Katalog

ClJMHURlYF.T DERGİ UÇSUZIAR SACCO İLB VANZETTİ KİTABININ KAPAK DÜ,~" SAİTMAD' leçalkalanmaktaydı.lşçiler,gücünkendilerindcolduğunun bilinciyle giderek daha fazla scs çıkartmaktaydılar. F.fsaneleşen işçi liderlcri,protestomüzigininönderlcri ycni birdüzenin ilk ıştklarını yakmaktaydılar. Irkçılık vc "kızıl korkusu" resmi makamlan ve onun maşalannı yönlendiriyordu. 1920'nin nisan ayında Boston'daki Saint Braintrcc ycrleşimyerindcbirsilahlısoygun ve cinayet oldu. Birfabrikaya işçilerin haflalık ücretlerini götüren bir koruma görevlisi, iki adamtarafındansokakortasındavuruldu.Soyguncular,hemenolayyerincgelenbirotomobilebiııerekkaçtılar. Olayı uzaktangörcnlerkatillerin,"ltalyantipliolduklarını"söylediler. Savcı Michael E. Stevvart'ın kuşkusu, bir gün önce bir sorgulamaya çağrıldıgi halde gelmeyen Coacci adli bir Italyan'ın üzerindetoplandı. Savcı Stevvarttemcl görevi,bölgedeki"kızıllan" teşhisetmekti. Cinayetten sonra, 16nisanda Coacci'ninevinegiden savcı, Coacci'yi bavullarınıhazırlaınış ve tam gitmek üzereyken buldu. Daha sonra katillerin olaydakullandığı otombbil bulundu; aracın yanında, Boda adli bir başka Italyan asıllıya ait olduğu anlaşılan bir otomobilin daha izivardı.Stevvart, Boda'nınaracını, bir tamircide buldu. Aracı tamirciden gelip alanların cinayetten sorumlu olduğukonusunda savcı vc polislergörüş birliğinc vardı. 5 mayısta Boda ile Sacco, Vanzetti veOrciani adli üç arkadaşıotomobilialmayageldi. Verilenemirüzerine,onarımın bitmediği söylendi. Geri dönen dört kişiden Sacco ve Vanzetti tramvaydayakalandı; Bodakayıplarakanştı ve Orciani ertesi gün gözaltına alındı. Savcı Stevvart, bu soygunu yapanlarla, Bridgewater'dabaşkabirsoygungirisimindebulunanlannaynıkişilerolduğunakararverdi. Herikiolaysırasında işyerinde olduğu saptanan Orciani serbest bırakıldı; bir ayakkabı fabrikasında işçi olarak çalışan Sacco 15 nisan günü izinliydi;seyyarbalıkçılıkyapan Vanzetti'nin osıradanerede bulunduğuna tanıklık edccek kimsesi yoktu. İJstelik her iki işçi dc, çcvrelerinde radikal görüşleriyle tanınan, "anarşist komünist"ti. Savcı ve Amerikan adaleti, aradığını bulmuştu.katillcribulmamışolsabie.. Kara mizah gibl duruşma 1920 yılında Boston'da bir cinayet işlendi. Katiller "İtalyan kılıklı"ydı. İki solcu işçi Sacco ilc Vanzetti tutuklandı. Göçmcnlcrin ve kızılların katil olabileceği savıydı duruşmaya hakim olan. Dava ycdi yıl sürdü. Toplu gösterilere karşın iki işçi 23 Ağustos 1927'de idam edildi. Katiller değilse de kızıllar bulunmuştu! CÜRHAN UÇKAN nterncftc araştırın; Robert DcNiro, Al Pacino"Amcrikalı sincma oyuncusu" olarak varlar, bira/da"ltalyan asıliriıklanyla. AmaSacco vc Vanzcttf yıaradığınızda "iki Italyananarşist"olarakbulacaksıni7;oda.loanl3aez'in iki şarkısı yü/ündcn: "The Ballad of Sacco and Vanzetti" ve"Hcrc'sto You". Amakolay kolay, Amerikanhukuk tarıhinın en büyük adli cinaycti olarak bu iki Italyan asıllı,radikal görüşlü ışçıyı bulaınayacaksınız. 70 yıl önce 23 Ağustos 1927'deNicola Sacco ileBartolomco Van/ctti, Massachusctteyalctindcki Boston Hapishancsi'ndc devlet cliylc üldürüldü. Aynı anda ABD'nin birçok bölgesinde yü/bınlcrcc kişi protcsto gösterilcri yaptılar. ldamlanna üç hafia kalaçeşitli Avrupa kenllerinde dc binlerce kişi, göz görc görc işlcnecek olan çiftc cinaycti engelleycbilmekamacıylasokaklaradöküldülcr. 8 Ağustos 1927'dc Stockholm'dc 50 bin, Malmö'dc 20 bin kişi göstcri yaptı. Ama hakim Thaycr, hiçbirşeydenetkilenmedi. Massachusett valisi, bağımsızbir komisyonun adli cinayet işleneceği şeklindeki raporunu, içerdiği birçok belgcye karşın, kabul etmedi... 70 yıl öncesinin Amcrika'sı, Sovyet Dcvrimi'nin etkilcriy Joan Baez V/ı onlar için söylediği iki şarkı hâlâ dilimizde. O zamanların Amerika'sında özellikle yeni göçmcnlerc, Avrupa'dan tchlikcli görüşler gctırdikleri kanısıyla büyük kuşkuylabakılıyordu. 5 mayıstabaşlayan mahkcmcsürcci tambirskandaldı. Jüriortaveüstsınıraaitbcyazlardanoluşmuştu. Bazıtanınmışantikomünistlerpolistarafındanözellikle scçilmişlerdi. Sanıkların Ingili/cesi yctcrsiz olduğu için,birtcrcümanbulundu. Nc varkionun Ingilizcesidepck parlak değildi ve duruşmalarda sanıklar aleyhine yoıumla \ nan öncmliteıeümehatalarıyapıldı. Sacco ve Vanzetti, radikal görüşlcrini gizleme gereği duymuyordu; ancak, soygunlaen küçük bir ilgileri olmaılığını söylüyorlardı. Savcı ise, radikalanarşistkomünistki'$ilerin,soyguneu vc katil olmalarını son dcrece doğal buluyordu. Proctoradli bir polis vc silah u/.manı, mahkemcdc cınayetsilahının, Sacco'nun tabancası oldugunun mermı çckirdeklerinden anlaşıldığını söyledi. Oysa olaydan hemen sonra yazdığıyazılıraporda, bununimkansızlığınıbclirtmişti. Birbaşkatanık,fabrikai^çisibırkadın,poliseilk vcrdiğı ıfadede, tabanca sesinden sonra pcncercyc koşluğunu vc 2530 mctru uzakta hızla giderı bir otomobil gördüğünü söylet mişti. Bir yıl sonra duruşma salonunda iki soyguncununçok güzcl tarifini yaptı veparmağıyla Sacco ile Vanzctti'y i işaret etti. Sanıklarınavukatlığını, radikal işçilcrekarşıae.ılandavaları almasıyla tanınan Krcd H. More yapıyordu. Hakim Thaycr, daha ilk gündcn bu avukattan nefret ettiğini açıği vurdu vc değiştirilmcsı için çalıştı, a ına başaramadı. Yedi haf\a süren duruşma sonucu 12 Temmuz 1921 'de Saclco ile Vanzetti,"birinci clercccden cinayetten" suçlubulundu veelektriklisandalycyleini'azyoluylaüldiiriilmelennckarar verildi. Dünyakamuoyuayaklanmıştı.Malıkemeycvcbölgc valisine protcsto listeleri yağıyordu. 1926'da bağımsız bir kurul,çok yeni birgelişme olduğunu belirterek,davanın ydnidengörülmesiniistedi. Yeni gelişmc bir sabıkalının, cinayctin"Morclliçetesi"adlıbirçetctarafındanişlenmişolduğunuaçıklaması vemahkcmede ifade vcrmeyi kabul etmosiydi. HakimThayerbuöncriyi geri çcvirdi; valiafisteklerine kulak asmadı. 23 ağustosta Nicolo Sacco ve Bartolomco Vanzetti eleklriklisandalyeyeotuıtuldu. üeriyc, bu konuda yazılan binlerce yazı, 1 lovvard Fast'ın "The Passion of Sacco ile Vanzetti" romanı ( Suçlular SeçkinCılızoğluçevirisi/Paycl Yayınevi)ve Italyan yönctmen GiulianoMontaldo'nunfilrni"Saceo&Vanzctti"kaldı.EnnioMorriconc'ninbestelediği iki parvanınsözlcriniJoan Baez yazdı: "The Ballad of Sacco and Vanzetti" vc "1 lerc's to You". Birde.koca, kara bir lekekaldıgeriye, Amerikan hukukununalnında...^ I