Katalog

1A7İRAN 1999 SAYI 689 ırvecıddıbırsorumluluğunıçındebuluyor rhayattaı>ıyorveonunlabırlıktebırkei»fegı/or karaktcrlcriniıinasıloluşturdunıı/? ^rgorduğum,tdnıs.tığım,duyduğum,yaiığımınsankarakterlenngelışmesıncoturısınakatkı sağladı Berzankarakterıyleçok camavarolankulturelfarklılıkldrınortaya masını ıstedım llk akla gelen Kurt karakteınotesındegerçektenelletutulur karşıtlikını,ıçlenndckıdcrınlığı,umutlannı,topluı ve sorunlard bakışını yansıtan bır Berzan dtmayaçali!>tım Jer/an'ı, Mehmet'i,Ar/u'yuyaratmak n kaç kişiyedokundunuz? r'uzlerce Istdnbul 'dakı gecekondu bolgeındekıınsdnldrla,goçetmışyu7İerceçocuk>ırcbır ılışkım oldu Mezapotamya Kultur •rkc7i'ndekı ınsanlar sadcıc oyuncum olklakalmadı,kulturelbıralı^verı^ yasjddık rıca çekımleı omesındc Guneydoğu'ya itığımyolculukldr iünevdogıT va ilk gidişini/ miydi? 11 TRABZON DAN ISTANBUL A SINEMA. Sırtını dağlara dayamış kentın yalnızlığını dındıren belkı de tek mekandı sınema Çekıp gıtmelere yurek salmış ama ayakları eşıklere takılmışlar ıçın dunyanın kapıları ışte orada, ışıklar sönduğunde açılıverırdı Aşksa aşk, olumşe olum kahkahaysa kahkaha bır çıft goz mesafesındeydı Kocasını terketmeye kararlı aldatılan kadın vahzını toplarken dolma tencerelerının kapaklan açılır herşeyın bır sarışının başının altından çıktığı anlaşıldığında böreğın yağının fazla geldığı farkedılırdı Bır dahakı fılme kadar surerdi cılalanmış hayatların hazzı Kuçük kızın gözlerı, kapısının arkasında asılı kapşonuna takıldı Bırkaç hafta önce ızledığı korku fılmının gozlerınden ışıklar fışkıran kahramanı perdeden çıkıp kapşonuna yerleşmıştı Ne kalkıp kapşonu yerınden alabıldı, ne fılmı sıldı aklından Ta kı bır başka fılmden bır sahne ya da kahraman herhangı bır nesneye sığınana kadar Bu kuçuk kız, Berlın Festıvalı nde En lyı Avrupa Filmı, 17 Istanbul Fılm Festıvalı'nın Ulusal yarışma bolumunde ıse en lyı fılm seçılen "Guneşe Yolculuk"un yonetmenı Yeşım Ustaoğlu'ydu Sınema çocukluğunun eteklerinden çekıştıren bır buyuydu Yıllar sonra kendl fılmlerını çekmeye başladığında dökecektı eteklerındeki taşları Neler vardı o taşlarda, korku yalnızlık, olum, sorumluluk, dostluk Çok soru olacaktı, o kadar da ınsan llk taşın uzerlndekı tarıhte 1960 yazacaktı Tıbbıyelı Mehmet Cenap'la Edebıyat bğretmenı Aysel'ın ıkıncı kızları Yeşım, Sarıkamış'ta doğacaktı Şark hızmetı Ankara'da noktalanacak sekız yaşındakı Yeşım bu kez Trabzon a tayının denklerıne kapılacaktı "Babam göz doktoruydu dolayısıyla Anadolu da bırçok yerı, ınsanlarını tanıdım Ben bunu hep bır artı puan olarak gördum " Dedesı felsefe, anneannesı tarıh teyzesı de annesı gıbı edebıyat oğretmenıydı Bır yanı da baba babasından, dede babasına klasık Turk muzığı bestecısıydı Kuzenı ve kız kardeşı de bu geleneğı ızleyecektı "Dedem Mırat Ustaoğlu kendi kuşağında tanınmış bır bestekardı Bestelerı vardı ve çok lyı kemençe çalardı Kemençesını kendı yapardı " Kıtaplara, okumaya yakındı en çok bır de yazmaya Duygularını, kuçuk hıkâyelerını yazıyor ama kımselere göstermıyordu aılesıne bılp Sonra Grundıg marka sıyah beyaz televızyon gırdı çocukluğuna Fantomalar baleler SSCB televızyonlannın frekanslarının komşu ulkeye de sunduğu bu kultur hızmetı hayal gucunu besledı Dıyalogları anlamasa da, göruntulerden kendı kurgusunu yarattı tekrar tekrar Ona yenılerını ekledı, sınemada, adı ve oyuncuları bır turlu akılda tutulamayan fılmlerle Sınema hep vardı hayatımızda, kadın matınelerıne dolmalarla, boreklerle gıdılırdı Çok buyuk, guzel salonlar vardı mesela Saray Sıneması Ahşap koltukları her oturuşta çıtırdardı Bende hep onun kokusu kaldı " Fılmlerden de bırer fotoğraf kaldı Yeşım'e, hıçbır zaman sılınmeyen Ingmar Bergman'ın "Sessızlık 'ı orneğın, ya da o korku fılmının gozlerınden ışıklar saçan yaratığı Ya Trabzon? "Çok kapalı bır toplumdu Bır yandan gıtme arzusu duyardım, bır yandan çok severdım Karadenızlıler çok mucadelecı, zekı, açık, kıvrak ınsanlar Doğasıyla ınsanları benı buyuledı Trabzonlular'da gorduğum, hep gıtmelerı Aslında bu Turkıye'nın genelınde var, blr yere bağlanmamak ve gıtmek " O gıtmelerden bırınde yol Yeşım'ı de taşıdı, Trabzon Istanbul hattında Ama önce unlverslte yıllarına değınmeli, faşist katllamların gençlerın koluna olumu taktığı yıllara "öğrencı hareketının ıçınden soyutlanarak bır köşede durmak çok zor Herhangl blr orgutsel bağım olmamasına rağmen ben de oğrencı hareketının ıçındeydım Arkadaşlarımın oldurulmesıne tanık oldum, cenazelerıne, daha pek çok şeye de Şıddetten ben de payıma duşenı aldım " Şıddetle bırgün kızlar tuvaletinde karşılaştı Sokakta bır arkadaşları dovulmuştu, kızgındılar Mımarlık oğrencısı Yeşım de o kızgınlar arasındaydı 'Faşıstler bızım fakulteye saldırdılar Gelmezler gelemezlerdı ama Bır kızı tuvalette sıkıştırıp fecı halde patakladık Kız çok kotu bır haldeydı ve bız onların şıddetıne şıddetle karşılık vermıştık Sonra, bırden bıre kendıme geldım Kızı toparlayıp tuvaletten çıkardık O da okumak ıçın gelmıştı ve o da bır kurbandı, başka bır yol ızlememız gerektığını duşundum " 12 Eylul, öncesını aratmayan kıyımlarla çıktı gençlığının karşısına Toplumsal yaşamın yoğunluğu Içlne sıkıştırdığı kendını bulma çabasının peşınde yurudu Yeşım Fakulteyı bıtırdı ve yuksek lısansını yapmak ıçın Istanbul'un yolunu tuttu Yuksek hsansının konusu restorasyondu, çalışma alanı olarak Kapadokya'yı seçtı Butun bu çalışmaları arasında kulağına çalındı, İFSAK dıye bır yer Artık butun zamanını sınema alıyordu O gune kadar duşunduğu, yazdığı ne varsa ızledığı fılmlerle ortuştu Sınemanın duşunce sıstemının göruntusel anlatımına uygun olduğunu hıssettl Ve sonunda kararını verdı Ben de fllm yapacağım llk fılmı kısa metrajlıydı Bır Anı Yakalamak Bır gecede yazdı oykusunu Ertesı gun, çalışırken bırıktlrdlğı butun parayı cebıne koydu, donuşte beş kuruşsuz kalıp Mecıdıyeköy'e kadar yurumeyı göze alıp negatıf fılme yatırdı cebınde ne var, ne yoksa Arkadaşlarının da yardımıyla, fılmın produksıyonunu kendısı ustlendı "Fotoğraf da çektığım ıçın objektlfler hakkında bılgım vardı, sonra sınema tarafını keşfettım Uğur Içbak'ın çok yardımı oldu Sezgısel bır yolla şöyle bır fotoğraf olmalı dıyordum o da objektıflerı takıp çıkarıp deniyordu Teknığı kolaylıkla oğrenebılıyorsunuz ama onemlı olan yaratıcılık tarafı Bu oğretılmıyor, o, sureklı kendı kendınıze keşfettığınız, yarattığınız yol t'ıllardırhaydtımıniçındeolmasına.arka(ldnmdan tdmmama rağmen bolgeye ılk gıımdı Aruıdolu'nun bııyuk bırkısmını tanıum ama oraya kadar gıtmemiijtım )radaneetkiledisi/.i? jorduğum s.eyler fılmc yansıdi Olağanus4arınvdrlığıctkılcdı,(,unku ıızunbıryoluk yaptiktan, çok guzel yerlerden geçtıkten ıra birden olağanustıı, farklı bır durumla 'yuzegelıyorsunuz Budurumundrkdsınvi ınsanlar çok yoğunbır sıcaklıklakar^ılaır Oradayaşadıkldrım vctanıdığımkarekIcrfılmın,o7ellıkleobolumdekıhikâycsıgelışmesını sağladı Kendı kafamızdakı •lonları kırmayaçalüjdrdk Kurt dnneyı, ba'i, goç olayını, baskıldrı, sıkıntıları anlatya çaliijirken mcscla anne benı çok etkıledi raktcrlerı, yasadığim bır suru şeyı fılmın le yerleijtırmeye başladım yavaş yavaş Yoluk bolumunu ge!ıs,tırırken o ınsanları da lattım Bır sure prova yapmış, olmamıza menhıçbıryapaylıkyoktu, kıyafetlerıyle, ı^larıyla,davrdni!jldnyldorddavardılarvc ıonlarıyerlcijtırmi'soldum Benımıçınde nılma/ bırdcncyım oldu tir roportajda goçıin etkisini oradaki vc radaki çocuklarla anlatıvoısuııuz... nsanlaryaşadıklaııortamlarddiı.gelcncknden kendı vat olma nedcnlermden koı.bamba^kabıryerdcyd'jdmdyditıldıklcrı uanbırkımlıkproblemıya^ıyorldr Bırkıskendılcrınc sahıp çıkmaya çalışırken bır nımoralbırçokuntuıçıneduşuyor Sonııçniokaddryoğunbır^ekıldegoruyoruzkı ıselvekultuıelnedenlerlekı/çotuktdrına sert davranılıyor anid bır bakıyorsunuz ukçotuksokakta Bd!>kd^eylerpe!>indehdyatlannı dondurmek zorıındalar Hıçbıcnte hdzırlıklı dcğıl, doğal olarak korunma udusugelışıyorama moral bırçokuntunun ıığu da çok geı çek ilminizi yapmadan onceGuneydoğu ve gedcyaşananlarsizenasılyansıyordu? $u, sureı,legelib.tı Okuduklarımınotcsınde adığım sureç dc benı çok besledı Onları ^nfarkederken,bırşckıldeıçındeyaşarken la yoğıın olarak uzerınde dusunmeye, arasnaya.ınsanlarlabırlıkteolmayabdşjadığıda gırdısını çıktısını dahd çok dnlıyorsu:,ınsdnldrıddhaı,okhıssedıyorsunuz Ben m surcç ıçınde herseyi tekrartekrarelekten ırdım, kaç versıyon yazdığımı hatırlamıum ama açtığım soruların yanıtlarını sülısuzdum Bırolayyaratmaktanvok, ınsanzengınle!>tırerekdnldtmdydi,dlıı>tım Tesettığım mckanldrdd uzun bır zaman geçırye başlayınca, yava1) yavaş teknıkçozumleye de gıdınce hıç f ıgurasyon k ul lanmamak ıbırkararımoldu Onlarınvarlıkları fılmı , besledı Genelde fıgura^yon çdlıyndsı ımadık, kavga sahnesı ddhıl olmdk u/ere ^orlanmadını/mı,oykunu/uoğren« Ye$ım Ustaoğlu annesi Aysel ve habası Mehmet Certap Ustaoğlu ile.... Ustaoğlu, bir scnaryo çalışması \iru\mda... vardı Çocukluğunun, ılk gençlığının butun fılmlerını peşıne takıp İFSAK'ın kapısını çaldı "Küçucuk bır odaydı Çok heyecanlı ve meraklıydım, neyaparlar, nasıl fılm çekerler? Uçbeş kışı boyle toplandık, Sedef Er, Ibrahım Akyurek, Hılmı Etıkan Kafamda 'ben de fılm yapmak ıstıyorum' vardı ama o zamana kadar çok açığa çıkarmamıştım Kendl kendıme bıle söyledığım bır şey değıldı ama kendımı orada, sınemayla ılgılenenlerın arasında buluvermıştım Uzunca bır süre o etkınlığin ıçinde yer aldım " İFSAK'ın yayımladığı sınema dergısıne yazdı ılk yazılarını Kısa fılm kurslarının, kısa fılm festıvalının duzenleme çalışmalanna katıldı Butun bu etkınlıklerın ızleyıcısıydı de llgısı daha da arttı, sınema tarıhı uzerine yoğunlaştı Çalıştığı mımarlık ofısınden fırsat bulduğu her dakıkada kaçıp Mımar Sınan Unıversitesı Slnema Bölumü'nde fılm Izledı Her seferınde yenl blrşeyler keşfedıyorsunuz Sonunda göruntuye de hakım oluyorsunuz, ışığa da Ve sonunda bır dıl yakalıyorsunuz " Anne, baba ve bır çocuk arasında geçen iletlşım uzerine kurulu "Blr Anı Yakalamak"ı bır çocuğun ölumu keşfedışının oykusunu anlatan "Magnafantagna", onu da Almanya'dan kesın dönuş yapmış bir aılenın oğluyla köşesıne çekılmiş bır müzısyenın bır gecelık öykusunde, klmlık sorununu ışleyen "Duet" ızledl Kışılık bölunmesının ele alındığı "Otel" Ustaoğlu'nun ılk uzun metrajlı fılmı oldu Bufilm, 1992'de Montpelller Akdenız Fılm Festıvalı'nın buyuk ödulunu kazandı "Guneşe Yolculuk" sınema yolculuğunda katıldığı festıvallerde aldığı oduller ve seyırcının beğenısıyle onemlı bır duraktı Şlmdı duracak ve yıne ınsana çevırecekti yüzünu ^