Katalog

14HAZİRAN |W8 SAYI 6J8 lumunkurallarınaayakuydurmayaçabalayanbiri. Kimsc için kötü bir şeydüşünmüyor vc bunun gereksı/ olduğuna ınuıııyor. Taııı lcrsınc, insanlarıunlamayaçalışıyor. Durup dınlenmedensorusoruyor. Böylesibirsoru yağmuru, ınsanı ba^tan çıkarlınııkla biıliktc, biıaz da huzursuz cdıyor. Karşısındakının yaşamını didik didik ederkeıı, ö/cnli vc inceliklı tavrı sondcrccc ıçtenlıklı gibi görünüyor. Ama bu tavrı gerçek mi? Yoksa, karşınızdaoytoplamayaçalışanbirpolitikaeımı var'.'SenatörJ. Bıllmgton Bulvvorlholarak, Bcatty ıı k vesınıfayrımındansıksıksözediyor. Filmin başında, senatör bunalmış bir biçimde, tck başına televizyonda kendi seçim kampanyasını ı/lcr. Irksal ılkclcr veailedeğerleriniyücelterekortasınıfhcyazlannoylarınıtoplamayaçalışır. Kcndindcntiksinerck, seçım günündcn önecki hafta sonu kendisinc birsuikast diizenler. Ancak yolda uğradığı bir kilisede Bulvvorth genç vc güzel zenci kadın Nina (llalle Bcrry tarafmdan canlandırılanjilekarşılaşırveonaaşıkolur. Bu kadınm etkısiyle yeniden yaşam sevinciy le dolar vc suikasti önlemcyc çahijir. Hcı fırsalla ırksal haksı/lıkları giindeme getırmcyc başlar. Bunu yaparkcn,önee uyaklı dızelerden, daha sonra rap müziginden yararlanır. Bcatty, "Rap müzigi toplumsal baskaldırının mü/iğidir. Bu miizige kıılak vcrmcycn kcndi ka/dığı kuyuyadüşer,"diyor. Filmin bclli bir ilctiyi aktarmaya çalıştığıııı belirtiyor vc "Siyasal Hıtumum değiştı Arlık olaylara kitlcsel açıdan bakıyonını Polıtıkayaalılmaklaçokduclkıliulmuyacjğııınıiııanıyorum. Amerıka'dasiyalılaıakotü davıanıldıgım, iplerin varsılkıı ın elindc nlduğıınıı söylcmck olayı çok baMk indirgemckolur. amabunlarıymedcsöylcmek/orundasm:/. "diyoı. Hcatty hırındcıı hoşlanır, oııun akıllı, alıınlı ve sagduyulu olduğıınıı diişünürse, kesmlıkle komik oldugunudaekleyecektır. Bır/amanlarbüyük biraşk yaşadığı, şimdi iy i birdostu olan Julie C'hristie ıçin,"öylc konııkti kı,bcnihcpkahkaliaydboğardı,"diyor "Ki7illar"f ılminı gösicrdiği Rcagan içindc aynı şcyi dii^ünüyor. Ancak Bcatty, kimi v,\man ba^ka bir ^cy söylcyeceğinc "komik" sözcüğüylc yctiniyor. Oliver Stonc'un ona Nıxonrolünüöncrdiğianımsatıldığında,bır an ıçınduraklıyor vc "Komik adam >uOlıvcr,"diyor. Bcatty ^iındi Annette Bening ve üç çocuklarıyla bırlıktc Bcvcrly Hills'dc Ispanyol tarzı bir malikanede oturuyor. C iclcn telcfonların ardı arkası kesilmiyor. llk filmı "Splendour ın the (îrass = A.'jk Bahçcsi"ni vcvirdiği l')61 yılından bu yana ününii sürdürüyor. Dustin HofTman, oııun için "Daha büyüyüp adamolmadanünlcndi,"yorumunuyapıyor. Bcatty'nin bu denli iin kazanması onahcr kapıyı acmış. Kcndi gibi ünlü çok kışıyle dostlukkurmu!). Amcrika'nınnetürsorunlarlakarşıkar.'jiyaolduğusorulduğunda,"Politika, kültürve iş dünyasında saygın bir konumda olup da gücü clinde tutanlar, gerçekte kamunun gücüylcayaktadururlar. Bukişilcryönetmektençok,yönlcndırılirlcr. Buyiizdcnbirdurgunluk ya^anır. Bir tek ış dünyasında durgunluk ya.'janmaz. Kldccdilcngclirlcrrcklarnlar saycsindc kamunun oyunıı toplayan üstsınıllaradağılır. Böylcliklcsınıflararasında uçurıırn guierck büyür," diyor. Bcally'nin vurgulamaya çalıştığı bu konular son f'ilminin ö/ünü, aynı zamanda da, ya>amda üstlendiği görcvin bırö/cti...^ The Observer Review 'den çeviren: RİTA URdAN 15 Kurşun kalem 2000 yılında 500 yaşına basmaya hazırlanıyor. İlk kurşun kalemler, bir çubuğa bağlanmış grafit parçasından oluşuyordu. Bugün en çok tercih edilen kurşun kalemler sekiz köşeli. Renkte ise sarı önde gidiyor. Yazann eski dostu 2000 yılında, yazan insanın ilk ve en eski arkada!>ının 500. ya^günü kullanacak, üç aşağıbe!jyukan...(,'ünkii kurşun kalcminkcsin olarak hangı tarıhtc vc kım tarafmdan bulunduğu bilinmiyor; buna karşılık, sjimdiki scklinialı^taıilıi vcnczamandüzenli olarak ürctildigibıliniyor. Kurşun kalcmin öyküsü, cn ayrıntılı olarak Amcrikalı profcsör I lcnry Pctroski tarafmdan 416.sayfalık bir kıtaptaya/ılı. Kitabın adı, kunusuyla aynı "Kurşun kalcm". Bunun dışında, hergün vehemcnhcrkes tarafmdan kullanılanbıraraghcmcnhcmcnlıiçbirycrdeöncmlı ^eylcrarasındaycralmıyor. Amcrika'nm ünlü Smithsonian Mnstitüsü, Amcrikan günlük ya^amını tarihtcn bugünc yansıtan scrgiyi açtığında tek bir kurşun kalcm bılcscrgılcnıncycdeğcı bulunmunuştı. llk kurşun kalemler, birçubuğa bağlanmış gıal'itpan.asınclanoluşuyordu. ts\ıcreli fi/ikı,i vc doğabılımci Konrad Cîcsncr'in 1565'tcyavımladığı fosillcıle ılgılı kıtapta böyle bir kurşun kalcmin reMniııi "ya/mak icın fevkalade clvcrışlı bir aıac" ıfadesıyle kullanmışlı. Avrupa'mn bilinen ilk grafit kaynagının.kuzcydogu tngiltcrc'dckı Kcswick'tc olduğu bılınıyor Ingıh/lcr, madcnin hcmen kullanılıp tüketılnıcsindenkorktuklarıiçiniiretimi dcnctim altında tutuyorlar, herkcsc ancak belirli birmiktarda satılınasına dikkat cdiyorlardı. Bunedenlc, 1600'lü yılların ortasına kadar Avrupa'da kurşun kalem üretimindc büyük bir hammadde sıkıntısı çckiliyordu. Bütüıı kıtada biryandan grafit madcni aranmakta, öte yandan da grafiti az kullanarak aynı sonucu alabilmcyi sağlayacak yan maddeler dcncniyordu. (irafittcn başka hiçbir maddc aynı sonucu vcrcmedi. Taa 1795'cvaranadek.Oyıl Fransız mühendis NicolasJacqucs Contc, dcğeri gidcrek artan, miktarı a/alan grafiti çok daha az kullandıran ama yüzde yüz grafit kullanılmış gibi sonuç vcrcn buluşunu y aptı. ('ontc, grafit toz.unu çamurla karıştırdı vc fırınladı. Incc çubııklar halınde ortaya çıkardığıürünbirharikaydı. 1800'lü yıllarda kurşun ka lem üretimi modcrnlcştirildı F.ndüstrılcş'mcnıngclişlirdiğı makineler sayesındc Alman Fabcr, Amerikan Dixon gibi firmalar kurşun kalcmin fabrıkasyonuna başladılar. tki firma, fiyaî kırarak bırbırıyle rckabete başladı Böylece kurşun kalem hcm okula hem dc cve girdi (îeridc bırakmakta olduğumu/ bu yü/yılda da grafit alaşımınıngel ıştırılmesi vc yenı ağaç türlerının dencnmesine dcvam cdildi. Scdir ağacındari başka hıçbırağaç aynı sonucu vcrmcdi. llk kalcmlcryuvarlak üretiliyordu. Daha sonraki seki/kenarlı ürctimyayıldı. Işgcrcgi çok kuı şun kalem kullananlar, dört köşcliy i yeğliyorlar, çi/gi çizmcsi daha kolay olduğu için. Dört köşeli kalemlcrin iıııali hcm daha kolay, hem de daha az tahtaziyan oluyor. Buna karşılık, hem yazmakta, hem dc çizmcktckullanılmasıdahayorucu. Bıınedenle, günümüzde cn yaygın olan kurşun kalcm bıçimi sekiz. köşeli olanı. Yuvarlak kalemler gibi bırakılınca yuvarlanıp gitmc riski de yok. lSOO'lü yılların sonlarındanbu yana cn yaygın kalem rengi sarı. (iünümüzdcyılda yaklaşık I4ıııılyarkurşunkalemımalediliyor. ller döıt kaleındcn üçü sarıya boyalı. L &('. llardmuth firması, KohINoormarkasıyla lansccttigi lükskurşunkaleıni sarıya boyamış veçok başarılı olmuştıı.Cirafitin ısc Sibırya'dakı biıincismıfgrafit madeninden gcldıgı ılanedilmişti.Sarırenk,"şaık vcaltııV'çağnv.mıyaratıyordu.Görüklüğügibi, başarılı daoldubufirma. İin tanınmış kurşun kalcm üretıcileri arasında, Alman Fricdrıch Staedtler gelıyor. Basit birtczgâhtarkcn 1662'de kurşun kalem ürctıminc başlayınca çevrchindc şaşkınlık yaratmıştı. () zamana kadar Alman vatandaşlığı vcrılmeyenStacdtler'edcrhalbuhak tanınmış, ayrıcatıcaretodasınadaalınmıştı. Amcrikalı Joscph Dixon 1827"de kurşun kalcm ve diğcr yapı malzemelcri satan bir kırtasiycciaçtı. Dükkânı.oyüzyılınsonunda, dünyanın cn çok kurşun kalcm üreten firmasınadönüştü. Fabcr ailesi, daha baba Georg l.conhard Faber zamanında kurşun kalem ürctmeye başlamıştı. 184()'da Lothar vc Jolıann adlı ogulları üretımı devraldılar. Jolmnıı daha sonra Almanya'danABD'yetaşındı veNcvv York'ta ürctiınc başladı. Ikı ayrı kıtada ıkı kardeş bırbiriyle ı ekabet ediyordu. Rekabct, l*)SS'dc"Almantaral'ımn"Fabcrmarkasını satınalmasıylasonacrdı.^ Derleyen: GÜRHANVÇKAN