Katalog

C'UMHURİYFTDERGİ Balkan müziğini yorumlayan ve arşiv oluşturan Muammer Ketencoğlu, "Dünyanın pekçok v yöresinden özcllikle Balkanlar'dan türlü renkleri topladıklanmı kendi olanak ve sınırlarım çerçevesinde insanoğluyla paylaşmaya çalışıyorum" diyor. Gözleri görmeyen .... • , Ketencoğlu müziğin dilini en etkili barış mesajı olarak tanımlıyor. ün renkleri YAZI VE FOTOĞRAF: MUSTAFA KLRT uammerKetencoğlu, I986yilına I kadur popüler müziklc uğraştı. 1983 yılında Boğaziçi ÜniversiI tesı Psikoloji Bölümü'ndebaşladığı eğitim sırasında dcğişik ülkclerin halk rr.üziğine ilgi duydu. Başlangıçta Çağdaş Yunan Müziği (laika) ve Rebctika ılc başlayan bu ilgi, yıllarıçindcgcnişleyerek Balkan müziğiağırlıklıbirtemeledayandı. Özcllikle 1989'dan sonra f'olkloraraştırmaları üzerine yoğunlai>tı. Akademik nitelıkli olmaktan çok, dıkkatli bir araştırmacı duyarlılığıyla yürüttüğübuçalışmalarlahemkendircpertuvarını zcngınleştirdi, hcm de dünyanm dört bir yanından miizik ve bclge içeren çok kapsamlı bir arşiv yarattı. Eski vcyeni Rumcaşarkılardanoluşan ilk albümii, "Sevdalı Kıyılar" (Latremmcna Akroyalia). 1993 yılında, hazırladığıiki Rebetikaseckisi ise 1994 ve 1996yıllarındayayınlandı. Ayrıcaköklerinigeleneksel Doğu Avrupa Yahudı müziğinden alan "Klezmer MüziğininÖncüleri"başlıklıscçkisi 1995'te ulaştı dinleyicilerine. Halen Kalan Müzik'in yapımını üstlcndiği "Halklardan Kzgiler" kaset dizisinin sorumluluğunu yürütüyor. Çoğunlukla, Ketencoğlu seçmelerinden oluşan dizi,belli bir ülkeveya bölgeningcleneksel müziğini tanıtmayı amaçlıyor. Muammer Ketencoğlu, 1993 yılından buyana Hür FM, MaviRadyogibıbirçoközelradyodaçalıştı. Şu anda Çarşamba günleri Açık Radyo'da 13.30'te başlayan "Tuna'nın Beri Yanı" programında Balkan müziği sunuyor. Müziğin alabildiğine ticarileştiği günümüzde,müzisycninseçtiğitürün,öncelikle kendi zihinsel beklcntilcrine denk düşmcsı gerektiğine inanan Muammer Ketencoğlu'nun.herzamanseverekyorumladığımüzik, Yunan vc Balkan Müziği. 1993'tcn başlayarak "Yeryüzünün Yedi Rengi" adıyla, birçokmüzisyenibirarayagetircnveheryıl yeni bir repertuvarla yınelencn, konserler düzenleyen Muammer Ketencoğlu ile Balkan müziği üzerinekonuştuk: Balkan müziği diye bir kavramdan söz edebilirmiyiz? Kuşkusuz söz edilebilir. Özellikle gclcneksclmüziklcrde halklardan çok, etkileşim veeoğrafyanınbelirleyiciolduğunudüşündüğüm için, Karadeniz kıyılarından, Çek topraklannadekuzanancoğrafyaiçindconu diğcr bölgelcrdcn ay ıran bir Balkan müziği gerçeğinden net olarak söz cdebiliriz. Balkan müziği dediğimiz olgunun temelinde, Slav, Anadolu, Yunan, Arnavut ve Rumen müzik gelencklerinin, Balkanlar'ın her bölgesindedeğişiklikgösterençeşitli etkileşim dercceleriyleortayaçıkankültürelvemüzikal karışım yatmaktadır. Kırsal müzik, bölgelere göre ciddi değişikliklergöstcrir.Oysaşehirlerdeortayaçıkan müzik gcleneğinde Balkanlılık olarak adlandıracağımız ortak ritmik ve melodik yapılararastlanır. Ortakhkdcmektüm Balkan coğrafyasına yayilan homojcn bir müzik gelcneğıdemekdegildırkuskusuz Bölgelere özgü dcğisıklıklerle birlikte ritmik, makanısal veüslupaçısından birakrabalıktan bahsediyorumyalnızca. Rıtmlerçoğunlukla canlıdır ve dünyanın lııçbır yerinde burada olduğukadaı asimetrik(aksak)ntııııyoktuı. Ayrıca bı/deki u/un lıava gelencğıni çağrıştıran makaınsal ama serbest icıaedilen şarkılaraörneğınRomanya'daDoııuriaı sıkça rastlanır. Melodilerdoğdukları kaynağınçe'jitliliğıilebağlantılırenklılıkgöstcrir. K.öy müzik gclcneklerinin dışında gcncl olarak Balkan ve Anadolu müzığinin akraba mü/ik gelenekleri olduğıınıı söyleyebiliriz. Balkan mii/igi ile ilgilenmenİAİn kökeninde ne gibi etkiler var? Onccliklcçocukluğumda, Izmır'dcyaijamam, Yunan ve Balkan radyo ıstasyonlarını dinlcmcmc ımkan veriyordu ve Balkan e/gılerini inanılmazdcrcccdcbüyülcyicı buluyordum. Buılgimsürmcklebırliklekaynak problcıni ya^adığım ıçın ünıversıte yıllaı ınıı dekbeslenemedı. Buyıllarda Balkan müziği dc dahil olınak ü/ere dünyanın kaynak hulabildığimhcrköşcsininhalkınüzikleriyleönyargısızbıryakınlaşmasürecinegirdını. Latin Amerıka'dan Moğolıstan'adekelyordamıyladaolsainsanlığınbugiınekadaryarattığı halk müziği birikimım kaba hatlarıyla kavramaya çalıştını. Yıllardır daha az ılgı göstcrdiğım akordeonu bir daha bırakmamacasına kucaklamamla da bağlantıh olarak, kürkçüdükkânı na,çoeukluğuuıdabenı sarmalayanubüyülüdünyayadonuverdıın. Ama dünyanın tüm coğrafyalarının muziklerınekapılarıınıhiçbir/anıankapatmadını. Çünkü mü/ısyen olaıak benı en çok mullu edenalanıbulmak /orundaydım. Vebugün Balkan müziği ılcılgılıoldukçakaydadeğer hırkoleksiyonasahıbım l'iirk ve Balkan mii/iği arasıııda nasıl hiretkileşinı var? Ozcllıkle Fürk sözcüğü yeııne Anadolu sözcüğünü kullanınak istiyoruııı. Çiinkü Türk müziği dıye adlandıracağımız müzik dcbırçokclkile^mımürünü,.safdeğıl. Ayrıcaetkileşimlerde Anadolu müzığınmmerkczınde yeı almasını da kabııl etmıyorum. Oranlarıtam olarak taılamasakdaetkılerın karşılıklıolduğunuduşünüyoruın. Anadolu müziği ıle en yoğun etkileşime Yunan müziği gırmış. Anadolu'da yaşayan bir buçuk milyon Rum, yüzyıllardan beri paylaşılanortaklıkiarı, Anadolu'nunkatıkiiz renklerini mübadele y ıllarında Yunanıstan'a götürmü'jler. Bulgaıistan'la görece olarak daha az etkileşim söz konusu.Çünkü Bulgaristan yakın bir zamana dek kırsal ve kapalı kimliğini korumuş. Yinede Bulgaristan ve Makedonya Türk leri, Türk ı yc Trakyası'nın şarkılarındaki makamsal vc üslup özelliklcriyleaçıkçagörebileceğimizköprülerkurmuşlar. Bulgaristan'ınPırinbölgesi ve Makedonya halk şarkılarındave özellikle dcşehirmüziğindc Anadolu makamlarını sıklıkla buI urkcn, Türk i ye Traky asf ndak i şark 1 arda da 1 hem ritmlcrde hem dc mclodilerde Slav ve Arnavut rengini bulabiliriz. Makedonya şehırlerındeüsmanlıfasılgeleneğindcnetkilenen 'çalgiya' tarzındanda sözetmekgerekir. Arnavutluk'unkuzeyi ve Kosova bölgeleri de Anadolu müziği ıle yoğun bir etkileşim içinegirmiştir. Melodik yapılardaki benzerliklerın yanı sıra, Batı müzığinde bulunmayan koma seslerin Anadolu müziğinde görüldüğü gibi hemen hemen ayncnkullanılır. YineOsmanlızamaninda Arnavut müzik gelcneğine adapte edilerck çalınan sazdan vc bir çeşit cura diyebileceğımizçifteliden(çıf'ttcllidengelir)debahsetmeriyiz. Aynı şekılde Bosna'da"Scvdalinka" dediğimiz aşkşarkılarınasazcşlikedeı. Makamsal benzerlikler olmakla birlikte Sırp, Rumen, Hırvat vc Macar müzik gele