Katalog

CUMHURtYET DERGİ I Kahvenin değişik türlerine meraklı olanlar için Nişantuşı'nda ilginç bir kahve satış merkezi var... (Fotograf: GÖKŞİK VARAN) Kahvede Osmanlı pannağı ÖZGÜRÇAK1R eçi ve deve sürülerinin çobanları, güttükleri hayvanların garip bir ağacın meyvelerini yediktcn sonra, fazla lanlılıkgösterdiklerinı, hatta keçilennmchtaptaraksettıklerınıgörmüşler! Durumıı dervişlerine anlatmışlar. Ünlü bir derviş olanŞazili.gösterilen ağacın meyvelerini kaynatarak suyunu icmiş. Kendisi deaynı canlılığı duymuş. ve kahvenin kc^fi böylece gerçekleı>mış. Habeşistan asıllı kahvenin tanınmast ile ilgiliefsaneleşmişhikâyelerdenbiribu. Kahveyi ilkbulan adamŞaziliadı nda bir Arap şeyhi. Bazısöylentilerc göre Şazili bir tarikatveşcyhinin adı da Ömer. Cezayir kaynaklarına göre ise kahveyi keşfedenler Şazilı ve ldris adında iki Arap'tı. Hatta ilk zamanlarda kahveye Şaziliadı verilmişti. Bi7İer,ötedenberi kahvenin anavatanını Yemen olarak bi liriz. Gerçekten önceki yüzy ıllarda, Yemen büyük bir kahve üreticisiydi. Fakat ilk kahve, Yemen'e Tıirk komulanı Özdemir Pas,a tarafından I labeçıstan'dan getınldı veorada üretıldı 1000 yıllarında, t'ıdan boyundakı yeşil ağaçların meyvesi olarak bılinmekteydi ve yaklaşık beş asır hamura karıştırılarak, ekmeklerdekullanıldı.Kahvc, Amcrika'nınkcş.finden sonra, Ispanyollar tarafından Bre/ilya'ya götürüldii, bu ülke sonradan, dünyanın kahve ambarıoldu. Yemen'den sonra Mekke'yeveMısır'adatanıtıldı kahve. Mekke'de aç11 an kahvehanelerşıkâyetlerüzerinekapatıldı. Kahveyi, Müslümanlann şarabı ve mucize birıçki olarak tanımlayan hacılar vasıtasıyla kahve, çevredeki Islam ülkelerinegirdi, tran, Afganistan, Libya.Suriye... AynıyıllardaHalep, Şam.Bağdat ve Tahran 'da yan gızli, yan hoşgörü içerisinde, kahvehaneler açıldı Buralarda kahve, yalnız gecelerı ıçilirdi. Çünkü bir kısım sofuya göre bu "siyah su" içilemezdi. Hatta Afrikalılar'ın veHabcşler'inbu kahve yüzünden renklerinin kara olduğu, kahve içenlerindesiyahlaşacağı iddiaedildi. Kah ve, sonunda lstanbul'a da geldi. Kahvenin adı nerden gelir? Vatanı Habı tan'dakahveyetiş.enbirbölgenineski ısmı I fa. Ama "Kahve"nin Arap asıllı birsözcü duğuortada. Badeyani içkı, hatta şarap,ra yani koku, Müslümanlann şarabı, sıyah uykuya ve şehvete düşman bir zenei, ku meyvesi, zihne açıklık veren içki, siyah su. tanımlamalann hepsi kahveye çıkıyor. " Biz kahveyi ıbadet edergibı, yudum yu> içtik...Sızdebilinçlivekültürlükişilerlek; ıçin. Kım kahvenin zevkini ve yararını iı edersc, Tanrı onun yüzünü kapkaı a etsin! i venin faydasını gördüğü halde ona ihanet e > leri Allahateşlerdeyaksın!" Şeyh Şani adlı eskı bir Arap şaırınin çok diği kahveye övgüsü. Bir elyazmasında kahveye karşışöylebıı gi gönderiliyor; "Dostlarıma deriın ki, k; toplantıIarındabulunmayıni7.Zira,öyleı lislerhüzünvedüşmanlıkdoludur. Kahve. veeğlenceyedüşkün,sefihkışılerıniçkısi( Bunakarşınünlübesteci J S. Bachhayn ğını sanatına yansıtacak kadar sadık bir k; icicisiydi. öyle ki "Kahvenin Şarkısı" a verdiği bestesinde, kahvenin şaraptan le?/ öpücüktcn zevkli olduğunu notalarına ı müştü. Kahvenin zevkini çıkarmak kişiden kı değişiyor. Şeker kahveye çok sonraları 1 muş. Viyana'da ilkkez pişiri len acı Türk ka sine bal konurmuş. Sütlü kahve ise Avrupa dahadoğrusu AvusturyalılarveFransızla yesindebiralternatıfolmuş. Dünyadaen çok kahve içenmilletin Ho dalılar olduğu istatistiklerlebelirlenmivB kadubukonudaiddialı. Hollanda'dayıld; ba;jinakahvetüketimi9, Bclçika'da6, Alr ya'da 4, Fransa'da 3,5 kilo. En az kahve tük Avrupalılariselngilizlerle, Ruslar. "Öliimüme yegane sebep olan, elli bin fi kahvedir!" 51 yaşında elli bin firıean kahvedenöh söylenen Bal/ac yaşamı boyunca 10 ton k içmİ!>. Üstclikozamankı kahve fincanları, diki çay fincanlanndandabüyükmüş. Ünl bilgini Cemaleddin Etgani de almış nas kahveden. Efgani.Abdülhamit'indavetlis rak lstanbul'a geldiğinde,saraydaiçtiğika den hernen sonraölmü^. Bunun üzerıncdı güçlü kalem sahıplerinden Kcmal Paşazad it Bcy, gündemı döktürnıüş beyite: "lçınce sade kahve, huzuru Padişahide Cemalullahı seyretti Cemaleddin Efgaı Lastik Sait Bey diye dc bilıncn Kcmal f zadeSait,devrinınünlümizahçılanndans dığıiçin,abartmayapıldığıortada.Çünkü Toros'un "Kahvenin öyküsü"kitabındaı rendiğimize göre Efgani gırtlak kanseri ölmüş. Sahlden zararlı mı? Gerçekten kahve zararlı mıdır? Bu iki öı ten sonra insanın kafasındasorıı ışaretı h yor. Kahvede bolmiktardayatıştıncı bir m var. Goethe'nin kimyacı dostu Fridlish Rı kah vedeki bu maddey i keşfederek, adını 1 in koydu. Ondan önce 1685 tarihindı Sylvester Duffer bileşenlerini buldu ve ka nin rahatlatıcı ve yorgunluk gidericı etkisı c gu kanısına vardı. 1895 yılında iki doktor; Gaş, deneylerine dayanarak kahvenin ço rarlı olduğunu savundular. Onlara göre ki beyin ve sindirimde tahribat yaratıyordu zım güçlüğü verdiği gibi iştahı da kesiyc Kahve hastal ığına sebep olduğunu bile söy ler. Karşı görüştekiler ise yemek üzerine iı ğinde kahvenin hazmı kolaylaçtırdığını, gücünü artırdığını, iç ferahlığı yarattığını; daönemlisihayalgücüverdiğini,gevşekh] derip enerji sağladığını anlattılar. Kah Fransa'yatanıtanTürkelçisiMüteferrik; leyman Ağa, Fransız sosyetesine şu sözi tekrarlamışdı; "Karnında kahve buluiK haldc ölenler, doğru ccnnete gidcrler!" Gelin, Habeşistan'dan Türkiye'ye, bin yıllık bir yolculuğa çıkalım. Yeşil bir ağaçtan, frambuazlı kahveye dönüşünün öyküsünü kuralım. Bir yasaklanıp bir özgürlüğüne kavuşan kahvenin ulusların tarihinde aldığı yere, özelliklerine bakalım... Önceleri "siyaset yapar, düzeni yıkmaya kalkışırlar" denilip kapatılan, şimdi de "sessiz çoğunluk"u banndıran kahvehanelere bir göz atalım...