Katalog

14 HAZİRAN l<)98. SAYI 638 gemieileri aldatır.karayaoturturlarmış. Ve tabiisonrasoygun... Rumcli Fcncri, 15 Mayıs I856günükarsı kıyıdaki AnadoluFeneriilebirliktehizmete girınis.. Yineaynı ansiklopediyegöre, ilk inşa edilişi sırasıncla fcncr kulcsinin üst üstc birkaçkezyıkılmasıüzcrine,buradabirtürbeoldugu, feııcr kulcsinin bunedcnlcyükseltilemediği söylentileri yayılmış. Fransızlarda halkı memnun etmek için önce yatırın bulunduğutürbeyiyenibaştaninşactmişler, sonra kuleyi örmeye başlamışlar. Rumcli Fcncri dcnızyüzcyindenyaklaşık 58mctrcyüksckliktc. Isıgıbcyazve 18 mil uzakliktanseçiliyor. Busaycdcgcmiler,bir saatten fazla bir süre önce feneri görerek rotalarını düzeltcbiliyorlar. Fcncr kulcsi ise 30 mctrc yüksckliğinde. Üçkademehalindeinşaedilmiş. Başlangıçtagazyagıyakıhrken,sonralanasetilengazınaçevrilmis. Günümüzdeise,otomatikolarak clcktriklc çalışıyor; clektrik kesintilcrindebütangazıylayedekleniyor. Rumclifencri ilc karşı kıyıda iki mil kadar uzakhktaki Anadolu Feneri'ni birleştiren çizgi, Istanbul limanının kuzey sıııırını oluşturuyor. Şu sıralar limandaki barmağı genişletmeçalışmalarıyapılıyor. Dcnizeatılmayı bekleyen devasa bcton kalıplardoğrusu pek çirkingörünüyor. Rumelifeneri Köyü Muhtarı A. Nevzat Aykan'lakonuşuyoruz.Geçmişgünlerianlatıyor. Köyünaskeribölgealanıiçinegirdigi döncmlerde köyde yaşayan herkcsın giriş kartı varmış. Kartı olmayan köyc giremezmiş. Sırfbuyüzdenakrabalarınıdahiçağıramazlarmış. Sorunu zamanın Başbakanı Turgut Özal'a iletmişler. Özal' in yardımıy la bu uygulamakaldırılmi!}. "Enöncmlisorunumuzevlcrimizintapularınınolmaması. Rumlarınbıraktıgıevlerdeoturuyoruz. Mübadeledcn sonra köydcki Rumlar Yunanistan'a, Yunanistan'daki Türklerdeburayagöçetmişler. Fakatşuanda göç etmiş insanların çok azı buradayaşıyor. Köydeoturanlarınçogu Rizcli.Tapusorununııyctkililerlcgörüşmcınızeragmcnbir türlü sonuca vardıranıadık." Onatarihiaçıdançoköneınlibireserolan Ccnevizliler'denkalmatarihikaleyisoruyoruz."Bakımsızlıktanneredeyseçökmenoklasınagcldi.Keş,kerestoreedilebilse"diyor. Bunundışındaköyünyakınındaikiyüzyıllık tarihibirçcşmevar. Kabakçı Mustafalsyanı'nınburadanbaşladıgısöylcniyor. Hava yavaş yavaş kararıyor. 150 No.'lu belcdiyc otobüsüne biniyoruz. Köye misafir olarak gclcnlcr şehrin keşmckeşine dönüyorlar. Amasayıları fazla dcğil...^ 1925'te suluboya yapılmış "Lale Mecmuası" adlı albüm Londra'da 47 milyar liraya satılınca, Amsterdam'da yeni bir lale müzayedesi düzenleniyor. Osmanlı'da ender bir lale soğanı 1000 altın liraya satılırken, Amsterdam'da bir soğana ödenen parayla kanal kıyısında bir ev alınabiliyordu. Avrupa'da lale çılgınlığı ÖZGEN ACAR 30 binflorin beklenen sekiz lalelik dcmet 17. yy. O calısı ile 1500 çeşit lalenin üretildiği Osmanlı belgelcrindebelirtiliyor. smanlfnın Lale Devri ve AvruIşte, otarihlcrdc suluboya pa'nın'TulipMaolarak yapılmış bu ender niaLalc Man "Lale Mecmuasf'nı konunun yaklığı" günümüzdc yeni bir uzmanlarından Ekrem I lakkı hcyecan dalgasına yolaçtı. Ayverdi'nin 1950'de, Pierre "Christie's" ve "Sotheby's" Bercs aracılığı ile Belçikalı müzayedeevleri yeni bir re"DogaTarihi"koleksiyoncukabctdahabaşlattılar. su Robert de Beldcr'e sattığı açıklandı. Bu cşsiz escrin o Christie's, 15 Mayıs'ta zaman kaça yurtdişına gittiği Londra'da ender bir "Lale bilinmiyor. Albümü"nü satışa çıkardı. "Doğa Tarihi"nı konu alan Londra'daki müzayedeye bu müzayedede cn çok konuçıkan bu 1725 tarihli albüşulan cscr, 1725'te tstanmün en öncmli özelliği, cs,bııl'da saray rcssamı olan sizliği değil, bugün nesli tiiMehmct Bcndcgan'ın sulukenmiş ve nasıl üretildikleri boya yaptığı "Lale Mecmuartık bilinmcyen sarayın en ası" adlı albüm idi. (31 x 22 gözde"soylu" lalelerinin recm) boyutundaki albümde simlerini içeren önemli bir 42 lale rcsminin hcrbirini ebbelgeoluşudur. Christie's'de, ru sanatı çevreliyordu. adıaçıklanmayanbirmeraklıbu"LaleMccmuası"nalam Bu ender yapıtı, bir an için lll.500stcrlin(yaklaşık47 bir yana bırakalım ve Padimilyar lira) ödedi. Osmanlı sah 3. Ahmet dönemine Siyah lale (suluboya) "Lale Devri" ile Hollanda"Lale Manyaklı(17031730), Pasarofça Anlaşması (1718) sonrasındalstanburagelenbariijsevincinin gı" arasında köprü olan bu müzayede ile lale Nedimler'c, Avrupa'dan gelcn rcssamların çılgmlıgımn yenidcn canlanyanı sıra ressam Lcvniler'e, ilk basımcvıni maktaolduğuanlasılıyor. kuran Ibrahim Mütdcrrikalar'ındünyasına İlk lale soganının Tiirkikısacauzanalını. ye'yc Kırımclangeldiği sanılıyor. 1561'de Padişahın 61 Liberal düsiincclı Sadra/am Nevşehirli farklı bahçcsini süsleyen laleDamat Ibrahim l'aşa'nın Bc^ikta^'taki malilerin Avrupa'ya 16. yy'dagökancsindebaşta Padısah veailcsı olmak iizctürüldüğübiliniyor. re saray erkanınadüzenlediği laleli toplantı1637'dc Amsterdam'da enlarhcrzanıananlatılagelıniştir. llköğrctim tarih kılaplarından bile, sırtlarındaınumlanıı deı bircins lalenin üçsoğanına 30 bin florin ödcnccck boyutta yandiğıkaplumbağalarındolaslıgıTopkapı bırçılgınlık yaratması olayın Sarayı'nın lale bahçclermdeki cğlencclcrdensözcdilir.Osmanlı tarihine"Lalc Devn" kapsamını ortaya koyuyor. "ScmperAugustus"adlıbıırcolarak gcçenbudöncnıiır'PatıonaHalil Isyanf'ilckapandığınıdaherkesbilir. Oiarihkortmen laleyc o zaman ödeten sonra lale yavaş yavaş yok olmaya ba^lar. nen bedelle Amstcrdam'ın gö paraödeycn kişi toplumda"pestij"kazanıyordu. Lale bahçesi olan bir ev sahibi olmak; soylulukgöstergesi.ticaretdünyasındakredi, borsada önemli yatırımcıanlamınageliyordu. 1637'deborsaçöktügündccnçokzarara ugrayan kisi Jan van Ooyenadlı birbahçe mimarıydı. Tanesi 60florindenaldıgı lale soğanlarıileoluşturduğudevstokelindekalınca, tanesini 1 2 florine bile satamayıp iflas etmiş, y ıllarca borç ödcmisti. Ana lalenin baska soganlarla asılanması ileoluşanhibrid lalelerle yeni renklerve biçimlereldeedildikçcgünümüzdebunuüreten kişinin çiçeğe taktıgı ad da kay ıtlara geçiyor. Bir Hollandalı yakın bir tarihte ürettigi al renkli bir laleye Atatürk adını vermisti. Aleksandr üubcck, Çckoslovakya'ya 1968'de"bahar"getirmek istediğinde Varşova Paktı ülkelerincc Ankara'ya büyükelçi unvanı ilcsürgünegönderilmişti. Buolaydan etkilenen Hollandalı bir çiçck ürcticisinin yarattıgı yeni bir laleye Dubçek'in adını verdiğini de kendisincgclen bir mektuptan okuınuştum. Gizemli siyah lale Bin altın liraya tek soğan Cins cins lalelerin yetiştirilmesinde uğra!}ilar,cntrikalarvcgizeııılerincndoruğaçıktığı tarih 1720'leıdc kcndisini hissettirir. Ender bir cins soğanınıntanesinin bin Osınanlı altın lirasınasatıldığınailişkinbclgclcrvardır. Odönemdc u/unlukısalı hattacücc, çeşit renk ve bicimdc. düz rcnklisi ya da ala bcğindc, kanal boyunda tanesi lOhinfiorindcnüçcvalınabildigı sıkça verilcn bir örnek. Ha/ı lale soğanlarına isc bir kol işçisinın yıllık ücretinin bü80 katı paranın ödcnmcsı de bu manyakhgın bir baska boyutu. Köylülerin gi'çimi bulıkçtlıktan. O günlerdc, laleye bu kadar Osmanlı "Lale Mecmuası"nın ateşlediği pazarda, bir ikinci "Tulip Mania"müzayedesini Sothcby s 15 Haziran Sah günü Amstcrdam'da dü/enliyor. Toplam 300500 bin stcrlınlık ( 1 27211 milyarlıra)satışbekleniyor. Özellikle 17. yüzyılda Hollandalı ressamlarca yapılmış 400'den t'a/la lale çeşidi içeren ve 133 kalemdenoluşan suluboya resimlerçekişmenin odağı olacak. Tiimü Christıe's'in Londra'datoplucasattıgı "Lale Mecmuası" gibi bir albüm olmasına kaışın; Sothcby's, Amsterdam'dahcı resmi ayrı ayrı müzayedeye çıkarıyor. Bunun gibı, en azından 50degişik lalekitabının varlığındansözedilirken. Mehmct Bendcgan'ın kitabımn eşsizliginedikkatçekiliyor. Enucuzuna5()0,enpahalısına30bin stcrlın beklenen bu resımler arasında "diis.scl"oldugusanılan ve gencldc gizemli olarak öykülerLgeçenbir"siyahlale" * Müzayededeki lalelerden... rcsmi de yeralıyor.^