Katalog

16 Tina Modotti'nin "Güller" fotoğrafı ölümünden 49 yıl sonra, 165 bin dolara satıldı. Şimdiye kadar bir fotoğrafa ödenen en yüksel bedeldi bu. îşe bakın ki, sanat dünyasında kimin ne kadar "değerli" olacağını yaşamı boyunca mücadele ettiği anlayışın ekonomi politiği belirliyordu... CUMHURÎYET DERGİ Orak, çekiç, guller ve ışık. HALUK ÇOBANOĞLU inaModotti kimdi? Ilayatı efsanelerle örülü, bu coşkulu dünya insanı nasıl tanımlanabilirdi? Busorulara, belki de şu yanıt vcrilebilir: "Birden fazla yaratıcı uğraştabaşarıh, insanea yaşam mücadelesini bir dünya vatandaşı olarak her gittiği yerde sürdüren bir kişilik ..." Şimdilerdc, Tina Modotti'nin orijinal baskılarıyüzbınlerce dolara alıcıbuluyor."Güllcr" isimli fotoğrafı altı yıl üncc, bir açık arttırmada 165 bin dolara satıldı ki, bu şimdiye kadar bir fotoğrafa ödenen en yiiksek bedel. Feminizm türü çağımız akımlarının yarattığı dalgayı gören vc "eski ve kadın sanatçı" arayan pazarlama sıstemi, Frida Kahlo'dan sonra Tina Modotti' yi de paraya dönüştürmekte gcç kalmadı. Günümüzün anarşik/ticari ortamında keşfedilip, hızla gözden kaybolanyıldızlarınyanında, Kahlo ve Modotti gibi kuyruklu yıldızlann ışığı hep parlak kalıyor. BirkeresindeMeksikalıbirrehberinsöylediği gibi, Frıda Kahlo ve diğerleri hepburada idiler ve yeniden keşfedilmeye gereksinimleriyoktu. Amaönümüzdekiyılın "Frida Kahlo Yıh" ya da "Tina Modotti Yılı" olmasına karar vermek, metropollerdeki sanat tacırlerınin işi. Talihe bakın kı, bu iki biiyük yaratıcı insanın, yaşamları boyu mücadele ettikleri anlayışın ekonomi politikleri belirliyordu, günümüzün "sanat" dünyasını ve kimin ne kadar "değerli" olacağını... Kuzey Italya'da, Rönesans yapılan vc koy u katolık yapısı ile ilginç bir şehir olan Udine'de bir asır önce dünyaya gözlerinı açan Tina Modotti'nin 46 yıllık ömrü göçler ve sürgünlcr ikerine kurulacaktı. Sanatçı geleceğini Udine'nin açık müzesive yaşamı boyunca yoğrulduğu politik düşünceler biçimlendirecekti. Amerikalı fotoğrafçı Edward Weston'du onunfotoğrafçıolmasındaısrareden. Çağdaş fotoğrafın önemli yaratıcı lanndan olan Weston'u beyniyle ve bedeniyle kendine hayranbırakmıstı. Modellikyapmayı kabul edince, Weston bir dizi fotoğrafını çekti Tı na'nın. Buçıplak fotoğrafl ar VVeston'un kariycrinde önemli bir yertutacak ve tanınmasınısağlayacaktı. Modotti isc, ilk üretimini VVeston'un portrelerini çekerek gerçckleştirdi. Sonradan yayımlanan VVeston'un giinlüklerinde, buzaman dilimindcki renklı sosyal yaşamı ve yaratıcı karaktcrlerin yoğunluğunu kaydettiği görüldü. l/leyen döncmınde, Modotti "stılllıfe" tarzı fotoğrafa yöne!dı,konusuçiçeklerolan fotoğraflar üretti. Bu noktada ustaçırak iliş T kisi tersine çalışmaya başlayacak ve Tina'nın bu tarzdaki çalışmaları, VVeston'un sonraki dönemünlü"stilllife"lan için ılham kaynağıolacaktı. Içındebulunduğu yaratıcı çevreyc kendisıninAngloSaksonbirikımınıtaşıyan Modotti, bunakarşınlıep Meksikalı bir fotoğrafçı olarak bilindi. Bir fotoğrafçı için kısa sayılabilecek kariyerine, Meksika'da yaşadığı yedi yıl boyunca ürettiği 250bilinen fotografıeklendi.Fotoğraflarındakıgüçlükompozisyon ve grafik anlatım çarpıcıydı. Ay rıca yaşamının sonraki döneminde hep eksıkliğiniduyacağı Mcksıka'nın parlak vezorışığını mükemmel kullanmıştı. Modotti'nin ılk başarısı, ünlü fotoğrafı "Telgraf telleri"nin ünlü fotoğrafçı Man Ray ve Bauhaus okulundan MoholyNagy'ninfotoğrafları ile bir kitaptayeralmasıydı. Komünist Partiyle ilişki kurduğu yılların ardından Modotti'nin çalışmaları artık ikiye bölünmüştü. Biryandanpekde yaratıcı olmayan, örneğin parti etkinlıklerini görüntülemck gibi dokümantasyon çalışmalan yaptı. öte yandan da gitar, orak, şapka türü günlükkullanımaraçlanile"Stilllife"çalışmalarınınpolıtıkyorumunu,fotoğrafınataşıdı. Artık bir yaratıcı olarak ünlenmeye başlamıştı. tki önemli karma sergiye katıldı ve fotoğrafl an müzelerce satın alındı. Yalın olarak bakıldığında çağdaşı ve dostu ressam Frıda Kahlo'nunkendiiçdünyasına, Modotti'nin ise dış dünyaya yoğunlaştığı görülüyordu. Kahlo'nun öznesi kendisiydi ve dönemindiğerönemli Meksikalı yaratıcılan gibi çıkış noktası, geleneksel Meksika yaratıcılığı olmuştu. BunakarşınTina Modotti kaynak olarak Meksika' nın devrimci politik dünyasına başvurmuş ve sokaklan, insanlan ve mitingleri fotoğraflamıştı. Onun fotoğrafları "güzelliklerin" fotoğrafları değildi. Aralanndaki en önemli fark, belkı de kökenlerininbelirlediğiyaşambiçimlerıydi. Italyan işçi sınıfı kökenli göçmen Modotti ile Meksika burjuvacntelektüeli Kahlo doğumlarından ölümlerine dcğin gözle görülür biçimdc farklı yaşayacaklardı. Gıyimleri, yaşadıklan.çalıştıklarımekânlarve yaşamı sürdürmeye yarayan araçlar açısından Modotti sade ve basit biçimleri tercih ediyordu. Kahlo'nun yaşam biçimi ise dikkat çekecek kadar abartıhydı. Ancak ikisi de yaratıcılığın kökenini eski Yunan ve Roma'da aramakta inat edcn klasik anlayışa veonun odönemki uzantısı AngloSakson kökenli kolonıcı u/antısına, yaşam tarzlarına uygun olarak "militanca" karşı çıktılar. Yaratıcı akımlaraçısından bakıldığında, ikısinin de çalışmalarında devrim sonrası Sovyet yaratıcılığı, Fransız gerçeküstücülüğü, Alman Dadaizmi ve Meksika Rönesansı' nın etki lcri görülecekti. llkklşlselsergi tlk kişisel sergisını 3 F.ktm 1929'da, MeksıkoC'ity'deaçtıTina. Günün fırtınalı havasında, fotoğrafının salt politik yanının öne çıkarıldığıövgüleraldı. Fotoğrafüzerincgörüşlerinı aktardığı, sergiye cşlikedenbroşür Modotti'ye ait, bu konudaki tek yazılı belge olarak geçecekti tarihe. Bu bro'jürde, kullandığı "yaratıcı etkiler"den sözeden Modotti, amacınınsaltyaratıcılıkdeğil, "dürüst"fotoğraf üretmck de olduğunu vurguluyordu. Foloğrafın bir yaratı formu olup olmadığı konusunda hıç tartışmaya ginniyor, "iy i" fotoğraf için kendi kıstaslarını gösteriyordu. Bununda, ancak pratikte fotoğraf tekniğindeki kısıtlamaların, araçların sunduğuolasılıklarçerçevesindedeğerlendirmeklemümkün olabileceğıni anlatıyordu. Bu görüşü ile deWcston'ayakınlaşıyordu. Modotti Meksika'dan sınırdışı edilince Berlyi'e gittı. Ama Meksika'nın kendınc özgücanlılığı veışığından sonra, Almanya'nın iklimi ruhen ve fıziki olarak fotoğraf üretimine elverişli değildi. O yıllarda başlayan fotoğraf teknolojisindekı değişim, profesyonel fotoğrafçıların giderek çoğalması ile rekabetin keskinleşmesi bu konularda yeterincehırslı olmayan Modotti'nin günün koşullarına uymasını zorlaştırdı. Bir süre, yeni üretilen,devrintcknolojikmucizesi,Leica kamera ve onun formatı 35 mm ile çahştıysa da uyum sağlayamadı. Ekim 1930'da Moskova'ya vardığında onu, başka bir düş kınklığı, Stalinizmin sosyal yaşamı baskı altına alan yüzü bekliyordu. O güne değin farklı ve yaratıcı entelektüel ortamlarda yaşayan Modotti, gelişen şartlannsanatına yönelikolumsuzetkilerisonucu fotoğrafı bırakmaya karar verdi ve kendini tamamen politik işlercadadı. Aynı tarihlerde ABD'de yaratıcı çevrelerin ve eleştirmenlerin dikkatini çekmeye başladı. Fotoğrafları sergılenirken, adı "Yeni Fotoğraf Akımı" üzerine yazılan makalclerdeyeraldı. Sovyetler Birliği'nden ayrıldıktan sonra geride bıraktığı fotoğraf makinesiyle bir daha buluşmadı Tina Modotti. Ikinci kez gittiği Meksika'da çok özlediğı o güneş bile onun bu eski tutkusunu canlandıramadı. Ölümünden iki ay sonra yeniden hatırlandı onun fotoğraftakı ustalığı. Anısına, arkadaşlannda var olan fotoğrafları toplanarak, Meksiko City 'de büy ük bir scrgi açıldı. Dünyanın her y anından yetmışbeş yaratıcının yazısıyladabirkitapyayımlandı. PabloNeruda da "Tina Modotti öldü" şıiriyle yer aldı kitapta. Bu, hem cesur bir kadın yoldaş için ağıt, hem de faşızme dırenen ttalyanhalkına bir destek mesajıydı .^ Tina Modotti'nin 1928 tarihini taşıyan bir fotoğrafı... "Bayraklı Kadın "