Katalog

unvanını kabul cdccckti... Hep yalnızdı. Ya^amınıtckbaşına devaıneuiremeyecekdurumagelincc bir hastanc udasında yaşamak zorunda kaldı. Bizc "Gcnçken benim burnumbirazbüyüktü. Kimseyibcğcnınezdim"demiştı. Buitiraf, yalnı/ltğın çcvrclcdiği küçük hastanc odasında sürccek ve bitecek bir hayat için ıfadeedilmışbirpişjTumlık mıydı'.'Dudaklarınınkenarınaohafif alayeı gülüîj gelip oturmuştu. Amahayır, o"yalnı/.dcğildi"vchiç olmamıştı."kcdileri"vardı.Hâluanlalacağı kedi hıkâyclcrı vardı. () kedileri sjimdi bir Ibtoğraf, bir bıbloolmuşlar arkada^lıklarını bu hastane odasında da sürdürüyorlardı. Sonra dünyanınhertarafınayayılmışdost"Ankuru Buketi" ları ve öğrencileri vardı. Onlardan gclenarmağanlarçcvrcsindeydı. Itırafi,guP+ mızsorusuna da' I lemen şimdi, kahvaltırurlu ve kışılığıne öncrn vcren bir insanın dansonra'ccvabını vcrdilcr. Birkaçparçaestüın insanlardan, onlarla ycteri kadar, istediya aldık vc Ircnle bit inci mevkıdc Anadolu ğinccilişkilerkuramamışolmasınınözrüybo/kırlarına yollandık. Geleııeksel sürgiin diibclkide. merkezlcrındenbırıncÇorum'ageldik.Babam Emnıyct Müdürlüğü'yle konuşluktan Oyaşamışlı vc hayalını biriktirmişti. Prof. sonra kampa gitmeyip şehırde cv kıralayabiSiihey la Artemel onun bizlerc bıraktığı zenleceğimizisöyledi.Şehriterketmeyccck ve ginliğini süyle anlatıyor: "Traugott çalışamayacaklık. Paıakonusuzordu. h'akat Fuchs' unbiriktirdiğidoküman veescrlcrin bazı organiza.syonlardan para alabiliyoriçinde bulundugu kutuları açınca ilk tepkiduk... lyi veyakötü,pahalı veyaucuzherkes mizChristophcrMarlo\vc'un'Küçücükbir kendinegörebircvbulupycrlcşti. Amagaodada sınırsızzengınlıklcr'sözünü hatırlayetnormalkoijUİlaraltındayaşıyorduk.Şehmak oldu. Adeta sihirli vc anahtarlabüy iılcrin yerlilcri bize yardını ediyorlardı, duruyıcibirdünyayagirmiştik. II.DünyaSavaşı mumuza üzülüyorlardı... Çalışmamıza izin öncelcrinc kadar uzanan mektuplar ve fotoğverilmiyorduamabunundışındaoradaserraflar, Erich Aucrbach'ın Danlcüzerinekobestçeyaşadık." nuşmasınıiçerenbirkasct, sayısızöğrcncininövgüvebağlılığınıdilegetircnmektupFuchs da Çorum'a göndcrilmişti. 13 ay orada kaldı. Bu süre içinde bol bol resim yap ları, kartları, günlük gazetelerdcn kesilrnis, tı. Çorum'da yaptığı, Prof. Özcr Kabaş' ın de resim vcaltyazıların yapıştırıldığısosyaltarih nitelıği taşıyan cllc yazılmii) hümoristik ğerlendirmesıyle"romantik"kcnt veinsan görünümleri, bugün, resim tekniği bakımın manzume ve vecizelerlc donatıltnış defterler, günlükler, doğadan toplanmış çc*>it çc^it dan değil ama bir yabancmın Anadolu izlctaşlar,dalparça1arı,denizkabukları... Armanimlerı olarak, bclgcscl açıdan, cn az 19. ğanlardostluğaadanankutsalbirerhatırolayüzyıl gezginlerinin lstanbul izlenimleri karak korunmu.1). Maddc ilc tarih, manevi dedar dcğcrli. Çorum'dakı yalnızlığı içınde Fuchs, kendi iç dünyasına da yönelcn resim gerlerle belgesel nitclik iç içcgirmiş. Bunlarınyanısıraözenletasnifcdilmisdersnotlaçalışmaları yaptı. Bu rcsimler dc tümüyle "çoközel"di. Çorum resimlerini 1955 yılında Bcyoğlu !>ehirCıalerisi'ndesergiledi.Diğer"özel"rcsimlcnni ısc uzun sürc kcndi dünyasının içindekorudu. Buescrlerınbüyükkısmı.ancak Nisan 1995'te Istanbul'da DcnizMüzcsi'nde meslektaslarmın onun onuruna düzenlediklcrı bir sergıde,toplu olarak izleyicilerinöniincçıkabıldı. BuscrgidcFuchs'un sadeecresiınleri değil, yıllarboyııga/ctelerden kcscrck bırıktiıdiği veyanlarına yorumlarınıyazdığıdcftcrlerdesankiTürkiye'nin sosyalbirtarihiüzerinetamamlanmamışbir dcncmcgibiydi. Fuchs 1945'le Robcrt Kolej'deki ıncslektaşlarınm girisimiyle Çorum'dantstanbul'a döndüvedeıslcıinedevamctti. Biraraülkesınc gitti. Ailcsini, tanıdıklarını buldu. Çocukluğunu, gençliginigeçirdiğiycrlerigezdi. Kiınseolanları hatırlamak istcmiyordu. Yine "boguldu" vc bir daha dönmemccesinc Istanbul'a Boğazıçrne"sığındı". "Kapadokyu 'da Man:.urıı" "Çorum 'da Murungozhani'" rı, mctın yorumları ve kuluların en derin ve gizli köşelerınc saklanmı.s şiirleri, iki yüzi'ı aşkm tablo vc en küçük ayrıntıya varıncaya kadar dikkatleçizilmışyüzlercecskiz..." Doksan bir yıllık biryaşamdan kalanlar. llcpsı bu kadar. Belki lıiçbir scy. Belki dc "küçücük bir odaya sığdınlmış büyiik bir dünya..." 21 haziran günü, Istanbul'da, St. (jcorge Avusturya llastancsi'nde hayata gözlcrinikapatırkcnyalnı/değildi.91 yıllık ya^amının içinde gırniis.çcvrcsindcdolaşmıs bütüıı dostları ve arkadasları u/aklarda olsalardaonunlaberaberdi. Kasımayında Istanbul'da, Alnıan Kültiir McrkezıOocthe Instıtutc, Orient Instıtute lstanbul Tcknik Ünivcrsıtesı Mımarlık Fakültcsı tarafmdan, Milli Reasüransve Anadolu 1 layat Sıgorta tarafmdan dcsteklenen "İki Minıar: BrunoTaut,l.mınOnat ve Atatürk'ü I)üi)ünmek"başlıklı bırctkınlık hazırlanıyordu. BrunoTaut da o döncmde Türkiye'yesığınanöncmlıbılıınadamlaıındanbirisiydi. BukapsamdaOrient Instıtutclstanbul tarafmdan "Türkiye'ye Sığınan Alman Asıllı Bılım Adamları vcTürkiye Bilimıne Katkıları" konulu scmpozyum düzenlenecckti. Fuchs'u bu sempozyumaonurkonuğu olarak davct cdeccktik. Ancak onu zıyarct ettığımızdc sağlığı elveı issi/.di, heyecanlanmaması için ve vakıt hcnüz crkcn olduğundanbuetkinliklcrdensözctmemıştik. () döncmde Türkiye'ye gelen, hepsı ülkclerindckariyersahıbiolmuş,bazılan dünya çapındakendini kabul ettirmif} bılim adamlarının arasında genç bir asistan olarak ycr alan Fuchs'un varlığı fa/.laöneçıkmayabilirdi. Daha sonraki çalışmalannı da çok önc çıkarmadan sessiz sedası? sürdürmeyı tercih etmisjti. Ama bu sessiz insan, sadece o döncmin yaşayan birkaç tanığından birisi olduğu için dcğil, o büyiik altüst olusjar arasında kaderınc aklı ve duygularıyla hâkim olabıldiği, kendi yaşamöyküsünü kendi yazmayı tercih ettiği için o toplantıda onur konuğu olmay ı fazlasıylahaketmişti. Amaolmadı. Korktuğumuzba^ımızageldi.Obizdenruhumuzun parlakçiçcğinigiysilcrindensoyupçıkarmamızı istemişti. Bunuunutmayacağız.^ Yalnızdı, ama... 1971 yılında Robert Kolcj'in Boğaziçi Ünivcrsitesi'nedöniişmesiÜ7crincbuokulda Alman cdcbiyatı dersleri vermeye başladı. 1983 yılında emcklioldu. AncakBoğaziçi'ni terk edemedi. Çalışmalarını Boğaziçi LlniversitesıbünyesındekurulanKarşılaştırmalı Avrupa Kültürü ve Sanatı Mcrkczi'nde sürdürdü. Elli yılı geçen meslek hayatında çok sayıda öğrcncı yctiştirdi. Hayatıboyuncaakademikunvanlarınpeşinde olmamiijtı. Sadecc 1995'te Boğaziçi Üniversitesi'nce verilen "fahri doktorluk" "Fırtına". Fuchs'un resimleri 1995'tekisergisiiçin CJiCA'nın haurladığı albümden...