Katalog

İAT 1997. SAY1 570 11 dehocası Ludvvig Barting'ın 'sürgün günleri' üzerinde çok büyük bir etkisi olmuş öğrenebildiğimızkadarıyla. ProfesörBarting'inönerileriyle, okul bahçcsindcki çiçeklcnn sık sık resmcdildiği bir dencymiş söz konusu olan. Birdilinöğrenilmesini, o/orgünlcrinanlatılınasını, birilerineaktarılmasınısağlayanbirdeney... Ncvarkıçıçcklerin güzclliğini sonuna kadar yaşamak, cn azından di lediğince yaşamak hcr zarnan mümkiin olamıyordu. Ko!,ullar,babasınınSachenhausenToplamaK.ampf nda gözctim altına alınmasınin, birsüre sonra dacşi Paula tarafından kurtanlmasınındoğurduğu korku ya da aııla^ılabilir güvensizlik ortamı, ama daha da önemlisi ölümün hcr geçen giin biraz daha yakınlarda kol gezmesi, (harlotte'ninbuokulunuda bırakıp 1939 yılında Cîüncy 1 ransa'ya, birkaç yıl öncc aynı yolu scçmiş anneanncsıylebüyükbabasınınyanına sürgüne gitmesine neden olmuij. Charlotte'nin yaşadığı günleri anlatmak için çizdiği ıcsimlcr işte bu günlerc rastlıyor. Hayat, yaratım sürcciylebiraradayaşanıyor. Bu ıkı yıllık sürc içinde yapılan I 3()()'dcn fazla guaş resim için scçilen Hayat mı, yoksa Tiyatro ınu? başlığı boşuna seçilmemiş olmalı. Çizilen her çizgi, seçilen her renk o anlardan birini anlatırbclki. llangi çizgi, hangi an içindır? () resimlcrdeki gözler kımc, kimlcrc bakmaktadır? Kim, o oyunun ncrcsindedir? Bu soruları da yanıtlayabilmemiz imkânsız. Bildiğimiz, Charlotte'nin bu rcsimlcri yaptığı günlerde yaşadığı sürgünün beklenmedik ıç sürgünlerini de beraberindc getirdiği. Güney Fransa'nın önce Italyan, sonra da Alman ordularınca i;»gal edileceği günlcr olacaktır o günler. Önce Italyan gizli istihbarat örgütüOvra'nın, sonra da Gestapo'nun Yahudiavmaçıktığı günler. Yemeğin her geçen giin biraz daha zor bulundugu günler. Ama daha da önemlisi Charlotte'nin anncsinın intıharcttiğıni öğrendiği günlcr. Bu da yetmezmiş. gibi, sürgün günlcrinin acısına, birolasılıkladakızınınhasretinedayanamayıpintiharıscçenanncannesininölümünetanık olduğu günler. Büyükbabasıylabirsüreliğine Pircnelcr'deki GurÇalışma Kampi'nda gözetim altına alındığı günler. ÇalışmaKampı'ndan sonra, sekscn yaîjinı asjkın dedesiylc bambaskabiryalnızlığı,terkedilmisjiği,ölüm korkusunu yaşadığı günler... Charlotte, tanıs.tıktan kısa bir süre sonra evlendiği, çok büyük birolasılıkladahayatınınilkerkeğiolan Alexander Nagel ile işte bugünlerde yeni biryola V'ikmış. 1943 yılındaysa tüm kaçışlara karşı yakalanmış.tutuklanarak Auschvvitz Toplama Kampı'nagönderılmı.ş. Kocasıyla vckarnındataşıdığıbeşaylıkbebegiylebirlikteöldürülmüş... Resimlcrinc çok büyük birolasılıklainanarak... hayalleri, hayat karşısında dııruşunun anahtarlan...Buresimlerin,tarklıtümyorumlarbir yana.birleştıkleri biralan varsanki: Ölüme, daha da önemlisi intihara karşı direnmck. Yaşananlar düşünüldüğündc bunu anlarnak o kadar zor değil. Charlotte'nin busürgünde,hayatının çok önemli biryanını bıraktığını anımsaması, dahası ölümü çok yakınında hissetmesi son dcrecedoğal. Cocukluğuna, biranlamda da 'kaynağına' doğru ilerlemcyi gözc almak... Dışarıya, başkalarınakendinianlatahılmcnın yollarından biri miydi bu? Öyleyse bu aşamada sorulması gcrekcn bir soru daha var: Charlotte annesini bu resimlerin neresine koydu?.. Resimlerin birindeölümdöşcğinde yalan annesinin başucunda beklcyen küçük birkızvar. Ilatırlamayaçalıştığıçocukkendısi büyük birolasılıkla. Hatırlamayaçalısjtığı ansa o son an, o son anlardan biri. O sonsuzluk anı... Annesini bulundukları odanın penceresindcn 'dışarıya' süzülürken.gökyüziineyükselirkengörüyorCharlotte. Birmelekolarak. Resmin bir bölümündeyse annesinin yanına yatmış. Ondan kcndisıni unutmamasını, penceresine, 'gittiktcn' sonra hcr gecc bir mektup bırakmasını istiyor. Penccreycbırakılacakbir mektup... Yalnızlık anları için... Başka bir dünyaya gideceğini anladığı anda, alamadığı, penceresinde bir türlü bulamadığı o mektuplarıaklınagetirmiş miydi Charlotte, bizlcrc, gcleceğe, çok farklı bir pencereden birkaç mektup bıraktığını düşünmüşmüydü? Bunu da biImcmız imkânsız. Ama, gcridc bıraktığı resimlerin sanat adına değerleri ne olursa olsun, yadsıyamayacağımız, görmezlikten gelemeyeceğimiz,gözardıcdcmeyeceğimizbir gerçek var: Şimdi omektuplarbizeokadaryakınki...^ ı; Ytıksa tiyiitro mu? II Şubatfi Mım •'• Mîlll Roasilrans Sanat Galerisi CHARLOTTE SALOMON Avrupa Topluluğu'nun 1997'yi ırkçıhğa karşı mücadele yılı ilan etmesi nedenıyle bir sergı açıldı Istanbul'da. Ikinci Dünya Savaşı'nda Auschvvitz Toplama Kampı'nda, 26 yaşındayken öldürülen ressam Charlotte Salomon'un savaş sırasında yaptığı resimler Alman Kültür Merkezı Goethe Enstıtüsü desteğiyle Istanbul'da Milli Reasürans Sanat Galerisi'nde sergılenıyor. (18Şubat6Mart)^ M7yılında,ccrrahProıesör AlbertSaloilc Fransiska Grunvvald'in kızi olarak in'dedoğmuşC'harlottcSalomon. Ailcsi, neklerindcnhirhaylı uzaklaşınıs. bir Yaailesiymış, Bcrlin'inseçkinsemtlerinin ıdc, 'Almanlığın'birçok özelliğinigündeay ala taşınıış olarak yaşıyormuş. O günaşayan birçok benzeri gibi o da büyümüş, ;minincniyiokullarınagıtmiş... • k z yaşındayken anncsı intihar etrniş. >u iin hâlâbilinmeycn nedcrılcryüzündcn. disine ölüm nedeninin grip olduğu söyıiş.GerçeğiyıIlar sonra öğrenmış. Böylerçeklere enikonu hazırliklı olduğu giin;... Babası,buolaydandörtyıl sonra, döinin ünlii şarkıcılarmdan biri olan Paula berg i le evlcnmiş. Charloltc'nin, öğreneğimizkadarıyla'mutlu' olduğu yıllarmış eyekarşınbuyıllar. Sonrasıysamalum... nan günler Ikincı Dünya Savaşı'nın nefeıhergecengünbırazdahaçokhissedildinler.yaşananülkeysc Almanyaolduğu>re... 1933 yılında, Hitler'in Alman halkı indan serbcst seçimlerlc iktidara getirilndcn sonra Charlotte okuduğu lıscden, sıysaBcrlınÜnivcrsıtesi'ndckıöğretim ığigörevındenayrılmakzorundakalmış, anncsi Paula'yaherYahudisanatçıgibi eyeçıkmayasağıkoyrnu:}. Sürgün giinleya da ölümürı birçok kişinin kapısını yaavaş çalmaya başladığı günlermiş o günürgüngünlcriyadaölüm...(,'okgerilerişkacoğrafyalardabırakılmışbaşkagünolduğugibi... Kimi insanlarm,hcrşeye n ülkelcrinc inaııçlarını yitirmedikleri ;rmiş gene de o günler. arlotte, lisedenaynldıktan sonra, Birleş)cvlet Scrbcst vc Uygulamalı Güzel SarOkulu'nagirmis.. 'Arycnolmayanöğ' olarak. Buradakigünlerirıin,özellikle O mektuplar nerede gizli? Bu resımlcr, bir bütun olarak bakıldıklarında bir hayatı anlatıyor... Bir hayatı, ya da resimleri bir kitaba dökülmüş birhayatın unutulmayan sahnclcrini... Bunlara, günümüze biraz daha fazla yakışabılecekbiryaklaşımla, tasarlanmış,çekılememışbırfilmınönçali!}ması 'storyboard'ubilediyebiliriz. Charloltc'nin sadecc 'anlan' dcğil, İıayaletleri' de varburadaanlaşıldığıkadarıyla. Hayaletlerı, Annesini bulundukları odanın penceresinden 'dışarıya' ffökyüzüneyükselirken gvrüyor.