Katalog

CUMHURİYETDERGİ Ağlama duvanna faks YAZI VE FOTOĞRAFLAR: YILDIRIM BÜKTEL K utsal topraklar üzerinde Israil ve Ürdün'ükapsayanseyahatimizTel Avıv'debasladığında, dinsel,kültürel, siyası hareketliliğin yoğun olarakhissedildiği,zamanin farklı bir.ş,ekilde yaşandığı bir coğrafyada olduğumuzu hissetmeyebaşlarnıştıkbile. Hemgeçmışıylehcmbugünüyletümdikkalleri üzerinde toplayan bu bölgede 1948 yılından beri varolan Israil göreccli olarak öylc küçük bir toprak parçası üzcrınde buhınduğundan, kısa süıe içinde merakh bir gözlemcı onun tanhi yuğunluğunu, günccl çelişkilerini hissedebiliyor. Insanlarının çatışmaktan çok çalışmayı düşündüğüendüstnkentiHayfa,etrafındaki herkanştopraktaHz. Isa'nıniziolanTiberias gölü ve Tel Aviv lsraiPin ilginç yerleri... Ünlü Golan tepelerindc 1820 yaşlarında, zorunlu askerlik hizmetini yerinc gctiren, as kerlıği bir gereklilik.biryaşambiçimi olarak algılayanki7İicrkekligcnçlerlekarşılaştik Bugünstratejikönemıçokbüyük,bölgenin sınırlı su kaynaklarından, uğrunapek çok şeyin göze alınabileceğı Ürdün nchri isc Vaftizcı Yahya'nın Hz. Isa'yı vafti? ettıği ycr. Buranın toprakları hep geçmişin ve bugünün iç içe geçttgi yerlcr. Seyahatimi7İn en ilginç yanlarından biri dehem tsrairdenhem Ürdün 'dentarihe,bugüne bakabilmck. Ürdün nehrının doğudan ve batıdan aynı şekildc görülmedığını sezcbiliyoru7. Gezimizın son duragını oluşturan Kudüs'e ulastığımızda ıse ilk andan itibaren farklı birhavayı solumaya baslyoruz. IsıairıngenclineoranladahadindarolanMusı:viler'in yoğun olarak ya^adığı Kudüs'c gelışimizbircumaakşamınarastlamıştı.Otelımizintümyemeksalonlarıdurmaksızınilahiler söyleyerek toplu halde yemek yiyen, Şabatyasaklarınınbaşladığıcumaaksamını evi yerine otelde geçirmey i tercıh eden din dar Yahudilerle doluydu. Tamamını Eski Kudüs kentinin gezilmcsine ayırdığımız günün sabahında Zeytin Dağf naulaştığımızdagörkemlibirmanzaraile karşılaşıyoruz. Bıravuçiçinesığacakkadar küçük tepenin yüzmilyonlarca Yahudi, Hıristiyan ve Müslüman'ı birleştiren ve aynı 7amandaonlarıbirleşmeyecckkadarayıran olayların.inançlannmerkezioldugunudüşiinmenın ınsana ürperti ile karışık bir heyecan vermemesı mümkün dcğil. ilk mabed Kudü.s'üntaıihsahnesineçıkmasıDavud pcygamberin I.Ö. 10. yüzyıl civarında Ibranıkabilelerınyaijadıklarıbölgeninortasındakıbuşchrıkrallığınabaijkentyapmasııle ba^lıyor. Hz.IbrahınVinoglut.shak'ı(Yahudıinancınagöre)Tanrıyakurbanetmeyegirı^tığiMoriahtepesineHz Süleyman'ınilk mabedı dikmesiyle önemi artıyor. I.Ö. 6. yüzyıl başında Babil hakimiyeti sırasında Yahudiler'inbaşkaldırmasısırasındaBabil lilerbumabediyıkıyorlarve Yahudi toplumunun ileri gelenlerini Babilon'a sürüyorlar. t.Ö.538'den itibaren başlayanPersegemenliği altında onarılan mabed tüm Yahudiler' i birleştiren bir kutsal yer olarak varl ığını sürdürüyor ve I.Ö. 1. yüzyılda Kral Hcrod döneminde bugün ancak dış duvarının küçük bir kısmıayaktakalangörkemli bir mabed480m.u7unluğunda,280m.genişliğinde bir alana ınşa cdiliyor. Roma egemenliğinde ise l.S. 70. yılında Romalı general Titus bu mabedi yerle bir ediyor ve işte bu olaya Yahudiler yakla^ık yirmi yüzyıldır, bu mabedin ayaktakalanbatı duvarı önünde ağlıyorlar. Ağlama duvarı sözü buradangeliyor. Roma ve Bizans dönemlcrinin ardından Müslüman Araplar 638 yılında Kudüs'üahyorlar. tştebudönemde YeruşelayımadıKudüs'edönüşüyor. Yahudiler'inbüyülümabedinin yıkıntılan üzerine önce El Aksa Camii, kısa süre sonra da Kubbetüs Sahra inşa ediliyor. Daha sonraları Haçlı hakimiyeti, Memluk hakimiyeti ve Yavuz Sultan Selim'leberaberOsmanlı hakimiyeti kuruluyor. Tarih boy unca Kudüs, uğrunda savaçılan şehirolmaözelliğini sürdürüyor. Zeytin Dağı' ndan baktığımızda görüş alanımız ıçinc gıren karşıdaki tepe bütün bu tarihi ve bu tarıhc yayılan inançları barındırıyor. Tam karşıdakı Mariah tepesinde Hz. lbrahim oğlulshak'ıkurbanetmeyekalkmış, yineburadan Hz. Isa Kudüs'c son kezbakarakağlamıştı. Hz. MuhammedyıneaynıteıpedekıkayanınüzerindenMirac'açıkmıştı. DünyanındörtbiryanındanmilyonlarcagÖ7 bu inançlarla bu avuç içi kadar tepeye yöneliyor. Tektanrılı dinler için kutsal olan bölgeyi adım adım gezmeye başladığımızda Hz. lbrahim'le, Hz. lsa'yla ve Hz. Muhammed'le aynı mekânları paylaşmış oluyoru7. l^zan, ilahı ve çan scslerinin birbirine karıştığı bir ortamda Eski Kudüs içinde ilerliyoruz. I Yürüyüşümüzün ilk durağı, Eski Kudüs'ün merkezınde, Müslümanlar'ınbüyük birkıskançlıkla sahip çıktığı aralarında El Aksa Camii, Kubbetüs Sahra gıbı çok önemlı anıtların da bulunduğu kutsal olan (Haram es Şerif) Haftanın belirli günleri Müslüman olmayanziyaretçilerekapalı olan bu alana Türkiye'dengcldiğimiz için rahatlıklagirebiliyoruz. Alanın tam ortasında bütün hasmctiyle Kudüs'ün en görkemli anıtı Kubbetüs Sahra altınkubbesi ile yükseliyor. Doğru olmayan bir adlandırmay la Ömer Camiolarak bilinen bu yapı 1960 yılında Ürdün Kralı Hüseyin'in sağladığı 1,5 milyon dolarla tamamen onarılmış. Kubbesi de 85 kilo ağırlığında34ayaraltınlakaplanmış. Aynca bu anıt Kanuni döneminden kalmaçok güzel Zeytin duğındaki mczaılar. Dinsel inanca göre mahşergünü önce onlar dirilecek. Kudüs 'ün heryanında dini bir hava solunuyor.