Katalog

CUMHURİYr.I DEKGt j bi r fji| e ye^ji hır farcyi düşünmeym" şeklinde bir düşünce yasağına ne kadar uğraşırsak uğıaşalım bıı cümleyıokudııktansonıauyınanıı/olasıolmaz (ünkü bu iki ııcsncyi düşünınemeyi düşündügüınüzandaikisinmde'resmıVhayali'yada(bununasıladlandırırsakadlandıralım)'görüntüsü',kafami7in ıcindengeçmeye başlar. (iarıp rcnklcrdcki iki hayvan, tüm yasakları dclcrck arlık bey in kı vrımları içindekıyolunualınayabaşlamıştır. Düşüneeler, arzularm kölelen değıller. Düşüneeler çogu kez bilıncin dışında ve ötcsinde birer olgu olarak çıkıyor karşınııza. lnsaıı kendi düşüncesıne kmyor kimi kez. Kendi düşiincesınıeleijtiriyur. Bilimadamlarıuzunbir7amandirdÜ!jüncevebilincınbirbirindeneok farklı iki olgu olduğuıddiasında. Insan bcyninc, algısına önünde duran metni okuına emrini vcrebilir. Ancak okunan mctin üzerinde nc şckildc calı^ılacağı, onun nasıl algılanacağı konusunda çok az etkisi olur. Ve bu noktada ^u suru çıkar karşımıza,'eğerbilincimizdeğilsenedırdüşünee akımlarınıdurduran,onlannyönünüdeğiytiren ve onları birbirinden ayıran?" Bir düşunee, algının sisli karmasjası i<;inde nasıl şekil alır? Bu düşünecnin süresi ve şekli hakkında karar vcren nedir? Problemler nasıl çö7Ülür? Bunlar olurken hangı yan unsurlar devreyegireı?Hatıraların,bılınçaltı vurguların rölü nedir? Neden birçok çÖ7Ümden birinde uniden karar kı larız? Düşünce olgusunu çözümlemek isteyen insan, bilım objelcri içindeen karmaşık olguylakarşı karşıyageliyor. Çünküdüşiincenı n nası I ol uştugunu anlamak tek bir y öntem ılcmümkünveoda düşünmek. Örneğin düşünce hatalarını ele alıp ıncclerken, o sırada beynimizin böyle bir hata icınde bulunma olasılığıçokyüksck. Bilimadamlanbilebumekani/maylailgılıçokazşeybiliyor. Bilınentckşcydüşünceningücü veönemı. 1 skı lelsefeciler, lıatta çağın başlangıç döneminde y aşamışolanpsikologlardüşüneeninbilincinbirparçasıolduğunusavunurlardı. Bu bakış açısına göre kendi kcndıni gö/lemle bile düşünce deneıı bilmeceyı çözmek zaman içindemümkiinolabilirdi. Ancakkendini irdeleyerek düşüneenin sırrına ulaşmak isteyenler de gördüler ki, orada sadccc düşünce yok. Düşünceyi oluşturan ya da itcn binlerce yan etken var. Ve düşünce bu ctkenlerlebağlı. Düşüneenin gencl anlamdaki tanıını, 200C yıldır,'Kavramlarvebirlcşimlerininmantık kurallançcrçevesindeişlenmesi'olarak anlatılıyor.Ve düşünce sistematikvemantıksal bir sonuçgibi çıkıyor karşımıza.Gerçekter de okuduğumuz, duyduğumuz, gördüğümüz olaylar karşısında bilinv'siz vc sürekl olarak sonuçlar çıkartıyoruz. Ancak bu sonuçlar değişik insanlarda birbirini tutmuyoı ve devreye giren yan etkenlcr düşünceler farklı farklı şckillendiriyor. Yapayzekâpiyonlarıbirbilgisayaragere ken bilimsel ve mantıksal kavram vc kombi nasyonlarının yüklcnmesinin aynı şekildı bir düşünce sıstematigi kurnıak için yeterl olacağınainanıyorlardı.70'liyıllardanson ra bilgisayarlara yaşama daır ne varsa giril meye başlandı. Ancak ınsan düşünce siste ıninebetverhıçbırsonucalınamadı. Insanl; bilgisayarı ayıran testlerden biri şöyleydi: Ikikişiöncedenalmışolduklarıbıletlerl' tiyatroya gidiyorlar. lîiletlcrın bcdeli 5 < mark. Ancak tiyatronun kapısına geldikle rinde biletlerin kaybolmıii} oldugunu aiılı yorlar. Başka iki kışı de bılet almadan tiyal roya gcliyorlar ve 50 marklık bir banknc kaybetmışolduklarınıanlıyorlar. Bıletlerir kaybedenlcrevlerincdönüyor. Parasını kay beden.cebinde kalan parasıyla bılct alıp, ti yatroyu scyrediyor. Bu test genişlctilere (daha çok insan Ü7erindc) yapıldığında d aynı sonuç alınıyor vc biletlerini kaybeder ler tekrar bılet almayıp.evlerinedöııüyorla av İ* . ,„,„ .,,*. * "5 V t! \ \ Düşünmek adını atnıaktır Davranışlann merkezini biliyoruz: Beynimiz. Mimarisi son kıvrımına kadar analiz edilmiş. Buna karşın karanlıkta kalan bir yönü var. Beynimizi ve bedenimizi yaşamla dolduran, bize 'ruh' katan, bcnliğimizi ve kimliğimizi oluşturan düşünce.