Katalog

4OCAK 1WK. SAYI6I5 nc bir yabancı rolünü bıçmekten çok hoşlanırdı. Fransı/ca kelimelerin sözlük anlaınlarııiii boş vcrerek onlara kcndisi gi/emli manalarverrneyetutkundu. Bir kez Nevv York'ta Kathcrınc Dreier ve Macel Dııchamp'ın gruplunnu "Societe Anonyme" ismini vermclerini öncrdi. Duchamp ona gülcrck bunun Ingılızce'de"lncorporated"(Birleşik) anlamına gittiğini söylcdigindc Man Ray bu fikri dahadahoşbuldu. Bütün hayatınca (doğdıığu) Amerika'da vc (öldüğü) Ehlileştirilmis Bakire, 1966. Fransa'da biryabancı olarak kalmay ı becerdi ve bu rolde kcndini oldukça rahat hissctti. Amaobilekendisıyle Tristan Tzara arasinda ortak birdil olmadan iletişim kıırabilmelerinden şaşkınltk duydu; bu da onu hayatı boyuncadilleringaripliklcrini veanlamlarını sanatınayansıtmaya itti. Duchamp'ın "Nu descendant l'escalier" resminin isnıi olmasa farkedilmcycceğini keşfeden Man Ray, cserlcrin isimlerinin öncmini düs,ünmeyc başladı. Eserisimlerininbazen sadece şaşırtıcı olmalarının yanında kimi zaınan da Müstehcen Kâğıl Ağtrltğt. sanatseverleri hayretler içinde bırakabileceğinigörmüştü. Man Ray'in kendi adı belki de hayatında yarattığı cn iyi isimdi. RusYahudi kökenini belli edengerçek ismi Kmanuel Ratinski'yi iki çarpıcı kelimeden oluşan bir takma isimledeğiştirmişti: Man(adarn) veRayfgünes. veyaış,ıkpanltısı). 1913'le Belçikakrikenli ya/ar Adon Lacroixilccvlcndiğindccvlilıkcüzdanınayem ismini de kayıt ettirdi. 1914'te "Man Ray" olarak adlandırdığı rcsimle kendine seçtiği yeni hayat bıçıminı ıtadeettı: yenı ismini sadccc bır imza değil ama konu olarak kullandı. O andan itibaren Man Ray, kendi yalnız macerasını zenginleştirmcyen herşeyi saf dışıbıraktı.Düzcnlibirşekildegeçmişdeneyiınlcrin izlerini vcgünccl olay ları ha/mctmeyeçalıştı. Sabırla kullandığı kclimelere kendincegizemlımanalarekleycrcksanatseverlere mizahla sundu. Man Ray, "Resimlerimi sergilemekten utanıyorum, çünkü benim en derin sırlarımın halka açıldığı hissine kapılıyorunı. Çok iyi giyimli birgrubun içinde çıplak gezmeyi tercih ederim. Başka çıplak insanlann varlığı beni rahatlatır vc normalliğime inanmamı saglar, başkasanatçılarlasergi hazırladığımda olduğu gibi," demişti bir kez. Yasak sanat zeminini çiğney ip çiğnemenıek umrunda degildi Man Ray'in, her liirlü materyal vetekniğı kullanmaktan çckinmedi. llk kezeline fotoğraf makinesı aldığında bıınu sadelikle yaptı, çünkü makine onu büyülemişti. Man Ray, hiç bir zaman bir sanat biçımini diğerinden üstün tutmadı, veya böy le bir kibarlığın tartış.ma.sına girmedi. Yaptıgında öncüydü ve atıldığı macerada yalni7 olduğunun bilincindeydi. Sonucu ne olursa olsun sanatta tabuları yıknıaya ıııeraklıydı. Fotoğrafçılıkta her şeyi keşfetti veyeniden keşfetıneye devam etti. Bu kendi kcndini yetiştiren insanın günahı, fakat sanatçının ayrıcalığıydı. BırZenustasıgıbi beklenmeyenı kabullenıp hayatla dansetti. Man Ray'in sanatabuyaklaşımı Bcatjenerasayonunkinc veya Paris'te yaşayan ve yazdıklarında her zaman anın bilincindeolupyorulmadan gelceek için mücadcle eden AmerikaMı yazarlara benzer. Man Ray'e Paris jet sosyetesinin kapılarının açılnıasını bir fotoğrafçılık lıatasısağladı. Birgünçokzavılbiriijik altında Marquıse de ('asati 'nı n rcsmını çektığınde fotoğrafta üç çıt't göz belirmişti. Kendisibunubir ba^arısızlık olarak kabul etıni^ken, Marquıse mutlaka ıcsimlcri görmek istedi. Medusa'nın sürrealist bir yorumunu andıran tbtoğrafları gören Marquise, Man Ray'e ruhunun fotoğrafını çektiğini söy lcdi ve dü/inclercc kopyasını ısmarladı. Birdcn Paris'in dört bir yanından jct sosyete üyelcri gelip Man Ray'den mucizeler yaıalınasını istenıeye Salvudor Dali'nin Portresi, 19291931. bırmetotkullanmışlardı.Onlarınyaklaşımı Arşımcd'ındünyayıyerindetutansabitnoktayıdüşünüştarzındakişüphesizliğiandırıyordu. Dadaistler için bu kesinlik davranışın tesadüfü ve içten bir yaratıeılıkla açıklanıı. Dadaist kurulnıuş kültürel dcğcrlerin önemini veyaanın doğallığı dışında birşeyı kabul etmez. BuyÜ7den Dadaist bakışaçısı sık sık negatıf algılanır. Ama bu negatiflik yiizeyseldir. Man Ray, bütün Dadaistler gibi yaratıcılık ve hayat doluydu. Man Ray gerçeküstücülüğc de yakındı, ancak kendi portresınde Dadaistliğinı ortaya koymuştu. Her zaman anın farkındaolmaya konsantre olabilmek için kendıni tüm kısıtlamalardan azad etmeye çalıştı. Çünkü Man Ray için an, yaratıcı davranışın gerçeklcrinikazalar, tesadüfler ve ani harekelleri gizli Paul Eluard ve Andre Breton, 1930. yordu. Man Ray bunun için bir kez film çekmeyekamerayıhavayaatarakbaşlamıştı.Bu bakış açısı Man Ray 'in önüne çıkan her olanağı yaratıeılığa dönüştürmcsini sagladı. Hayatı boyunca sadece iki hedefı olduğunu orlaya koyduö/gürlük vc 7cvk arayışı, çünkü bunlaronu hayatın monotonluğundan koruyanyeganekalkanlardı.Uzunyaşamında Man Ray bir sanatçı olarak süprizlerle doluydu. Hiçbcklenmcdigiycrlcıdençıkardı. Sanatına heırı üstün biroyunhemdc bir /cvk olarak baktı "tıpkı yemek ve ıçmek Derleyen: UMUT BA YRAMOĞLU Man Ray sergısı 15 Ocak'a kadar IstanbulTünel'de, Borusan Kultur ve Sanat Merkezi'ndegezilebılır. başladı. Man Ray, bundansonranıiyopluğunuda bir avantajhalincgetirip kendi gÖ7İük camlarını lensolarak kullanarak Matısse'in resminiçektı. Man Ray için fotoğraf herşeyden önce ışığın kayıt edilmesi demekti ve ı^ık onun eserlerinde kullandığı anamateryaldi.Sanatında siyalıtan beyaza geçi.> ve kanjilhklarla oy nadı, vc böylece grinin farklı tıtnlarıyla ısjiğın derceclerıncyeni bir onenı yüklcdi. Rayogramlarında saydam objelcrden i!jiğın geçi^ini vcya somut objelcrin gölgelcrini kayıt cttı. Nesne yalnızca üzerine düşen ışıklabıçimkazanıyordu. ManRaybutekniği bulduğundabundan çok etkilendi ve radyogram en favori teknikleri arasında yerini aldı. Andre Breton, "Man Ray ı^ığı dinliyor" demi.'jti onun için. Man Ray ışıği gerçcktcn dınlemiijti, sanat ızleyıcısine îîjiğın beklenmeyen olanaklarını sunarak resmin algılanışında ışığın geleneksel felsefi rolünü topluma sık ı sık hatırlatmaya çaliijtı. Man Ray fotoğraf sanatında her zaman içinde bulunduğumuz | dünyay ı ve Platon' un mağara ben7etmesindcki ışığın anlamını araştırmıştı. Böylece Man Ray bir maddenin cstetiğinden daha uçucu, çağımıza daha uygun bir yöne geçiije imzasını atmı^tı. Bize baijka bir çok sanatçı gibi, kendi görme hıssinin kalitesi ve kullandığı tekniklerin sadeliğiyle avangart sanatın anlamıyla ilgili ipuçları vcrdi. Herşeyden önce Dada'ya bağlı derin köklcriy le sanat hayatına tamamlanmış. bir yeniden doğuşla başlayıp sanatına hep en içten medilasyonlarla devam etti. Içgüdüylc Dadaistti vc bütün sanatsal etkileşimlerden uzak kaldı. Onu ilgilendiren hepgelecek oldu. Dadaistlcr, yaratıcılığın altındaki anagcrçeklcri ortyaçıkaımakiçınsert vedıkkatlı Max Ernst'in Portresi, 1935. Luis Bunuel'in Portresi, 1929.