Katalog

6THMMUZ IW7. SAYI589 19 Hıristiyanlığın yayılmasıyla Vize Bizans'ın psikoposluk merkezi olmuş. Balkanlar'dan gelen akınlar karşısında Istanbul'a bir kalkan görevi yapmış. Arkeologlar Vize'nin geçmişindeki bilinmeyenleri araştınyor. L. Vize kuzısında Trakya Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öffrencileri... YAZI VE FOTOĞRAFLAR: ERDEM YÜCEL eklenmedik anlarda ortaya çıkan arkeoloji buluntularıyla KırklareI li'nin ilçesi Vize araştırmacılann herzamandikkatiniçekti. Tarihin en eski çağlanndan günümüze ulaşan zaman sürccinde çcşitli kavimlcr yerleşmiş Vize'ye.Ergenenehriilelslrancadağlarınınsınırladığı geniş bir ovanın kenarında kurulu yöredeilkaraştırmayı 19361939 yıllarında Oıd. Prof. Dr. Arıf Miiful Mansel yapmış ve ovadaki tümülüslcrı ıncclemiştı. Aıdından Ayasofya Müzesi eskı müdürlerinden Feridun Dirimtekin Vize çevresinde Orta Tunç Çağı'natarihleninKaraköcekkayasını, Ayasofya kiliscsini, surları vc kaya kilisclerini araştırdı. Uzun bir aradan sonra Istanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim dalından Doç. Dr. Mehmet Özdoğan Vize çevresindc M. Ö. 1000'liyıllardandahaönceye tarihlenen ba7iycrlcşmelcriortayaçıkaıdı,bunlarlaBalkankültürlcriarasındabazıbağlantılarkurdu. Buarada Vize'nin Çakıllıköyünün 1 km. güneyindcki Eski Tekke Mczarlığı'nda ErkenNeolitik(,'ağ'ınılkelçömlekleri,yontma taş aletleri, cilalı cl baltaları bulundu. Yöredeki araştırmalar genışletilinee bunların benzerleriyleÇakıllı'nıngüneydoğusundakiBağlarÇeşmcsi'ndekarşılaşıldı. Vizearaştırmalarıgünümüzdeolancahızıylasürüyor. Bunedenle her an ortaya çıkması bcklenilen kalıntı ve buluntuların yardımıylayöredekiyerleşmeninkesintarihlemesi yapılabileeek. Vize'nin Doğu Trakya Kralhğı'nabağlı Astai kabilesinin merkezi oldıığu vebüyükbirolasılıklaTraklartarafındankıırulduğubiliniyor. Vizearaştırmaları Klasik (M.Ö. 500400) ve Hellenistik (M.Ö.3()OM.S.3O)dönembuluntularınıda ortaya çıkardı. En parlak dönemini M.Ö. 44'den sonra Romalılarzamanındayaşadığı dabiliniyor. Nitekımkcntinenyüksektepesi olan Akropol'den ovaya doğru uzanan iç ve dış kale, onları destekleyen yuvarlak, kare kulcler bunun en açık kanıtı. Yakın tarihlerdc bulunan M.S. 200 yıllarına ait bir Roma yazıtıdakalcnin yapımınaaçıklık getiriyor: "Aulus Pores oğlu Firmus ile Kenthcsoğlu Dytes oğlu Aulus Kentbes ve Hyankinthus oğlu Rabdus idaresi altında kale burçlaninşacdilmiştir." Vize kalesinin eteklerindc geç Roma dönemine tarihlenen su kulesi, kent içcrisindeki hamam, sarnıçlar, Edirne Müzesi'ne götürülen üzerinde cros, keçi ve dana başı figürlerinin bulunduğu sunak bu dönemden günümüze ulaşan belli başlı kalıntılar... Bunların yanı sıra kalede definc arayanların yapmi!} oldukları kaçak kazılar Roma dönemi blok tasjanni ortaya ç, ıkardı, yeni yapılanmaların tenıel kazılarında da süturı başlıklan, kaideleri.mimarielemanlar bulundu. Hıristiyanlığın yayılmasıyla Vize Bizans'ın psikoposluk merkezi olmuşsa da Balkanlar'dan gelen akınlara sık sık göğüs germesiyleadeta Istanbul'a bir kalkan görevi yapmış. Bunun ıçin Roma döneminden kalansurlaronanlmış,suyollangelİ!,tirilmiş vcçevredekisarnıçlarçoğaltılmi!}. Vize'nin en önemli eseri olan Ayasofyaantık bıryapınınkalıntıları üzerineyapılmış. M.S. VVI. yüzyıldabasilikaüslubundayapıldığısanılan Ayasofya'nm ahijap ı;atısı bir süre sonra yıkılmış. ve üzerinc XIIXI11. yüzyıllarda yüksek biı kasnak üzerine oturan bugünkü kubbe oturtulmuş. Böylece Aya Irıni gibi bu Vize'de geçmiş çağlar peşinde nun daaltıbasilikaüstükapalıkubbe Yunan haçı olmak üzere iki plan düzeni uygulanmış. Osmanlı döneminde, 1453'ten sonra Boğdan seferinde ismi duyulan Hadım Süleyman Pas,a tarafından Ayasofya camiye çevri Idı, bunun için de mihrap minber ve narteksin güney duvarına minare eklendi, içerisikalemişleriylebe7endi. Ayasofya (SüleymanPai>aCamisi) 1980'liyıllaraoldukçaharapbirdurumdageldi. VakıflarCîcnel Müdürlüğü'ncesonyıllardaonarılmışsadaburaya oldukça kötü bir beton restorasyon yapıldı, bu da yapıyı kısmen de olsa özelliğindenuzaklaştırdı. Vize'de Türk döneminden güniimüze §erbettar llasan Paşa Camisi ile Ahmct Paşa (18381839) ve Esma Hanım (18381839) çeşmelerigelebilmiş. Atai'ninsözünüettiği ınedresedenhiçbirizerastlanmıyor. Imaret isebclkidesongünleriniyaşıyor. Trakya Üniversitesi Arkeoloji Anabilim Dalı 1995 yılında kültür varlığı yöniinden çok zengin bir bölge olan Vize üzerinde çalışmalarınıyoğunlaştırdı.ÖneelikleAyasofya'datespitvetemızlikçalışmalarınagirişti, buradaki objelerikontrolaltınaaldıktan sonra Yrd. Doç. Dr. Özkan Ertuğrul başkanlığındaki kazı ekibi Kırklareli Müzesi'nin desteğindc araştırmalarını Çömlektepe'ye yöneltti. llk kezOrd. Prof. Dr. Arif Miifıd ManserinsÖ7ÜnüettiğiÇömlektepellöyüğü'niin M.Ö. 3000'einen bir geçmişi olduğu, M.Ö. 2000'c tarihlenen keramiklerin ortaya çıktığı, Demirçağ, Hellenistik Çağ ve Roma pişmiş toprak buluntularının varlığı biliniyordu. Trakya Üniversitesi araştınyor... Trakya Üniversitesi höyiik yakınlarında yüzey araştırmalarında (,'ömlektepe sokaktaüçoturmakademesini ortaya çıkarmiştı. Çalı.'jmalarilcrleyineeüevRomadönemine ait, Bizanslılarındakullandığıbirtiyatroile karşılaşıldı. Buarada Kırklareli Müzesi'ne götürülen 2.5 ton ağırlığında 1.98 ııı. yüksekliginde, M.S II. tarihlenen bir kadınheykeli ortaya çıkarıldı. (,"ok kısıtlı koşullarda küçük bir bölümü ortaya çıkanlantiyatro kazısına Ağustos 1996'dayenidenbaşlandı. Yrd. Doç. Dr. Özkan Ertuğrul ve Trakya Üniversitesi Klasik Arkeoloji Anabilim Da1 öğrenci lerinin büy ük bi r özveriy le yürüttü1 ğübuyılkikazılardatiyatronun 3/4'lük bölümü, oturma kademeleri (eavea), bunların arasındakiyollar(penados) ortaya çıkarıldı, sahncyapısıileızleyicilcrinoturdıığubölüm arasındakalanorkestrayainıldi. Buarada az daolsaBizanskeramikparçalannarastlandı. Çalışmalartiyatronun arkasını verdiği sırtta vciki yandasürdürülüyor.. Ayrıcatiyatronun önünden gcçen Çömlektcpe sokağında skene'yi bulmak amacıyla yeni kazılar yapılıyor. Vize tiyatrosunun ortaya çıkışı çevrede Roma dönemi mabetlerininvc diğer yapılarındaolabileceğiizlenımını veriyor. Aneak Ayasofya'nın güneydoğusunda rastlanan mimari parcalar, sütun gövde ve baslıkları büyükolasılıkla Roma dönemi mabetlerinin Ayasofya çevresinde olduğu izlenimini veriyor. Ayasofya çevresinde Dionysos'uanımsatan levha da biiyük olasılıkla bir mitoloji tanrısına ait mabedin işareti. Vize sur taşlarının XIX. yüzyıl başlannda inşaatlardakullanıldığı,Lüleburgazköprüsününonarımında da yinebunlardan yararlanıldığı vc Vize halkınındefineciliğemeraksardığıhatırlandığında günışığına çıkmamış pek çok eserın yokolduğunurahatlıklasöyleyebiliriz. ^ Vize Ayasofyası, Çevresinde Roma dönemi mubetleriyer aldığı düfünülüyor.