Katalog

u kaygısını yaşayan Islam otokrasisi taraftarlan statükoya tutunuyorlar. Galipgelen reformcularise,radikalbirdeğişimingerekliolduğunuveiktidardabulunmalarınınbunubelirleycccğini düşünüyorlar. Aslındabudüşüncclcrı doğrulandı: Seçim kampanyasını sivilleşmeye ve hukuk devletine dayandıran modcrn birbilgineoyverereklranlılar'ıneziciçoğunluğu (katılım oraııı yüzdc 80'in üzcrindc olan scçimdcoylann yüzde 70'i)modem bir topluma geçişi benimsedi. Sivil toplıımu dinscl vc politik tek yasal kaynak olarak tanıyan Muhammcd llatcmı, poliliksistemindayandığıpaydanınolokrasi ycrinc scçim olmasını tcrcih ctti. Taraftarlarınca "ikinci devrim" olarak nitclcnen Muhammed \ latemi 'nin zaferi, tıpk 11 slamcı entclektüeller ve modern bilginlçrın Islam ile modernizmi uzlaştırmayolundaki çabalarına dayanıyor. Hatemi'nin scçim programında dındarlık vc Islam ahlakı kadar, çoğulculuğun, kişisel vc toplumsal özgürlüklerin kurumsallaşması, insan haklanna saygı hatta özgürbirbasınınyaratılmasıgibikonulardaycr almaktaydı. Devrim Rchbcrlcri'ndcn aldıklarıdcstcklc övünen muhafa/akârlar, llatcmi'yi "liberal"liklesuçlayarakhalkıonakarşıoykullanmayaçağırdılar. Iranhalkı ıscbuçıkışaözgiirce yanıt verdi. Kişisel taleplerini oyadönüştürcn loplum, kcndi gücünün farkına vardı ve politik olgunluğunugösterdi. Yasama vc y ürütmc üzeri ndck i hak i m i y el ı nı kaybetmiş olsalar bile, başkanı Ocvrım Rehberleri tarafından belirlenen yargıya mııhafazakârlarhâkim. Hcrşeyibilenengizisyon yargıçlan gibi harcket edeıı muhafa/akârlar ancak bu şckildc karşı atağa gcçcbiliyorlar. Tahran Belediyc Başkanı M.(iulam I lüseyin Karbaşi'yedebuyollaülkedışınaçıkmayasagıgetirildi.BelediyeBaşkanınayakınlığıyla tanınan vearalarındayolsuzluk vekamumalını kötüye kullanmakla suçlanan Tahran'a hağlıikiilçcbclcdiyebaşkanınındabulunduğıı kışiler hapis ve yüksek mıktarda para cezalarıııaçarptırıldılar. Bu intikamcı yaklaşımlar vekarşılıklı yüriitülcn komplolar lıenü/ yeni başladı. Çiinkü muhafa/.akârlar, Uzmanlar Birliği örneğinde oldtığugibı bırtakımsiyası kuruluşlardaçoğunluğucllenndebulunduruyorlar. liııliırlık, hersekizyıIdatckaşamalıseçimlcRchbcri'ni seçiyor ya da ve görevden alıyor. Ayetullah Ali Hamaney'in gelecek yıl yapılacak kurul seçimindegörevindenalınacağı vcyerineM. llaşimi Rafsancaııi'ningetirileceğisöyleniyor. Suan, I laşimı Rafsancanı'ninsahıpolduğu ayrıcalıklarkonusunda Rehberleri rahatlatmayayönelikanigirişimlerdahaiyianlaşılıyor: Rafsancani, Hamaney'inyerinialmaya hazırlanıyor. 12 üycsındcn.6'sım Rehbcrler'inbelirledigi MuhafızlarKonseyiıseyasalann Islam değcrleriylc,Anayasa'ylauygunluğunugözctiyor. Ancak iktidan kötüye kullanması veCumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında desteklcdiği adayın kaybetmcsi bu Konsey 'in güç kaybctmcsincnedenoIdu.Rejimin YüksckÇıkarlannıGözetmeKonscyiesasolarakMuhafızlar Konseyi ile Islam Parlamentosu arasındaki karşıtlıklan gidcrmek ve Rehberler'e yol göstermek için tasarlanmıştı. Yakın zamana kadar C'umhurbaşkanı tarafından yönctilen Konsey, Muhafazakarlannustabirmanevrasısonucu Iranliderininelindenkurtanldı.Seçimdenbir ay öncesinde Rchber M llaşimi Rafsancani'yi beş yıllığına konseyin baştna getirdi. Terfieden Rafsancani ise konseyin sekreterliğıne Hatemi'nin azılırakibiM. MuhsinRızayı'yiatadı. Bu sürtüşmelcr bütün bir toplumun kadcriyleilgili. Kimsctoplumun çatışmalannıçeı ısindcn nasıl kurtulacağını bilmiyor. C)ysaki, ( unıhurbaşkanı Hatemi'ninke^Jisini içindc buluverdiği özgürlük alamnın gcreek yaratıcısı Iran toplumu. Ancak en önemli soru şu: Aynı toplum bu alanı son derecc azinlıkta olan muhafazakârlara karşı ne oranda koruyabilecek. Kuşkusuz I ran'da gerçeklcşen may ıs seçimidcrslerlcdolu. Ibplam 238 aday içerisinde soçimlere katılan X kadından ancak dördü Muhafızlar Konseyi'nin onayını aldı. llalk tarafından rejim muhaliflerinigelişigüzelidamettirdiğinden 'Tahran kasabı" olarak bilinen Islam Devriminin Dcğcrlcrini Koruma Dcrneği kurucusu, (iüvenlik vclstihbarateski BakanıvcM. Muhammcd Reyşehri,ileeskiyardımcısı M. Rıza Zayravi 'y i burada yalnızca figüranlık yapmakiçinbulunuyorlardı.Herikisinindehalkın gözünde en ufak güvenilirliklcri yoktu. Sonuç olarak seeimlerde toplam oylann sadeccyüzde 2,4 ile yüzdc 2,2 sinialabildiler. Seçimasıl olarak M. Ali KkbarNatikNuri ile M. Muhammed Hatemiarasındageçti. Söz konusu seçimi eğer I latemi kazandıysa bunu yalnızca Islamcı sol vcyamodernistsağoylanna dcgıl aynı zamanda kadınlann, gcnçlerin, laik vcdincientelektücllerinoylarınaborçlu (dini okullardaöğrenim gören yaklaştk 3 bin öğrcncikcndisinidestekledi).O,bukitlelerin özlemlerine sahip çıkarak onların etkin ve toplu dcsteğıni kazandı. Istifaya zorlandığı arası kadınlara ait okumaya/ma oranı I976'da yüzde 28 iken 1991'de yüzde 65'c çıktı. Bu, edınilcbilen son rakam. Aynı dönem içerisinde, ortalama olarak kadın başına düşen çocuk sayısına gelince, bu da yüzde 7,2'den3,5'eindi.Kitleselköydenkentegöçün önüne geçmek için başvurulan köyleri modernleştirmcgırışımi,elcktrık,içmcsuyu, yol, okul vb. ihtiyaçların karşılanmasını sağladı. Bu şekilde, kentle köy yavaş yavaş birbirine yaklaştı. Kırsal yerleşimlerin elektriğe kavuşmuş olması ve nüfusun okuryazarlık kazanması ki bunlar yapılanma ıçın cihad bakanlığına bağlı gençler sayesinde gerçeklcştirildi, köylülerin radyo ve televizyon gibi aletlerledonanmalarınayolaçtı. Yazılıbasın kırsala henüz ayak basıyordu. Kasabadaki bir kadın kütüphaneci ıse heyecanını gızlcmiypr vcmüştcrilcriarasındabirkaçyıldırköylüvc çobanların da bulunduğunu itiraf ediyor. Bu köylülergeçen mayıstaadayların seçim programlannı tartışmaçabası ile sandık başına gittık lerine göre bunda şaşı lacak bir şey yok. Zater ertesi, sunduklan destekten ötürü, C'umhurbaşkanı Hatemi kadınları,çocukları ve entelektüclleri sclamladı. O zamandan beri Iran lideri, seçim kanıpanyası sırasında yaptığı vaatleri sürekli tekraretti durdu: Hukuk Iran açanları"eleştirdılcr. Buçıkışınardın•evrim Rehberleri taraftarları gösterileklaştırdılar. imdcn bu yana, Islam seçkinlcri arasınnlaşma/lıklardinmck bilmiyor. Ycnilgirayan fakat topluma sürekli el koyma Bilgisayarı bafinda bir İran Vı kadın. Lkrandakı ise Cumhurbaşkanı HatemL 1992 yılına kadar Kültür ve Islam Idaıe Bakanlığı sorumlusu olan I latemi, ı/ledigi çoğıılcıı kültür polıtıkalan saycsındc büyük oranda entelektüellerin desteğini aldı. Rakibi M. NatıkNuri vc taraftarlarım "Afgan lalebam"olarak nıteleycn ve şu anki taleplerı, bıından önce hıç görülmedığı ölçüde politik hcdcriercgircn kadın ve gençler, seçim döncmindcradikal Islamcı adayın seçilmesini engcllemck için harckctc geçtiler. Seçmen yaşının 16'ya indirildiği islam rejiminde gençler Hatemi'nin seçilmeslndebelirleyici roloynadılar. Nüfusun yüzde 65'inin24yaşın altındaolduğunusöylemekgerekiyor. Sivil toplum desteği Sivil toplumun veözelliklegençlerinaday Hatemi için bu denli destck sağlaması, ideolojık cğilimlcri zaten ortadaolan güvenlik kuvvetlcri mensuplan arasında da yankı buldu: Rütbeli genç pasdaran vc gönüllü basiçler göndcrdiklcritclgrarvcdilekçelerlctemsilettikleri düzcnin tcrcıhinc uymayacaklarını açıkçaortaya koydular. Eğer modernleşme talepleri, ülkenin bütün toplumsal katmanları içerisinde, şehirde oldugu kadar kırsal kcsimdedebu denli yayılabildiysc bunun başlıca nedeni gcrçckleştirilen dcğişımlcrın toplumuderındenetkilcmişolmasından. Bugün, 60 milyon Iranlı 'nin yüzde 61'i şehirlerde yaşıyoı. Böylecc, 1549 yaş lurhajjkanı Muhammcd HatemL devletininyerleşmesi.çokpartililik.düşünce özgürlügü, toplumda entelektüellerin yeri ve rolü, kadınların polılık ve ıdarı yüksek kurumlaragırişı,gcnçlerin işsızkalmalarıyla mücadele Hatemi muhafazakârlarınülkedeçoğunluguıı özlemi olan relormlara karşı çıkması durumunda halka çağrıda bulunacağmı duyurdu. Budaycnıcıımhurbaşkanınınhalkın desteğini arkasına alarak muhafazakârdüşmanlarma mcydan okudııgunu gösteriyor. Cumhurbaşkanı seçilen Halemi'ninbubaşarısıbirçokbağımsızmilletvekilininkcndisıyle birlikte harekel etmesini sağladı. Oysa ki bunlar 60 kişi ve parlamentonun yüzde 23'ünüolıışturuyorlar. Parlamcntoçoğıınluğunun retbrmculardan yana tavır takınması sağlandı. Ayrıca.muhafazakârmilletvekilleri kimi hükümet üyelerine (özellikle Islami solcu Içişleri Bakanı M. Abdullah Nuri, Kültür ve Islami Idare Bakanı M. Ayetullah Muhaciranı veya Iran tslam ('umhurıyeti BirleşmışMıllctlcrcskıtemsılcısı.şuankı Dışışleri Bakanı M. Kemal llarrazi) karşı düşmanca tavırgösterdilersede Islam parlamentosu kabinenintamamını benimsedi. Mulıafazakârlarııı şiddetle karşı çıktıgı M.M. Nurı ile Muhacıranı bılegüvenoylamasınakatılan vekillerınyü/dcftO'ınınoyunualmayı başardı. Iran'da ılk kc7parlamentodaki müzakereler bir ulusal televizyonda naklen yayımlandı. Bu da lıanlılar'a, üzclliklc,«"