Katalog

12 CUMHURtYET DERGt Keyifle dinlediğiniz türkülerin çoğunun bir öyküsü var. Yaşanmış öyküler bunlar. "Kara Koyun", "Ferayi", "Yıldız" hayatın içinden gelen türkülerden. Arif Sağ, Yavuz Top, Sümer Ezgü, Erdal Erzincan ve Tolga Sağ en çok yaşanmış türküleri söylemeyi seviyorlar. Türküler sadece orijinal haliyle mi söylenmeli sörusuna ise farklı yanıtları var. Yaşanmış türküler AYSEL BOZAN ykübuya.ağanınkızıile çoban birbirlerine aşıktır. Çobanla ağa kızı bubirlıkteliklerinigizlisürdürmek zorundadırlar. Hergünkoyunlann sağıldığı yerdebuluşupkonuşurlar. Sevdalılaryine bir günbuluş.tuklarında çoban, kızı kara koyunun yanında öper. Kara koyun buna çok kızar. "Sen benim yanımda kızı öper, kendi duygularına beni alet edersin" der. Ve o günden sonra çobana kin gütmeye başlar. Aradan zaman geçer. Çobanla kızın sevdasını ağa duyar. Ağa kızını çobana vermek istemez. Onu doğrudan da cezalandıramaz. Birkurnazlıkdüşünür. Çobanı çağırtır. Kızımı alabilmen için sanabirfırsatvereceğim. Şartım var. Yaparsan kızımı veririm. Yapamazsan kelleni alırım. Koyunlara bir haftatuzyalatacaksınvesuvermeyeceksin. Bir haftanın sonunda koyunlan kavalınla suya indirecek, su içirmeden geri döndüreceksin. Çobankabuleder. Bir haftanın sonunda herkestoplanır.Çoban kavalıylakoyunları suyaçağırır, derenin kenanna indırir, kavalını tekrarçalar, koyunlar su içmeden geri dönerler. Bir tek kara koy un dönmez. Ne içer, ne de gen çeki lir. öfke içindedir. Çobandan alacağı öcün vakti gelmıştır. Çoban kara koy unu döndürmek için O ** ısrarla kaval çalar. Ama kara koyun ağzını suya değdirir. Çobanın kellesi gidecektir. Çoban, kara koyunun ağzını suya götürdüğünü ama suyu içmediğini öne sürer. Bunun üzerine kara koyunun karnını yarar bakarlar. Gerçekten karnında su yoktur. Ağa kızını çobana verir. Bakal ı m çoban ne der? Dağlann başmı birduman aldı Bu dağlar başımı dertlere saldı Kara koyunlarım ellere kaldı Yayamadımyüreğimedertoldu. •; Buçok ünlütürkünün öyküsünü böyleanlatıyor Arif Sağ. "Türkülerin, kendi içinde mutlak öyküsü vardır. Eğerbiri gurbet türküsü söylüyorsa, o kişigurbetiyaşamıştırkiotürküyüyakmıştır. Anadolu ınsanı acısını, nefretini, aşkını, kavgasını türkülere işlemiş, türkülerde yoğurmuijtur. Anlamsıztürkü yoktur. Türkülere hayran olmaının altında da bu yatıyor" Sağ, sıradan şeylere türkü söyleyen bir halk göremeyeceğimizi söylüyor. Onagöre, türküleri küçük hikâyelerin üstüne oturtamazsınız. öyküsünü bildiği, hele de öyküsünden etkilendiği türküleri söylerken daha içtenokuduğunu söylüyor Arif Sağ. "lsteseniz de istemeseniz de yorumunuza yansıyor,"diyor. Sanatçıyla Arif Sağ Sanat Merkezi'nde konuşuyoruz."Sahibininbellıolduğu türkülerde konu bellidir. örneğin Pir Sultan, Karacaoğlan, Köroğlu türküleri. Pir Sultan'ı araştırdığınız zaman Yavuz dönemindeki Alevı kırımına rastlıyorsunuz. O dönemde yaşanan acılan, halkın başkaldırısını anlatıyor. Bazı türküler vardır, öyküsünü hemen anlarsınız. Bu genellikle ağıtlarda görülür. örneğın, bebek ağıtı... Bazılannda ise öykü gizlidir. Anlattığım ünlü karakoyun türküsünün hikâyesini yüz kişiden, yüz yöreden dinley in, yüz değişik hikâye vardır. Ama nedir orada ortak hikâye, Kara Koyun'un çobanı cezalandırması." Arif Sağ, mesaj taşıyan, anlamı olan türküleri seçiyor. Türkünün halkı iyi yerlere taşıması gerektiğine inanıyor. Bunedenle Pir Sultan' ın türkülerinden ve bu türkülerin hikâyelerindençoketkileniyor:"PirSultan'ın bir türküsü var. Kırsal kesimde yaşayan Türkmenlerinyöreleriileyaşamlannınbozulduğunu.aşirctlerininyıkıldığınıveaşiretin arkasından gelmemesini, tek ba^ına kaldığını,birşeyyapamadığınıüzülerekanlatır. Ve kimi yöneticilerin zalimliğinden yakınır." Pir Sultan 'ımyaratıldım kuldeyü Zalım Paşa elinden mi öldeyü Dustum beniısmarlamış geldeyü Gideceğimamtgayolbozukbozuk "Benim öğretmenim, yediğim ekmeğin sahibi olan türkülerdir" diyor ve türküler söz konusu olunca hatayı kabul etmiyor Arif Sağ. "Türkülerin mirasçısı halktır. Bu kültür, bir topluma aittir. Bir toplumun kültürünü sen alıp yarınlarda üç kuruşluk çıkarın için rezil kepazectme hakkınasahip değilsin. Sanatçı böyle bir şey yapmaz. Çünkü sanatçının ruhunda kalite vardır. Türkü sadece güncel kazanç, şöhret için kullanılıyorsa tehlike orada başlıyor. Sözler, müzik değiştiriliyor, anlam gidiyor. örneğin ağıtları oynak bir melodinin üzerine koyuyorlar, ağıt üzerine göbek attınyorlar. Aklı başında adam bunu yaparmı?" Halk müziği tüm yozlaştırmalara rağmen, gönülvermişbirkaçinsansayesindebüyük ölçüde korunduğu için mutlu. "Türkıye'de derleme yapan insan sayısı az. Gerçek anlamda sanatçı az. Türkülerin daha doğru ele ahnabilmesiiçinhızlasanatçıdediğimizanlamda, nitelikte ınsanlann yetiştirilmesi gcrekiyor. Popülizm sanatın önüne geçmıs. durumda. Bu büy ük bir kültürel boşluk." Prof. Dr. Pertev Naili Boratav, türküyü şöyle tanımlıyor: "Türkü, düzenley icisi bilinmeyen, halkın sözlü gcleneğinden oluşup gelişen, çağdan çağa ve yerden yere içcriğindeolsun.biçimindeolsundeğişikliklereuğ HATAYİ MAHLASI öyküsü gerçeğe çok fazla uygun olmasa bıle şıiriyle örtüşen hikâyelerden etkılendığını söylüyor Yavuz Top ve Şah Ismail'in Hatayi mahlasını aldığı öyküyü anlatıyor. "Hz. Hüseyin Kerbela'ya geldığinde, Hur Bin Yezid ismınde bir asker, ordularıyla Kerbela'ya gelir. Fakat savaş yapacağı kışınin kım olduğunu bilmez. Hz. Hüseyin olduğunu oğrenınce üzülür ve onun askerlerıne katılır. Hz. Hüseyın'ın adamları 7075 kişı, karşı taraf 1520 bın kışi, Hür Bin Yej[d, Hz. H^eyın'e "Senin uğruna ilk ben şehit olmak istiyorum" der ve düşmana karşı atını sürer. Aldığı ok darbeleriyle atından düşer. Hz. Hüseyin, Hür Bin Yezıd'ı alır gelir ve kızı Zeynep'ın tülbentıyle yarasını bağlar. Hür Bin Zeyıd şehit olur Kerbela'ntn ilk şehidi diye anılmaya başlar. Hz. Hüseyin, "Hur'ün kanı, yarası mahşere kadar kanayacak" der. Bu söz dilden dile dolaşarak Şah Ismail'in zamanına kadar gelir. Şah Ismail Bağdat'ı aldığında Kerbela'yı da alır Doğrudur, yalandır diye Hür'ün mezarını bulur, açtırır. Mezar açılmaya başlayınca Hz. Hüseyın'ın kızının tulbenti görunmeye başlar. Şah Ismail çok büyük bir hata ışledığini anlar, işi durdurur. Ve orada der ki: Bilürem günahım hadden aşıptır Evladı Aliaba için bağışla On 'ki imam nur olmuştur Hatai Şahın nuru huda için bağışla ^ Arif Sağ: Ağıtları oynak bir melodinin üzerine koyup sonra da göbek attınyorlar. Aklı başında adam bunu yupur mı? . 1