Katalog

13NİSAN 1997 SAYI 577 19 \W\\\W bırçabagostenrken nedenNevv York'talar? Göçmeııler 18.yüzyılınılkyansındagelmeye başlıyor Nevv York'a llk Irlandalılar gelmış Amerıka denınce akla hemen gelen bankacılıkyadaborsacılıklabaşlamamışlar işe. Öğretmen, ıtfaıyecı, polıs, tamırcı, mafyayadapolıtıkacıolarakatmışlarkendılerını New York'a Bu ışlerekendı demokrası anlayışlannıkatmışlar "VahşıBatı"nıne7icılığınc karsı durarak 7dyıflara vc yoksullara yemekvermeyeveonlarıeğıtmeyeçalışmışlar. Sonrasırattalyanlara, Yunanlılara, Yahudılcre, Ruslara ve dığer Doğu Avrupahlara gelmış Hepsı de küçük cemaatlennı kurmuş Bu cemaatlerın dıllen, kültürlen ve dınlerı farklı olsaddortakydnlarıyoksullukları vc taşıdıkları umutımış Buortakyanları Amerıka'yakarşıgelmelennısağlamıs. Böylelıkle New York' un adı da "eşıtbizlığe dırenenlennkentı"olmuş öylekı, 1929'dabaşlayan Büyük Bunalımsırasındabılckcntındünyanın en dcmokratık yerı olduğu soylenırmış Insanhaklanninkutsalhğındinanılırmış. Her türısyanıçınbırmerkezbayılmış Nevv York Kutsallığına ınandıkları haklannı gaspeden yönetıcılerınıbırçırpıdaalasağıedenlerolmuş Amerıkan rüyasını yaşatmayı kendıne görevedınmışHollyvvoodbıleNevv York'un özellıklerını farketmış,. Dönemın fılmlerınde kadınlar, çocuklar ve yaşlılar bıle özgürlüklenni arayan, ınsanlık haklannı arayan kışılerolarakortayaçıkmiijlar Şımdılerde ıse kcnlınbu masalsı havasından ızlcıe ıastlamak pek mumkun dcğıl. özellıklel965'lerdensonraNewYork'agelmeyebaşlayanıkıncıkuşakgöçmenlerınbu güzelmasalıyaşamaşansları fazlayok Ikıncıkuşakgöçmcnlerın Amerıka koijusudaha çok Jdmaıka, Meksıka, Kore, Hındıstan ve Çın gıbı Üçiıncu Dunya veyakomünıst ülkelerdcnbaşlamış Ancak, ozlemınıduydukları demokrasıye yaklaşamamışlar New York'takıçozulmeençok"sıyahlar" ve "beyazlar" arasında. Bir zamanlann en göstenşlı mekanı olan Harlem, kent merkezının hemen kıyısında kalan Güney Bronx sıyahlann ve Latın kökenlılenn gettoları konumunda. Buralarhakkındakorkuhıkâyelerıanlatılıyor. İşe gıdışsaatlerındetıkabasadolu olan metrovagonlan Harlem'dengelırkenbırelın parmaklarınıgeçmeyecekkadaryolcuyuışlerıne goturuyor. Çunku hıç kımsenın ışının olmadığı söylenıyor Ama hcrkcsın bır ışı olduğu daeklenıyor BuışlerManhattan'ıngöbeğındekı ünlü5 Cadde'dekıgökdelenlerın yüksekkatlanndadeğıl Hattabu ışlerın hemen hemen hıçbırı yasal da değıl Onlann mekânlan, sokaklar (,'etclerhalındeçalışıyorlar Hcrgrubunbırçokçctesı var. Çctcnın tekı polıs tarafından yakalansabırdığerı doğan boşluğu dolduruyor Bu yuzden de demokrası kentı New York artık suç kentı olarak anılıyor BırNe%v York'lu ıçın suç sözcüğü hayatın ayrılmaz bır parçası Insanlar büyük bır korku ıçınde Adres sormak ıçın "O7urdılenm"dıyerekbırıncyaklaşıyorsunuz. Önec bıradım gerı çekılıyor. Sonrasızı bırsuzüyor. Bazan yanıt venyorbazandahıç bır şey söy lemeden çekıp gıdıyor Her şeyin bir fiyatı var New York'ta. însanların bile. Her sabah işlerine o anki ulusal borç miktarını ve kişi başına düşen borç payını gösteren büyük sokak tablolarında sürekli artan rakamları seyrederek gidiyor New York'lular. Herkes "kaç dolarlık adam" olduğunu bu tablolardan öğreniyor. zetesı olan New York Tımes'takı bırhaberde 700 kontenjanlık bır ış ıçın 4000 kışınınbaşvurduğu anlatılıyor Manhattan'ın 46. Sokak'ındaışbaşvurusuna gelen kalabalığı poIıslersırayasokmak7orundakalıyor Sıralardakı ınsanlar clektrık faturalarını odeyebılmek, 3 yaşındakı kızlannabakabılmek ıçın bu ışı ıstıyor Amerıka'lılar ıçın bıle ürkütücü bır kent New York Fıyatlar dığer kentlenn ıkıüç mıslı. Etıketlcrdckı fıyatlardahıçbırzaman gerçeğı söylemıyor Bütün rakamlara ayrıca ödenen vergıyı eklemek gerekıyor Bahşış hayatın heralanınagırmış Taksıcılerebahşi!) verılmemesı "hızmetınden memnun değılım" anlamına gelıyor Oysa hızmetten memnun kalmak hemen hemen ımkansız Duşlerınıgerçekleştırebılmekıçınazgelış mışülkelerdengöçedenlertaksıcilıkleuğraşıyor. Sokaklarayabancılar. Istanbul şöförlen gıbı Kentın sımgesı sarı taksılere btnmeden önce gıdılecek yer uzerınde anlaşmaya varılıyor Yolaçıkıldığında şötbrarkayadönerek "orası neresıydı?" dıye sorabılıyor. Sokakların gerçek sahipleri... Dışarıdangclenler, sokaklardaboşluktaymış gıbı yüruycn ev.sızlen hemen farkedıyor. Evlerı, sokağa gore daha sıcak say ılabılecek metrogırışlerı Bırköşededurupkımseyırahatsızetmeyerekparaıstıyorlar Bunakarşın ateş ıstedıklennde hedıye edılcn çakmağı elının tersıyle ıtecek kadarmağrurlar Evsızlere okadaralışılmışkı. Onlarhıç umursamadan pantolonlarını ındınp"Benboylci}chrın..." derce;.ıne ıhtıyaç gıderıyorlar. Nevv York'un "ev"lılerı ısebunaaldınşbıleetmıyor Sankı "Haklısın"dıyorlar Kent, Frank Sınatra'nın ünlü şarkısındakı gıbı gecelerı uyumuyor. Gokdelen ışıklan hıçsönmüyor. tnsanın "Herozelgundcmilyonlarcadolarharcanarak ışıklandınlan EmpıreStateBınasıbırkerelığıneaydınlatılmasa Amenka'nın Somalı'ye aç olduğu ıçın yardım etmesıne gerek kalır mıydı?" dıye duşünesı gelıyor. Ai>lındaNew York, ılk kezgörenbırısıiçın büyüleyıcıbırkcnt Broadvvay,şaşalımüzıkaller, dünyanın dört bır yanından mutf aklar, nasıl yapıldıklan düşünülünce ınsanı hayrete düşüren gokdelenler, NVoody Allen'ın fılmlenndeınsanlarınıanlattığı "bırbaşka" Manhattansokakları Hepsı, ycnı gelen bırının basını dondurmeye yetıyor Fakat hepsınin bır tur endüstrı olduğu çok geçmeden anlaşılıyor Bu"dünyaşaheserlerınınarkasına doğru bır adım atıldığında Nevv York'un karanlık yüzü ortaya çıkıyor Ve gerçekte Nevv York bu karanlık yÜ7Ün desteğıyle ayaktaduruyor llkkczbu kentı gorcnlcr ıçın bır sahne dekoru gıbı. ^ Copun sonu tutuklanma Burada da polıs "i7insi7"gösterı yapanlancoplavegÖ7yaşartıcıspreylerlesındırmeyeçalışıyor. Gösterıcılennsıyahlarolduğunuduşununceparçalaryerlıyenneoturuyor. Hatta gosterısırasındagorevınıyapangazetecılerdenasıbınıalıyor Buradadagazetecılertutuklanıyor Örneğınbırrapyıldızı ıçın yapılan gösterıde New York Tımes muhabırı tutuklanıp, mahkcmcye çıkartılıyor Acaba ozgurlukçığlıklarınınozgürceatıldığı "demokrasınınbeşığı" mıbaşkayerlerebenzıyoı, yoksa başka yerler mı Anıerıkanlaşıyor7 Gazetelerde de tanıdık haberlere rastlamak mumkun. Kentın en unlu vecn çok satan ga