bizim renkli geçParish Alvars ve kornocu Vivier sayılabilir. mişimizi kendi gelecek nesillerine şevk verkümet merkezlerinde nam kazanmış olan Liszt'in tstanbul ziyareti ile ilgili anlatılan mek için çok güzel değerlendirmeyi biliyorMösyö Liszt bu aralık tstanbul'a gelmek diğerbirromantik hikâye de onun şehre vanlar. örneğin Amerika'nın Yeni Meksika eyaüzereymiş" şeklinde ilan edilmiştir (Refık şında tutuklanmasıdır. Bu konuda Ernest letindeki Batı Mesa Müzik öğretmenleri Ahmet Sevengil, Saray Tiyatrosu, 1962, s. Burger FranzL i.sz/(Princeton 1989,s. 169) Derneği'ninpiyanoeğitimiiçinhazırlanmış 24). Liszt gibi bir piyanistin tstanbul'daşanıbaşlıkh kitabında Listmann adında başka bir olan web sitesinde öğrencilere bestecileri dana yakışır bir enstrüman ile konser verebilFranz Liszt'in Büyükdere'deki piyanistin isminin son hecesini düşürerek ha kolay tanıtabilmenin yolunu onlan hayali mesi için tngiliz dergisinin debahsettiği gibi Franchini Köşkü'nde 18 Haziran 1847 gerçek virtüözmüş gibi sultanın huzurunda bir zaman makinesi içerisinde geçmişe yollaParis'ten Erard marka bir kuyruklu piyano tarihinde verdiği konserin ilanu konserler vermekte olduğunu, bu yüzden de yarak besteci ile diyaloğa sokmakta bulmuşhakiki Liszt' in şehre vanşında sahtekâr ola getirtilmiştir. Ancak Liszt için getirtilen piİar. Liszt'in diyaloğu ise 1847 senesinde yano, resital leri bitiminde daha sanatçı Istanrak suçlandığım ve kendisi için tutuklama "O'na Avrupalı Krallardandaha çok ilgi göskilometretaşıdır. bul'danaynlmadanM. Baldagı adında bir kiemri çıkttğını bildirmektedir. Listmann teren" Sultan Abdülmecıd'in huzurunda başAraştırmalarım sırasında çok enteresan şi tarafından genç nişanlısına hediye ediladında başka bir piyanistin isminin son hecelıyor. Büyük küçük hepinize bu yolculuğu mek üzere 16.000piastre 'a satın alınmıştır. başka birolay da Liszt'in öğrencileri arasın tavsiyeederim.^| sini düşürerek sahtekârlık yaptığı doğrudur; da Osmanlı lmparatorluğu'ndan giden ve bühatta Franz Liszt, HenrietteVon Liszt'eyaz Liszt Pierre Erard'a yolladığı mektubunda yük olasılıkla azınlık tebaadan bir ögrencinin bu durumu "güzel enstrümanın romantik kamış olduğu 8 Şubat 1884 tarihli mektubunda de bulunduğunu saptamam oldu. Liszt'in bu olaydan "Istanbul'dayken Listmann adın deri" olarak yorumlamış ve klasik vasıflan (*) Müzikolog Dr. Emre Aracı Türk Ekonomi Amerikalı öğrencisi Carl Lachmund'un anıkarşısında bunu fazlasıyla hak ettiğini bel irtda bir piyanist konser programından isminin Bankası'nın sponsoriuğunda Cambridge Ünilannda sık sık karşımıza çıkan bu kişinin adı ikinci hecesini düşürdüğu için benden af di miştir. (Emre Aracı,' Franz Liszt' in tstanbul Francesco Della Sudda Bey olarak verilmek versrtesi'nebağlıTheSkillrterCentreforOttoMacerası', Toplumsal Tarih, No: 42, s. 34). ledi. ödül olarak da o zamanki padişahtan te ve kendısinden centilmen, bir tstanbul be man Studies biriminde araştırmalannı sürdürkendısine kıymetli bir hediye verilmişti" demektedir. MecidlyeMarşı... yefendisinin oğlu olarak bahsedilmektedir mektedir. Aynca 21 Şubat 1847 tarihli La Adres: http://www.unm.edu/loritaf/pno(Ed. Alan Walker, Living with Liszt, New Liszt saraydaki iki resitalinin yanı sıra, Revue et Gazette Musicale de Paris dergisi York, 1994). Della Sudda, Liszt ile çalışmaya liszt.html Rus Elçiliği ve Büyükdere'deki Franchini de Listmann adında bir piyanistin sultan hubaşlamadan önce Leschetizky ve Kullak'ın [email protected] zurunda beşsaatlik bir resital verdiğini bil köşkünde de konserler vermiştir. Bunlardan . Franchini salonundaki konserin afişi büyük dirmektedir. Ancak Listmann kcndisini bir şans eseri günümüze kadar ulaşmış ve daLiszt olarak takdim etmiş olsaydı dergi adını ha önce çeşitli Türk kaynaklannda da yayımneden Listmann olarak vermekteydi? Bu lanmıştır. Bu programa bakıldığında ilk iki noktada da ay dınhğa kavuşması gereken baeserin,LuciedeLammermoor\eNorma, inzı hususlar olduğu şüphesiz. Liszt' in ülkeye giliz dergisinde ilan edilen eserlerle aynı olgirişinde tutuklanması hadisesine gelince; duğu dikkat çekmektedır. Liszt aynca kendipadişahın onu ne kadar sabırsızlıkla bekledisiyle ziyareti boyunca ilgilenen Muzikayı ği ve alclacele sarayına getirttiği yukarıda gösterilen kaynaklardan apaçık anlaşılmak Humayun'un meşhur direktörü Giuseppe Donizetti Paşa'nın da Sultan Mecid için yaztadır; dolayısıyla böylesine bir fiyaskonun mış olduğu Mecidiye Marşı üzerine çeşitleolmuş olabileceğı şansı da düşmektedir. me tarzı birpiyano eseri bestelemiş ve bunu ertesi yıl Grunde Paraphrase de la marche de Blrertelemeve... J. Donizetti başlığı altında SchlesingeryayıEsasuıda Franz Liszt tstanbuT a 1847 tari nevine Berlin'de bastırtmıştır. hinden çok daha önce gelmek istemişti ve Liszt tstanbul seyahati süresince bir zahatta bu konuda girişimlerde de bulunmuştu. manlar azınlıklann orurduğu Pera semtinde Onu Türkiye'ye çeken belki de müzikdün nota ve piyano ticareti ile ugraşan meşhur yası açısından en çok Felicien David' in eserCommendinger' in evinde kalmıştır. Ne yalerinde i fade bulan SaintSimon hareketine zık ki bu bina bir yangın sonucu tahrip ololan ilgisi ve bu hareketin mistik Doğu'ya muştur; ancak bugün Beyoğlu Nuri Ziya olan merakı idi. Nitekim 1838 senesinde Sokağı 19 numarada yerine sonradan inşa Liszt sevgilisi Marie d'Agoult ile beraber îs edilen apartmanın cephesindeki plaket onun tanbul'a gitmek arzusu içerisinde idi; Patarihi ziyaretini bizlere hâlâ hatırlatmaktadır. ris'teki dostu Victor Schoelcher' e yazmış ol Liszt tstanbul'dan 13 Temmuz günü, yine duğu ve son on sene içerisinde ortaya çıkan 1 geldiği gibi, gemi ile Galatz'a doğru aynlEkim 1838 tarihli mektupta bu arzusunu ger mıştır. Kanunlar gereği Galatz'dabirkaç gün çekleştirememekten dolayı duyduğu acıyı karantina altında tutulan Liszt buradan Marie d'Agoult'ya yazdığı, yukanda da alıntılar dile getirmekteydi: "Evet dostum, sadece planlanmdan, tstan yaptığımız, mektubunda en kısa sürede tsbul'a gitmekteki arzumdan ve kesinlik ka tanbul'a tekrar gelmek niyetinde olduğunu belirtmiş ve Sultan Abdülmecid' in kendisizanmış niyetimden bahsetmiyorum, Izmir, tstanbul ve Atina için imzalı kredi mektupla ne verdiği para, madalya ve hediyelerle muazzambirzerafetömeği sergilediğini belirtnma, aynı şehirler için Prens Metternich'ten miştir. Ancak Liszt bu arzusunu bir daha yealmış olduğum takdim mektuplanna, aynı rine getirememiş, tstanbul'dan sonra gittiği derecede önemli ve kati diğer bazı olaylara Odesa'da verdiği konserleri takiben sahne rağmen gitmiyorum. Ve sebep hayahndançekilmiştir. Liszt'in tstanbul zi'.(CharlesSuttoni,'Liszt and Madame d'Agoult A Reappraisal',Proce yareti her ne kadar azınlık ve saray çevresi ile edings ofthe International Liszt Conference, sınırlıkalsada Osmanlı tmparatorluğu'nda Batı müziğı tarihçesi açısından önemli bir 2023 Mayısl 993, s. 32)" Sultan Abdülmecid, Liszt'i Osmanlı nişanı ile ödüllendirdL. F. LİSZT.