Katalog

CUMHURİYLTDERGİ medi? Çalısmasının DNA ile ilgilı buluşa gerçektcn katkısı oldu ınu? Yoksa o, Mauricc Wilkıns'in dcyimiyle, "Gölgcdeki Kadın" mıydı? Rosalind Franklin, kızların bilimgibikabasaba isleryerinehanımhanımcık işlerlc uğraşnıası gcrektiğine inanan varlıklı biraileninçocuguolarakLondra'dadünyayageldı. Bahasınındiretmelerinckulakasmayarak bilim cğitimgörmck üzcrcCambridge Üniversitesi'ncyazıldı.Mezunolduktansonra, Londra'yadönüşüyleçalkantılıbirdöncmin y anı sıra büyük başarıya giden süreç de baslamışoldu. Yansızlığıylabilinen Bilim Adamları Ansiklopedisi'negöre, Franklin, King s("ollcge'debiyolojikınoleküllerü/erinebiraraştırmaylagörcvlcndirildi. Ba^kanJohnRandall'ın öncrsiylc özelliklc DNA'nın yapısı üzcrinc odaklandı. Bu arastırma sırasında kendisinden hiçbir sey csirgenmedi; cn iyi donammlar ve önemi daha sonra kanıtlanacakfotoğraflannıçckmesiiçincnüstünnitelikli kamcraona vcrildi. (,'ağdaijlannındediklcrincbakılırsa, ııeyazık ki, Randall ona eski fizikçi Maurice Wilkins'in dc, atom çalışmalarını I liroşima vc Naga/aki'ye atılan bombalardan sonra bir yana bırakarak, DNA üzcrinde çalısmaya başladığından hiç söz ctmedi. Hcr ikisi dc birbirlerinintamolarakneüzerindcçalıstıklaıındanhabcrsizdi. Yanlı.şanlamalarveycrclçatışmalarkaçınılmazdı.Gerek Wilkıns, gcrckse Franklin ogünlcrimcslck yasamlarının en mııtsuz döncmi olarak nitclendiriyorlardı. tuvarı vardı.( rickkimizamanSir Lavvrence Bragg'ı çiledcn çıkartsa da, Bragg dönüm noktalarında dcstcğini csirgcmiyordu. Ötc yandan, Rosalind Franklin böylcsi birdcstcklenyoksundu. Maurice Wilkınsde,gcrçcktc, Franklin'dcn çok, Crick'c yakınlık göstcriyordu.Budurum,içindcbulunduğumuz dünyanın, kadınların, özelliklede, akıllı kadınların ağırlıklarını koymalarına olanaktanımayan, bir erkeklerdünyası olduğu görüşünüdahadapckistiriyordu. Bu tartışmada incc ayrmtılar büyük bir önem taşıdığından, ortada son dcrccc karmaşık birdurum vardı. Ancak Franklin ile crkcklcrarasındakitck fark, Franklin'in çok uzun birsürc DNA'nın sannal biryapıdaolmadığı görüsündc dirctmesiy.di. Franklin sarmal yapı görüşünün söz konusu bilc olamayacağınıbelırtcrck,ölckıüçcrkcğinkarsısındayeraldı. Dahası,Cambridgeekibinin örneklerden yararlanmasını onaylamıyor, kendincckaydadcğcrbiryeteneğcsahipolmayan bu msanlarla vakit yitirmckten kaçınıyordu. Wa(son ilc birliktc ona üç /incirli bir sarmal ın ilk örncğinigöstcrcn Crick daha sonra, "Bukonuda onun kadar bilgilıdeğildik. Sundugumu/ scyi bir saçmalık olarak nitelendırdı; lıaksı/ da degildi" yoı umıınu getiriyordu. Franklin ile üç adam arasındakı ilışkinin büyük birönem tasımaya başlaması, son örncgin tamamlanmak üzere olduğu can alıcı döneme rastladı. Kimilerine göıe, Franklin'incn büyük cngclı, uygulamadaki katıksızdürüstlüğü veherşcyikılıkırkyararakelc almasıydı.Kimileridebiriletışimkopukluğunadikkatçekcrck,durutnunkoı>ullardan çok, bir kişilik sorunu olduğunu ileri siirüyordu. BukonudaRiclıardDavvkins'edanısıldığında, Dawkinselliliyıllardaakadcmik çevrelerccgcmen olan kadın kar^ıtı tutuına değinerek sorunun ö/ündc yatabilccck bir noktaya paı mak basıyordu: "Kanınıca, en kötüsü bilim çevrelerinin Rosalind hranklin'ckar^ısergiledikleritutumdu. Burada Watson vc Crick' in ona davranısbiçimindensÖ7etmiyorum. Kcndiçalı>tığı kurumda onun herkesın toplandığı salonabilcalınmadığını,meslekta.slarıylahcrhangibirgörüşalı^vcri.şindebulunamadığını anlatmavaçalışıyorıım." ''""'••Un, Cinsiyetfarkımı? Üç erkek yaşam bilmecesini çözdükleri için Nobel ödülünü paylaştılar. Rosalind Franklin kadin olduğu için mi göz ardı edildi? DNA'nın mucidi Franklin araştırmaları sırasında üç erkek kadar destek almadı. Ancak, bilim adamları bu başarıya Franklin'in çalışmalarının izinde ulaştıklarını kabul ediyorlar... okkişikonuyuondançaldığımı/ı dÜ!)ündü. Ancak, konııya canla ba^la sarılamadığını Rosalınd'inkendisidebiliyoıdu." Çarpicılığıyla bılim tarıhinc damgasını vuraııbusözcüklerinsahibiNobclödüllüJamcsNVatson. Kendisiyleyapılansöyleşı sırasında söylcnen bu sözeüklerde, özür dilcmcylc daha öncc söylcdiklerini geri alıııak arasında bir duygu seziliyor. Cümlcde adı geçen Rosalind ise.hakcttığiilgiyigörcmcycn, "sorunu" çözmesinekarşın Nobcl ödülündenyoksunbırakılanyeteneklibilimkadıni Rosalind Franklin.(,'özümübulunansorunagelıncc,budayırmıncıyüzyılın,belki de, en can alıcı sorunu sayılan DNA. Çözüm, NVatsonvearkadasıFrancisCrick ile Franklin 'inmeslektası Maurice NVilkins'eNubel ödülünü ka/andırdı. Döııemin öndc gclcn bilim adamlarından ya/ar Pctcr Medawar, "Crick ilc VVatson'un hu.lus.unun yü/yı lın enönemlibulu^u olduğunu kavrayamayacakdenlikafasızbiıiyle tartışmaya gırmck olanaksı/dır" diyordu. DNA'nın çifte sannal yapısının bulunmasıyla, genlerin nasıl çoğaldığı vc bilgıyi nasıl aktardıklansorusunayamtgolirildi vcböylelıklcmolekülerbiyolojidalındadaycnibir çığıraçılmışoldu.Böylece,Darwincigörüş ycriniinsangenincbıraktı. Buluşsürecinin öncmli bir aşamasında çalı:>malar dört kişi taratindan sürdürülıncktcydi: Cavcndish Laboratuvarı'nda (rıck vc Watson ilc King's CollcgeuzmanlanndanWılkınsvc hranklin. Watson vc Wilkinsbu çalısmalarından ötürü 1%2 yılında Nobcl ödülünü paylaştılar, ödiilün verildığitarıhten dört yıl öncc, çokgenç yaşta yaşamına vcda cdcn Franklin'e ise, şanssızkişi,dışlanınışkişi,crkeklerarasındaki dayanısmanın kurbanı olan kadın, hiçc sayılan zckâvcVVatson'unünlüyapıtı "The Douhle I IelixSarmal"ın ilk baskısında da, "diıengenetkı'gıbiçesillıadlaryakıstınldı. Dünyanın her yanından bılım kadınları Franklin'e erkek egemenbilinulünyasindakı /cki kadınların yazgısını simgcleycn bir tanrıçagözüylebaktılar. James Watson"ÇifteSarmal"ınyayınlanmasından bu yana oldukça farklı bir tavır sergiliyor. Kitabınsonbasktsınayazdığıönsözde Kranklın'ekarsı artıkçok dalıaseveccn birtutum takınıyor. içtcnliği ku>ku götüınıeycn bu değişiınin temelınde Watson'un,cnindcsonunda, Kranklin'in katkılarını kabul ctnıcsi yalıyor. Ne varki.kimi sorularinsanınkafasını kurcalamayısürdürüyorvetartışılmayıbekliyor. Rosalind Franklin kadın olduğu için mi hak ettiği ilgiyi görc Sürtüşmenin cinsiyet farkından çok, bir kişilikcatısmasındanortayaçıktığısanılıyor. Bir yanda sakıngan, ağır aksak tavırlı Wilkins, ötc yanda sabırsız, kamunun gözüne girmcyc çalışan, bireyci vc inalcı Franklin vardı. (iclgelelim, hcr ikisini de tanıyan bilim adamı Aaron Klug, Franklin'in "yarısmacıbirkisiolmadığınr'dilegctiriyor.böylcliklcö/cllikle büyük basarılarınsö7 konusu olduğu \ e insanların birbirlcrinin gözünü oymayacalıştıklarıbirdünvadailkaklagelen düşmanlık olasılığını safdışı cdiyordu. Franklin'in ölümündcn sonra kaleme alıııan vconunbilimekatkısınıtartışanyorumcular arasında yetcncğini sorgulayanlar oldu. Klug iscböylcsi bir sorgulamayagirmedi; Franklin ilc ilgili bir radyoprogramında, "Crick ile VVatsonarayagirmeseydi, onun bu buluşu tek başına gcrçckleştireccği kuşkugötürmczbirgcrçektı"dedi.( rick'inkcndisidc Franklin'in "çok daha başarılı bir dcneyci" olduğunu kabul cdiyoı, aynı radyo programında onun verileri olmadan sonuca ulaşamayacaklarını dilc getiriyordu. Crick'in sözciikleri bu konudaönemlibirkanıtniteliği taşıyordu. Maurice Wilkıns'in büyük bir saflıklaJaınes Watson'a göstcrdiği vc C'ambridgc ckibini sonuca götürcn vcrilcr Franklin'in vcrilcrıydi. Sorun, bir bakıma, Wilkins ilc Franklin'in birckip olusturmamasından kaynaklanıyordu. Dahası, Crick vc NVatson'un arkasında, DNA'nın çözümünde bir kilomctreta^ı sayılan röntgen ışınlarınmkırılmasıyla ilgilı buluşlarıylaNobcl ödülünü alan babaoğul Bragg'ların olduğu, Cavendish Labora Franklin'in katkıları... Franklin'in bilime katkılarının daha büyük bir yankıuyandıramaması onun böylcsine soyutlanmasındandı. Aynı mcslcktcn olanların görü^lcrini payla^maları bilimsel sorunların çözümü açısından büyük bir önem taşır. Üysa kı, Franklin bu sohbetlerinhepdışındakaldı. Bu konuda Watson da aynı görüşü paylasıyor," Karijitlannızlagöriisalışverisinde bulunmadan bilimde başarıya ulasmak çok güçtür" diyordu. Yoksa lüııı buıılaı hranlin'in yalnızlıktan hoşlanmasından mı kaynaklanıyordu? NVatson onun iletişım yoksunluğundan söz cdcrkcn,bilim çevrcsindcki tutum vc gelcncklcrden çok, Franklin'in kişiliğiüzerinde duruyor.onunçevresindckilcrlc pck iyi geçinemediğini, yalnızca Maurice Wilkins'den uzak durmakla kalmayıp, aynı ycrdc çalı^an öteki 14 kadmla da ilişkiyc girmckten kaçındığmı dilc gctirerek, "Sanııım Franklin kolayca dost cdinememcnin sıkıntısını yaijiyor