Katalog

10 CUMHURİYF.T D Batı'ya yıllarca kapalı olmasına karşın Çin Sineması'nın yüzyılımız kadar uzun bir geçmişi var. İlk Çin filmi, 1905'te yapıldı. 1930'lann başında ise altın çağını yaşadı. Kültür Devrimi'nin yönlendirmesi son bulunca yüz çiçek açtı. Son yıllarda birbirinden etkileyici filmlerle müthiş bir rüzgar estiriyor. Festivalde de Uzakdoğu sinemasından 9 film var. ÇinSineması nerden, nereye? *• 1. Sayfanın devamı yapıtındagözlerimizinönündedayanılmazbirinceİikle yaşlanan çilekeş kadın, yine Gong Li. Yıl 1995. YineCannes. YineZhang Yimou. KomünizmönccsiÇin'dc"SanghayMafyası". Patronunmetresi,müthışkabareşarkıcısıisepırılpırılbir GongLi. Gizam perdesf nin ardından Batı'ya yıllarca kapalı olmasına karşın Çin sinemasının yüzyılımız kadar uzun birgcçmişi var. İlk Çin filmi, 1905'te yapılan "Peking Opera Dingjun"du. ilk uzunmetrajlı film "ZorÇift" 1913'te, ilk scsli film "Şarkıcı KızKırmızi Tay" 1930'da izlcyiciilcbuluştu. 1930'ların başında Çin sincması bir altın çağ yaşadı. Ekonomik krız vc Japon kuşatması altında kimsenin sanat olarak sinemayla uğraşacak zamanı olmadığı birdcvrcdc film şırketlen pıyasanm yeni koşullarına ayak uydurarak solcu yazarları senaryo yazmaya çağırdılar. Komünist Partı, 1917'dcn son ra sinemayı devrim silahı olarak kullanan Sovyetler Birliği'niörnekalarak bir yeraltı film grubuörgütledi. Bu grup, Komintang Hükümeti 'nın sansürünc karşın tiyatro, opera, şiır gibi gelcncksel sanat biçimlerini partinin halka inme sloganına uygulayıp işçinin, köylünün ve kentscl emckçinın yaşamma ayna tutan yapıtlar oıiaya çıkarmayı amaçladı vc film yapımından senaryoya, gazete elcştirılerinc dekheryöndeelkinoldu. 1932 yılı, film açısından birsoladönüşnoktası sayılabilir. JaponlarSanghay'ıkuşatıncaMıngxıngStüdyosu'nuorducvi olarak kullandılarvcl 939 Kasım'ındatümyapıtlarıyakıpbuünlüşirketeson verdiler. 1 Ekim 1949'daÇinHalkCumhuriyetfninkuruluşundan 1966'yadek altı yüzü aşkın film gerçekleştirilmişti Çin 'de.Oysa kültür devrimmın( 196676) ilk altı yılında film endüstrisi tümüyledurduruldu.Sonralarıda,"ParlakKızılYıldız"(l974)türündenpropagandafilmlerı yapıldı. 1954'te film yaşamma atılan Xie Jın, kendı deyımıylc"Hıç film yapmamakla propaganda fılmlerı yapmakarasında'bırseçımgercktığmdcbıryönetmen olarak film yapmayı" scçmıştı 1964 yapımı "Iki Sahne Kardeşi" Mao'nun eşini kaygılandınnca XieJin, filmi devrimiövenbirağıtaçevırdi. Kültür dcvrimi sırasında oğullarını çöp tcnekesine sokup çöp yutmaya zorladılar. Ycdiklcri dayak sonucu çocuklarınbeynizedclenmiştı. Anababasınıdadcvrimdcyitirdi. Amayinede"Liman"(l973)gibıMao politikasını göklereçıkaran filmleryaptı. Mao'nun ölümündcn sonra isc kcndi senaryolarını filmeçekmeycbaşladı. Bu fihnlcrdc Komünist hükümctin geçmış politikasını yerıyordu. Ncw York'a gıdip "Son Aristokratlar"adlı bir film yaptı. Diğcryönetmcnlcrtarafındanyapıtlarınızamanınideolojisinc göre ayarlamakla suçlandı. XicJin'inctkilisirngclcrlcbczenmiş"AmberÇiçeği Kenti"( 1987)adlı yapıtı bugün birklasik sayılabilir. Kültür devrimi sırasında geçen bu aşk öyküsündc burjuvalıkla suçlanan erkck kahramanın çarptınldığı sokak süpürgcciliği cczasım duygulu vc içten bırdansadönüştürdüğü sahnc kuşkusu/ yönetmcnin yaşam fclscfcsini yansıtıyordu. 1978 yılında ycnidcn açılanBcijingl'ılm Akadcmısı'neyazılanöğrcncılcnnçoğuyırmıbcş, yırmı altı yaşlarındaydılar. (Zhang Yimou yaşı geçmışdı ye gcri çcvrılmış Kültü zorunda kalmıştı.) Chc minde verimini yitirmı görkemli yapıtı "Çocukl degördüğümüzgibi yıll; da, fabrı kalarda çal ı şnı ı yıldırkımscycbirşcyöğ şeye yenidcn başlanacal İlk fılmler tarihsel kı film, Japon kuşatması (1983) filmrydi. Zhang J ni üstlcndiği bu filmdc çalışmalarıylakcndinıg Ülkedışındailködül. devrim önccsi komünist "Sarı Toprak" (1984) Zhang Yimou da göriint Sinema eleştırmenleı "Yeni Dalga" Hong Koı "SarıToprak"la,Nisan I 1985, sanat, yazın, sıı çokönemlıbiryıldi.San liri olarak sinema dikk "San Toprak" gibı film atcşlı tartışmalara yol a < bılınçlenmcsını sağladı. dar"Yenı Dalga" sınerm l985dönemi,80'liyı masının olgunlaşma araç oldu. Bunun ctkik "AtHırsızı"(TianZhuat huang/1986) gibi filmlı de gördük. Avrupa sinerr nı yakından tanıyan vc ü görcn çok sayıda genç nctmcnin getırdiğı sana neması anlayışı Çin sine sını yakından etkileyece Görüntü yönctmenli den film yönetmenliğim yunan Zhang Yimou 'nuı filmi "Kızıl Darı Tarlal (1987) geniş halk kitk tarafından benimsenen "Beşinci Kuşak" Filmi o "Yeni Dalga"nın yaratıc rını "Beşinci Kuşak" ( anmak geleneklcşti bugi "Dördüncü Kuşak" yö menlen daha 80'lerde olojinın sınırlarını aşnı başlamışlardı. Chen K( vc sınıf arkadaşları Çin s masında yeni bir dil ya mayaçalıştılar. Sincmaı rafıkgerçekçilıklesimgı anlatım arasındakı gcril irdeledıler. Anatemeller karak anlatım açısından niliklcr gctirdiler. Film ı niğinı bilinçli olarak ku nışlan ise Fransız"Yeni l yordu. Tiananmen sonras "Elveda Cariyem". Cannes Film Festivali'nde Âltın Palmiye alan filmi geçen yıl izlediL Yönetmen Chen Kaige idi. Tiananmenkırımının ğünde uluslararası alanc ınasına da etkileri oldu. yabancı ülkelereattılar. I yemek kaygısıyladüşünt tan kaçındılar. Tiananme rası festivallerdescsinid Xıelie'nınl990Berlinl Ayı alan "Kara Kar" a owei'nin"Ah,Tatlı Kar"; yanaklı saf mı saf gençl mutlulukla sağdan sola s. şam ve kültürünü pembe} lışan yapıtlandgözboyaı yaşamınıngerçek sorunla Vefilmilgıgördü. Kültür devnmınin sona nankültürelpatlamaTian yedi. Bunu ızleyen yıllard rock, KungFu videoları, lar, bol resımli dcdıkodud dalgası yerleşmeye başlat Tiananmen öncesı "Be; rinınimzaattıklarıfilmlc