Katalog

6 HAZİRAN 1999. SAYI 689 Carlos Gardel, kendi adıyla birlikte bir müzik türünü de evrensel boyuta taşıyan sokak çocuğuydu... Fransa'da, ?amaşırcı bir kadının gayrimeşru çocuğu olarak doğmuş, Arjantin'e göçetmişti... Payadoreslerin :azibesine capıldı. <Cabarelerde TÜnün moda jarkılarını iöyledi, tango ia... Efsane loğmuştu... le gibi o yılların saygın müzikhollerinde halk şarkılan söylüyorlar. 1915 'de gruba bir gitaristdahakatılıyorve Gardel repertuvara tangolar sokmak istiyor. Razzano İcarşı çıkıyor buna; o zamanlar çalgı ve dans müziği olarak tango kösnül duyguları öne çıkaran birtür olarak biliniyorve genelliklc aşağı sınıfların eğlencesi sayılıyor. Razzano halk müziğinden vazgeçmiyor ve gruptan ayrıhyor. Nihayet 1917'debirakşamGardel, 'Empire' adlı saygın müzikholde bir sözlü tango seslendirmek cesaretini gösteriyor: Mı Noche Triste. Şarkı o akşam da, sonradan gene Gardel tarafından plağa kaydedildiğinde de büyük ilgiyle karşılandı. Efsane doğmuştu! Broadway'de tango... Sözlü tangonun öncüsü olan Pascual Contursi gibi bestecilerin sayesinde, bu müzik türii gitgide duygusal bir tarza bürünmüştü. Gardel güzel bariton sesını bu coşkusallığı iletmck yolunda ıyı kullandı. Contursi, Gardcl'e üne kavuşturacağı birçok beste verdi: Bandoneon Arrabalero gibi.. Carlos Gardel bandoneonun tango şarkılarına kattığı dramatik yoğunluktan yararlanarak.düşüktempolubirsöyleyişyolugeliştirdi. Söz yazan ve besteci Alfredo le Pera ile ortaklaşa besteler de yapıyordu. 'El Dia Que MeQuieras','Mi Buenos Aires Querido'.'RubiasdcNuevaYork'.'PorUnaCabeza', 'RecuerdoMalcvo', 'CaminitoSolcado' gibi besteler tiim Amerika ülklerini onunla birlikte dolaşıyordu artık. 1925'tedoğduğutopraklara, Avrupa'ya, başarıyla taçlanmış olarak yenıden ayak bastı. Paris'ten yayılan scsi tangoyu bugüne dekgelenuluslararasısaygınhğınaulaştırdı. ABD'desınemayadaelattı. 'Buenos Aires Işıklan' (1931), 'Arrabal Ezgilcri' (1932),'Broadway'de Tango'(1935) ve daha birçok filmdeoynadı. Buyüzyılınilksüperstarlarındanbiri olmuştu. Yakışıklı görünümü,dudaklarınınarasındakisigarası,şık kostümü,klasfbtrlerıylekentlierkeksiliğin simgesiydi. Eırkeklerıgururlandırıyor, kadınlara iç geçirtiyordu. Durmaksızın söyledi, gittiği her yerde 78'liklerkaydetti. 'Manoa Mano', 'Noche Fria', Tomo y Oblıgo', 'Amor', 'Volver' birbiri ardına gelcn sükselerdi. Otuzlu yıllarda tango tüm dünyada en gözde şarkı formlarıarasındaydı. Ayrıcaherülkedeyerel temsilcilerini çıkarıyordu. O yıllarda Türkiye'deOrhanAvşar'ınicraettiğiLatin Amerika tarzı tangonun yanı sıra, Fehmi Ege, NecipCelal,lbrahimözgürgibi bestecilerin yarattığı Türkçe tango gelişiyordu bu rüzgârınetkisiyle. 1935'te Gardel gene birGüney Amerika turundaydı. Uçağı Kolombiya'da Medellin'dcn kalkıştan hcmcn sonra düştü ve parçalandı. Bunun bir kaza olup olmadığı hep bclirsizkaldı.ü yıllarda havayoluşirketleri birbirlenylekıyasıyarekabethalindeydiler ve bu iş sabotajlara dek varabilıyordu. Uçaktan kimse kurtulamadı. Dostu ve beste ortağı Alfredo le Pcra daölenlerarasındaydı. Buenos Aires'dekı cenaze töreninde caddelcri dolduran üzgün kalabalık Gardel'i, ulusal idollerini, son yolculuğuna uğurladı. Bugün bildiğimiz haliyle sözlü tango, asıl adı Charles Romuald Gardesolan bu Fransızgöçmenin öncü yorumuyİa ve hemen hemen tek başına çabasının ürünü olarak bcğeni vesaygınlıkkazandı.Cados Gardel'in özyaşam öyküsü ile tangonun serüvenı çakışıyor: Ikisi de Buenos Aires'in yoksul sokaklarında gayrimeşru ve aşağılanmış olarak sürdürdüklcri yaşamlarını yeryüzünde hcrkes tarafından say gı gören bir düzeye kavuşturdular.^ Gayrimeşru hayatın zaferi :MRE ÇAĞATAY A frika'da 'şango', Küba'da 'habanera',Brczılya'da 'tango Brasilicro',önce Arjantin'de sonra tüm dünyada 'Milonga' ya da 'tano'... Kökenionbeşinciyüzyıl Afrikaayin:rine dek uzanan bu dans mü/iğınin asıl yaıtıcılarıGüney Ispanyaçingeneleri. Arjann 'e bu y ü/y ıl başlannda göçeden bu yokulamacoşkulutopluluklar, Buenos Aircs okları çevresindeki salaş eğlcncc yerlerine yoğun erotizm yüklü, hızlı vc neşeli bir ans ve çalgı müziği biçimlendırdıler. Öneleri gitar vc flütle scslendirilen tango, Arıntin'de bu çalgılann yerini piyano vc banonconunalmasıyladahaiçselleştirildi,meınkolik ama ritmik, karanlık ama ani ışik atlamaları içercn bir dans czgisinedönüşj . Arjantinlı bir yazarın tanımıyla tango Kcndilcrini eğlendiren dört şen bacak ve ci ciddi yüz"den oluşuyordu. Dramatik, genelliklc scvgilisi tarafından .'ndiren sözlü tango da gene Arjantin'de oğdu. 1917'de gramofonlardan yayılan Mi Noche Trıste" adlı şarkı hem sözlü tan rıltılıbirbaşanyaulaşmanınsimgesiydi. Gardel' in çamaşırcı bir kadının gayrimeşru çocuğu olarak 1890'da Kransa'da,Toulouse'dadoğduğusanılıyor.Oyıllardaumudu dcnizaşırı ülkelcrde arayan Avrupalı göçmenlcrarasınakatılanannesi.üçyaşındaki oğlıınudaalarakArjantin'egeliyor. Küçük göcmen, Buenos Aires sokaklarındabüyüyor. Arkadaşlarıarasındaadı'Elfirancesito' osıralar. Müzikleilk tanışması sokak şarkıcılarından duyduğu ezgiler sayesinde oluyor. Halk müziği yapan 'payadores' adlı bu gruplar,yoksulkenarmahallelerdebakkal dükkânlarıönündeşarkılarınısöylüyorlar. Onların cazibcsine kapılan yeniyetme 'El franccsito' zorlu, çileli gündclik yaşamını aşabilmekiçinsesiningücüncveduygusallığınasığınıyor. Yirmi yaşlarındayken birbaşka şarkıcıylaprofcsyonclanlamdabırikilioluşturup, kaberelerdegünün modaşarkılarını söylerken görüyoruz Carlos Gardel' i. 1913 'te iki müzikçidahakatılıyorgruba. Bunlannarasındaki Uruguay asıllı şarkıcıgitanstbesteci Jose Razzano, ötekilerin kısa süre sonra ayrılmasıyla, Gardel'ınyenipartnerioluyor. Carlos Gardel, sözlü tangonun öncüsüydü... Birlikte, UlusalTiyatro'da yadaArmenovilgoy u hem de Carlos Gardel' i ünc kavuşturdu. Bir sokak çocuğu olarak geçen ilkgcnçliğinin bilinmczliklerlc dolu oluşu ve ani, rastlantısal ölümü de Gardel'in efsanevi bir kişilık olarak amlmasınakatkıdabulundu. Herkesımden Arjantinliiçino.sıfırdanpı