Katalog

26MAYIS 19%. SAYI531 lışmişlik Anıları"ndun ncrcdeyse otuz yıl sonra, "Çılek ve Çikolata"da gene modern hayatınentclektüel ve toplumsal gerilımlerinielealdı.Otuzyılıaşkınsüreylesınemasaııati. Kiibatarılıı vedevrım ıdeolojısiylekotanlmtsfilmleryaptı. llem "Çilek veÇikolata" hemde"Gııantenamera"dabıryandaneğlendırırken.biröneüolaıak ulu.slararası alandakı saygın adma halcl getırmeyerek, ıstikrarlı birsiyasi tavıralmayı da sürdürdü. Mizahı, hicvı vckaraktcrlcnnoduyduğıı insancasaygıyıdaeldcnbırakmadı. Yıllargcçtikcczatcn sevdigıkahramanlarmagittikçedahadafazlasevgıyle.haldcnanlarbirtutumlayaklaşır ulmuijtu. Amaöte yandaıı da. onları çevrelcycn gerçekhği sorgulamaktan, burjuva mentalitcsıni incelcnıekten vazgeçmedi. Bu karışım, onun Küba toplıımu üzerıne görüsjerinin ulu.slararası arenadactkiyaratmasınayol açtı. yolundakı bır ıhtıyaa tatmin etmek.dünya ilc tcmaskurmak.onudaha iyı anlamak vetadını daha iyı çıkarmak ıçindır..." TomasGutıerrez Alea'nınölümüyleyalnızca Latın Amcrıka sincmaM uluslararası arenada cn iyi tanınnn, sevılen yönetmenmı değıl; çağdaş sıneına da cn büyük sanatçı vc entelektüellermdenbirınikaybetti.Öliimüden hemcn öncckı Alea, 70 yasına merdiven dayadığı sırada, yıllardır olduğu gibi gcnc Küba'nmenbaşarılı.entanınmı.şyönetmeniydı.Sorgulayanamaınanmısbirdevrımci olarak, kendi toplumunun ona görc clestıri gerektircn her yanını, her zaafını, hiç kımseyi ve hıçbır seyi csırgemedcn. ama kahramanlarına scvgiyle yaklasarak eleştırirdi. Fılmlerindekikavramlar, anlatımsal veyapısal ü.sluplardeğissede, "Devrim Hikâyeleri"ndcn bu yana bu filmlerin temalarında istikrarvardıhep. Sosyalistdevletkontrolüaltındakibırsanayıdeçalı.şan,kendmıdevrime adamış, smemanın toplunisal ctkısınc inanan bir sinemacı olarak, dcvriminçcsıtlı yönlcrınıaraştırdı.Formatıneolursaolsun(komedi, dratn, tarihi film, romantik dönem filmleri), her filminde kısisel duyarlılığın yanı sıra. toplumsal duyarlılıkda sundu.Toplum.saltarihsel güçlerin insan duygulannı nasıl etkilediğini gösterdi. Tabu ncdir bilmedi. 1993'te, "Ç'ilek ve Çikolata" ile yenıden öncülük yaptı. Maşizmin hakim olduğu bir toplumda hoşgörü ve anlay ış isteyen eşcinsel kahramanı ile ulusal bir tartısniaya yol açtı. Film, Berlin Fılm Fesiivali'ndeGümüş Ayı kazandı ve Amcnkan ablukasına rağmcn Oscar'ınyabancıdildeçcvrilmi.scn iyi kategorisinekabuledilerek.buyarısmayagiren ilk filmoldu. Son filını "Guantanamera" da. gene Küba bürokrasısininiîjlemeyisineyönelik birhicivdi. Bazı Batılıelestirnıenler."Çılek veÇikolata"daDiego'nunijahsındacisimleşenesemselliğıanlatırken"fazlanaif "olduğu elestırisindc bulundular. Oysa ülkesi açısından. Batrdakidurunıunkıstassayılamayacağı çok ılerı bir adımdı bu. Ozelliklc I97()'lı yıllardaerkeklıkadınlı eşcınseller, çokağırbaskı allındakalmıs. çokzoryıllar geçirmislerdi. "Çilek ve (,'ikolata'"nin iki ba^rol oyuncusundan bıri olan ve uzun zamandırgördüğümüzeniyıaktörlerarasında rahatça yer alan Jorge Perııgoma (yani Dicgo). Küba'da lcpkı görmcmck ıçın. aslında eşcrnscl olmadığı gerçeğıni dcfalarca vurgulamak.hersöylesidcbunubelırtmekzorunda kaldı (Pcrugorria ile "Çilek veÇikolata"da iyı kalplı tahise ve devlet gözlemcısi Nancy'yi oynayaıı, Alea'nın karısi Mırta Ibarra, onun son filmi "Guantanamera" da da oynadılar). 19 çok güçtii. "Çilek vc Çıkolata'nın Havana'daki setinde herkes. lıem oy uncuları henı de teknık ekibi üstada scvgı ve saygıy la bağlıydı. Filmıtakvimdahılındebitirıponunışinikolaylastırmakıçmellerındengelenıyapıyorlardı.Titonsenarıstıni.aktörlerinı vekameramanı Mayito'yudinlcrdı. Hep.sıstenoyu andıran birdılle konusuyorlardı. Sonunda da sakin sakin talımat verıyor ve salıne. kâğıt iizerindekıkelimclerdensinematık.akıskan vedramatıkbırhıkâycycdöniişüyordu. Son yıllarda birçok cntelektüel Küba'yı terk cttiği. bazıları terk etmek zorunda kaldığı halde (aralarında eski dostu Nestor Almendros da vardı), o ülkesınde kahp fılm yapmayı sürdürdü. Durumu içerdendüzeltmeyiumuyordu.Titongerçektendeınanmış. birdevrimeiolduhcp;otorıteleriçınhepbir sorunoluşturan.marjinallerekucakaçanbir devrimci. Bizbuscmpatiyı.C'astrorcjiminin homofobisinekarşjçıkan "Çilek veÇikolata" ilc gördük. "Bcn bu ülkenin bır parçasıyım.Benolmazsambirparçanızeksikkalır" diyen Diego'yla. David'le birlıkte dc Küba kültürünün şu yada bu rejim tarafmdan rcddedilmİ!} o büyük m ırasına parça parça tanık olduk: Komünistlcnne.serlcriniyasakladığı eşcinsel romancı Jose Lezama l.inıa'dan tutun da; acıklı "Küba'ya F.lveda"sı film boyunca bir laytmotif olarak karsımızaçıkan, lspanyollar'ın kapı dısarı cttiğibestcci Ignacio Ccrvantes'e kadar. Onun ülkcsinı onun kadar iyi tanımadığımız ıçın belkıdcfılmın bütün ince ımalarını anlayamadık ama, bu durum "Çilek veÇikolala"dan çok kcyif almamızubırinsanlıkdurumunabirazhü/ün, biraz keyıfle tanık olmamızı cngcllcmcdi. Paylasmamızıda. Paylaştık.evet.çünküTitön evrenscl olanı yakalamısbüyük bir sinemacıydı.^ Projeler ve vakit... Aslında Alea felsefesini geneen iyi Alea anlatır: "Sinemadoğrudandogruya toplumsal bir gerçeklikle ilintilidır. Ondan bazı unsurlar alır vebu unsurları ycnı anlamlarkazanacak şckildcsunar. Busüreçgerçekliğisaptırabılıryadaonudahaderınlıklıbtra.şamayaulaştırabilir. Klbettehepımızikıneisiniyapmaya çalisıyoruz. Bcn, Bergman'ınaksinc, hcrycnifilmebaşlarkenonusondeğil.ilkfilmim olarak görürünı. Sanki mesleğimi ycnıdcn öğrenıyorumdur. Tedirgin cdici bir duygu. çünkü biliyorum ki çok projem var ve hepsiııi tamamlayacak kadar vaktim yok. Sinema sadcccgcrcckliği dcğıstirmcnin biraracı olarak görüleıncz.Çüııkübunun.hadi itirafcdclım.dahaetkinaraçları var. Hğcrbcn film yapıyorsam; bu, ıtadc etmc vc iletişim kurma Çilek veÇikolata Dostlarınabakılırsa.Titön'utanımışolan herkes, onun kışilığının yumusak gücündcn, insan kaygılarından sözeden veevrensel değerler taşıyan bir sinema yaratma konusundaki azmindenetkilenirdı. "Çilek ve Çikolata"yıçekerken,akcığerkanserıninçokilerlediğinın farkındaydı. Amasadece filmi bitirme konusunda değil, herkesin sandığmdan dahafazlayaijamakonusundadakararlıydı. Yaşadida, bir film daha cckti. Bütçe vekaynaklardakikısıtlamalaronuetkilemez, sükunetıni bozmazdı. Bunun bırtürhomeopati olduğunusöylerdi. Fazlamiktardavcrilincebir hastalığayol açabilecek maddedenazarazar alarak hastalığı tedavi ediyorduyanı. Ilayatınıbağırıpcağırmakla, sövüpsaymaklageçirdığini iddıa ediyordu. Onun için. böylesi koşullar altında çalısmaya alıskındı. Ama Alea'nın sövüp sayan bıri olduğuna inanmak FILMOGRAFİ. • 1960 Historias de la Revolucıön/ Storıes of the Revolution/ Devrim Hıkâyelerı (belgesel) • 1962 Las Doce Sillas/ The Twelve Chairs/ On İki Iskemle • 1964Cumbite • 1966 La Muerte de un Burocrata/ Death of Bureucrat/ Bir Bürokratın ölümü • 1968 Memorias del Subdesarollo/ Memorıes of Underdevelopment/ Azgelişmışlik Anıları • 1971 Una Pelea Cubana contra los Demonios/ A Cuban Fifht Against the Demons/ Cinlere Karşı Bir Küba Mücadelesi • 1976 La Utima Cena/ The Last Supper/ Son Yemek • 1978 Los Sobrevivientes/ The Survivors/ Ayakta Kalanlar • 1984 Hasta un Cierto Punto/ Up to a Certain Point/ Belli Bir Noktaya Kadar • 1993 Fresa y Chocolate/ Strawberry and Chocolate/ Çilek ve Çikolata • 1995 Guantenamera (Juan Carlos Tabio ile birlikte) ^