Katalog

31 AĞUSTOS 1997. SAY1 597 meydanlarının ilk örneğiydi. Postdam Meydanı'nda 68 yıl öncc uygulanmayan bir projeyi onca yıl sonra Istanbul'da uygulamayı başarmakla övünebiliriz. Göffcemli Nazi düşlerlnln sonu 1933 yılı, Nazılenn ıktıdara gclişi Potsdam Meydanf nın da kaderine yenı bir yön veriyordu. Berlin'i gelecekteki Alman Imparatorluğu'nun ve hatta Avrupa'nın değişmez başkenti yapmak üzere harekete geçen Nazıler Potsdam Meydanı'nı görkemli bir tören alanı haline getirmeyi planlıyorlardı. Bunun için meydan trafiğe kapatıldı ve meydana bağlanan 150 metrelik bir tören yolunun inşaatına başlandı. Meydanın çevresi Nazilerc vc Gestapo'ya ait yönetim binalanyla doldu. Ancak savaşın Nazilerin aleyhine gelişmesi Potsdam Mcydanı'nın kaderini tersıne çevirecek, görkemli bir meydan olmaya hazırlanırken bölgede bulunan Nazi yönetim binaları nedeniyle bombardımana uğrayacak, yerle bir olacaktı. Almanya'nın kaderi ile Potsdam Meydam'nın kaderi yine kenetlenecekti. Almanya'nın teslim olma görüşmeleri bu meydanda yapıldı. Almanya ve Berlin müttefıkler arasında bölündü. Potsdam Meydanı bu bölünmenin simgesı gıbiydi. Meydan Ingilizler, Amerikalılar ve Sovyetler tarafından üçgenler şeklinde bölüyor. Ardın kaderine terk edilirken, kent, her iki tarafta da kendisıne yenı mcydanlar, yeni semtler yaratarak gelişmesini sürdürdü. 1961'de yapılan Berlin Duvarı, Potsdam Meydanı'nı tam ortasından ikiye böldü. 9 Kasım 1989 günü Duvar'a vurulan ilk darbe, 28 yıl boyunca ölüm uykusuna yatmış olan Potsdam Meydanı için de yeni bir geleceğin habercisi olacaktı. Artık Birleşmiş Berlin kentinde yeniden kentin "göbeğı" olmaya adaydı. Potsdam mı, 'Potsdalmler' mi? 1990 yılında Potsdam Meydanı'nın hcmen kenarında büyük bir araz DaimlerBenz tarafindan satın alındı. Bölgede daha sonra dünyanın yeni devleri Sony, Asea Brown Boveri boy gösterdi. Berlin kentinin kentsel gelişmesi vc çevre korunıasından sorumlu bakanlık tüm alanın dü/.cnlenmesine yönelik bir fikir projesini yarışmaya açtı. Bunu 1992'de Postdam Meydanı'nın düzenlcnmesi yarışması izledi. 1994'te ıse DaimlerBenz 68 bin metrekarelik alanın üzenne kuracağı yapılanmayı yanşmaya açtı. Vittiroi Magnago Lampugnani, katalogda yer alan "Deneysel Nitelikte Bir Büyükkcnt Parçası" başlıklı yazısında: "Burada yapılan bır 19. yüzyıl kentinin kınk kalbinin yerine yenisini koyma çabasından başka bir şey değildir. Bu kalp nakli, rutin bır cylem olmaktan çok uzaktır. Olağan koşullarda gelişimi yüzyıllar süren koca bir kent parçası burada, yapay olarak ve tek seferde üretilmek durumundadır" diyor. 1991 'de ilk projelerle birlikte yoğun cleştiriler başladı. Eleştirilerın odak noktası kentin büyük şirketlere satılmış olmasıydı. Hatta bunu simgclemek için Potsdam Meydanı'nın adı "Potsdaimler" olarak anılmaya başlandı. Yanşmalar "iki büyük yatırımcının utanmaz bir düzenlemesi", "yüzyılın fiyaskosu" olarak nitelenecekti. Bu uygulamanın küçük parçalı parselasyona dayanan kent yapısını yokettiği söyleniyordu. Eleştiriler sonunda, "Berlin Kcnti Potsdam Meydanı'nı çevreleyen arazıyı büyük yatınmcılara satarak etkin bir kent düzenlemesinden kendini yoksun kılmıştır. Kent işlevler, kullanımlar, çerçeve koşulları ve strüktürler yerine kendi topragını vannı yoğunu satarak gerçekten etkisi olan tek biçimlendirme aracını feda etmektedir. Öte yandan biçimlendirmeyle ilgili yönctmcliklcn düzcnlcme politikalarına yönelik yaptınmlann kullanılmasıyla da arka kapıdan girilmeye çalışılmaktadır. Bu karanlık ve karmaşık bir yöntemdir" şeklinde ifade edilen ortak bir yargıya ulaştı. Eleştirilcr gelişmeleri etkileyemedi. Hat Kuzeyden kuşbakışı Potsdam Meydanı, 1919. Bu dönemde Lcipzig Meydanı, daha çok bır köşesinde askerlerin talim yaptığı, bir başka köşede köylülenn pazar kurduğu bir alan görünümündeydi. 18. yüzyıl boyunca burjuvazinin zenginleşmesi vc güçlenmesi kentin yeniden biçimlenmesine neden oldu. Berlin'in bir ortaçağ kenti görünümündcn modcrn bir kent görünümüne doğru değişim süreci başladı. Potsdam Kapısı'nın dışındaki bahçe ve tarlalar yok oldu yerini, kent yaşamından sıkılan "romantik" yeni burjuvazi arasında moda olan "sayfiye yaşamı"na bağlı olarak sayfiye evleri almaya başladı. Bölge giderek kentin en seçkin semti halinc gcldi. çü kontrol altında tutabilmek amacıyla "100 yıllık" bir plan hazırlandı, ancak plan daha ilk yılında önemlı dcğişikliklere uğradı. Bu gelişme içinde Potsdam ve çevresi yeniden yoğun bir yapılaşmaya sahne ol Bütün planlar altüst ' 19. yüzyıl başlannda Napolyon karşısındaki yenilgi tüm Prusya gibi Berlin'in ve Postdam'ın da gelişmesini etkiledi. Semtin parlak gelişmesi bir süre durdıı. 1815*te Napolyon karşısında kazanılan zafer eski günleri geri getirdi. Potsdam yeniden burjuvazinin en gözde semti haline gelirken, mimariar ve kent planlamacılan da bu bölgeyı düzenleyip ve süslüyorlardı. Ancak hiçbır proje tam olarak uygulanamayacak, Bcrlin ve Postdam Meydanı kendi bildiği yoldan doğal gelişmesini sürdürecekti. Potsdam Kapısı'nın da yeniden yapılması ve önünde elips şcklinde bir meydan olması öngörüldü. Ancak sanki kent birkaç yıl sonra Napolyon karşısında yaşanacak yenilgiyi sezmiş gibi bu projeye direndi. Proje gerçekleşmedi, ancak sonraki projelere esin kaynağı oldu... Bu gclişme, aynı zamanda kentin doğal gelişmesi ile planlama çabalan arasında yaşanacak sürekli gerilimlerin de ılk işaretlerini veriyordu. 1814'te yapılan projede, Fransız üsluplu anıtın yerini Napolyon'a karşı zaferin simgesı olarak gotik tarzda bir katedral almıştı. Aynı zamanda Leıpzıg ve Potsdam Meydanı birlikte düşünülüyordu. Ancak civardaki arazi fiyatları çok yiiksek olduğundan gcrekli kamuiaştırmalar yapılamadı ve meydan düşünülenden farklı bir biçim aldı. 1821 'de yapılan üçüncü planda ilk kez "Potsdam Meydanı" adı kullanılıyordu. Bu planda süslenecek bır mcydan düşünülmüştü. Ancak 1838'de Berlin ıle Postdam Meydanı arasında kurulan denııryolu bağlantısı bütün planlamalan yerinden oynatıyor, kısa sürcde kent ve kent dışı ayrımı kalmıyordu. Bu dönemde Berlin kentı tüm Almanya'da bir çekim merkezi haline geldi. Gö Berlin Duvan'nmyapuışından sonra meydan sınırdan bölünmüştü. du. Bu kez eski sayfiye malikhaneleri tek tek ortadan kalkarken, yerlerini iş ve cğlence yerleri alıyordu. Süslü bir meydan olarak düşünülen Potsdam Meydanı karmaşık trafik akımının kilitlendiği bir kavşak haline geliyordu, Sonunda dünyada ilk kez trafik lambası uygulaması burada gerçekleştirildi. 1871 'de Prusya Imparatorluğu'nun kuruluşuyla birlikte Berlin de başkent oldu. Bu Potsdam Meydanı'nı etkiliyordu. Meydan kısa sürede İüks oteller, lokantalar, eğIcnce yerleri ile doldu. Kent yaşamının odak noktası halinc gelen meydan, dünyada trafiği, kalabalığı, gürültüsü, iş merkezı özelliği ile çevrcsıni konutların doldurduğu, süslü eski kent meydanının yerini alacak olan yeni kent meydanlannın ilk örneklerinden birisi olacaktı. Kent planlamacılan için bu gelışmeyı kabullenmekten başka bir yol kalmıyordu. Bu kez planlamalar bu özelliklere göre yapılmaya başlandı. 1929'da yapılan bir planda bu gelişmenin en tipik göstcrgelerinden birisi olarak meydanın üstü araçlara terkedilirken yaya trafiği yer altına alındı. Gerçekleşmeyen vc daha sonra eleştirilecek olan bu proje, herhalde Istanbul'da Karaköy "Meydanf'nda uygulanan yeraltı dan soğuk savaş günleri geldi. Haziran 1953'te Sovyet Bölgesi'ndc baslayan direniş sırasında Postdam Meydanf nda kalan binalar da Sovyet tanklan tarafindan yerle bir edildi. Potsdam Meydanı artık yoktu. Berlin ikıye bölündü. Potsdam Meydanı Potsdam ve Leipıifi Meydunları 'nın ulucağı yeni biçim.