Katalog

Y A Ş A M Dünyanın değişik ülkelerinde sessiz sedasız unutulmuş Schindler 'ler, Spielberg 'in \ filminden sonra birer birer keşfediliyor. Macaristan'ın da bir Schindler'i var! eş nisan tarihini yaşadıkça unutmayacağım." Bu sözler 61 yaşındaki Jaime Vandor'a ait. Yahudi asıllı Macar vatandaşı Vandor, 2. Dünya Savaşı sırasında yaşadıklannı şöyle dile getiriyor: "Ilk kez Yahudi yıldızı takma zorunluluğu getirildiği gündü. Müttefıkler kenti bombalamaya başlamıştı. 12 yaşındaki erkek kardeşim Enrique, yıkıntılardaki molozları temizlemekle yükümlüydü. öyle ki hava saldırıları sırasında bile sığınağa kaçmasına izin verilmiyordu. Bir gün koşarak eve geldi ve hayvan taşıyan trenlerde elleri bağlı adamların taşındığını söyledi. Annem bunun ne anlama geldiğini gayet iyi biliyordu." Şu anda Barcelona'da yaşayan Vandor'un çocukluğu Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de 22 bin Yahudi asıllı Macar' ın arasında geçiyor. Yaşamını iki kişiye borçlu olduğunu söyleyen Vandor, bu kişileri yaşadıkça asla unutmayacağını vurguluyor. tspanyol diplomat Angel SanzBriz ile ltalyan işadamı Giorgio Perlesca, 1944 yılının Nisan ayından, Ocak 1945'e kadar, 5.200 Macar Yahudisini Nazılerinelinden kurtarıyor. Bu ıki kişinın, Steven Spielberg'in, Oscar ödüllerini toplayan son fılminin kahramanı Oskar Schindler kadar ünlü olma şansına sahip olamaması, tarih boyunca Ispanyolların Yahudilere karşı kararsız bir tutum takınmasına bağlanıyor. Ayrıca, 1492'de Ispanya'da yaşayan tüm Yahudilerin Katolik krallann emri ile sınırdışı edilmeleri, lspanyolYahudi ilişkilerine 500yılönce gölge düşürmüş. Macar Yahudileri "Son Çare" operasyonundan ne yazık ki kurtulamadılar. Ülke 1944 yılında "Margarita Harekatı" ile Naziler tarafından istila edilmiş, yönetim Amiral Miklos Horthy'nin eline geçmişti. Nazi istilasının daha ilk haftalarında Hitler, Kızıl Ordu'nun ilerlemesi karşısında paniğe kapılıp, ülkede yaşayan tüm Yahudilerin bir an önce yok edilmesini emretmişti. 11 B 24 gün içinde 437.402 Yahudi'yi trenlere doldurarak Batı'daki, çoğunlukla da Auschwitz'deki, gaz odalanna gönderdi. Yabancıdlplomatlap Normandiya çıkarması ve lsviçre'de yayımlanan Auschwıtz Protokolü'nün toplama kamplarındaki vahşetı dünya kamuoyunun dikkatine getirmesi üzerine, Eichmann ağustos ayında Almanya'ya geri çağrıldı. Dolayısıyla Macar Yahudileri bu kasabm elinden kurtulduklannı sandılar. Ne var ki, Hitler, planını sonuna kadar uygulamakta kararlıydı. Ekim 15'te yönetime Nazi yanlısı Ferenc Szalasi'nin gelmesinden yararlanan Eichmann geri dönerek "Son Çare" operasyonunu tamamlamaya ne denli kararlı olduğunu kanıtladı. Bu gözü dönmüş Nazi kasabının ana hedefı Budapeşte'de yaşayan Yahudilerdi. lşte bu evrede Macaristan'da bulunan yabancı diplomatlar Yahudileri kurtarmak için kollan sıvadılar Bu genç Batılı diplomatların başında Isveçli Raoul VVallenberg geliyordu. 1945 Ocak ayında Kızıl Ordu'nun Budapeşte'ye girmesiyle VVallenberg'den bir daha haber alınamadı; Ruslann kendisini A Budapaştaal'nda 22.000 Yahudl yaşlyordu. Vandor'lan kıırtaran Mhta klmllk (aol ü» Vandor kardaşlaj (utttıt), / . Budapasta/ , merikan ajanı sandığı ve öldürttüğü rivayet edıliyor. NVallenberg, binlerce Yahudi'yi kurtardığı için tüm dünya tarafından "iyi kalpli melek" tanımlaması ile anıldı. SanzBriz ise o dönemde General Fran co hükümetinin maslahatgüzarı olarak Macaristan'da bulunuyordu. General Franco, 193639 yıllarında tspanya'daki iç savaş döneminde Hitler'den büyük destek görmüştü. 2. Dünya Savaşı'ndan önce Franco'nun Yahudi düşmanlığını destekler nitelikteki konuşmalarını dikkate almayan bazı Franco taraftarları, nazi istilası altındaki Fransa'da yaşayan Yahudilerin tspanya'ya kaçmasına yardım ettiler. Öyle ki Franco'nun bile Kuzey Afrika'ya veya Filistin'e geçmeleri kaydıyla bazı Yahudilerin lspanya'ya girmesine yardım ettiği iddia ediliyor. Avrupa'da Hitler'in giderek gücünü yitirmeye başlartıasıyla, General Fran Arap Ülkeleri Schindler'i sevmedi Trenlerlegazodasına Yahudi kıyımını ustlenen Adolf Eichmann, 14 mayıs günü Macaristan'a ayak basar basmaz, Hitler'in emirlerini uygulamaya başladı; görevde bulunduğu ilk 6 T üm dünyada büyük ilgi gören Schindler'in Listesi adlı film Ortadoğu ülkelerinde ciddi bir engelleme ile yüz yüze geldi (Tabii Israil ve Türkiye dışında). Muslüman ülkeler filmin Yahudi propogandasına hizmet ettığini söyleyerek filme düşmanca olmasa da soğuk baktılar. Lubnan'da filmin ıthal edılmesı hâlinde kopyalarına el konacağı bıldırılirken, Ürdün'de fil min yasaklanacağı açıklandı. Malaysiya ile Filipinler'de ise farklı bir engel çıktı; filmdeki bazı çıplak sahnelerin kesilmesi istendi, ama Spielberg, buna şıddetle itiraz etti. Yönetmen Spielberg Muslüman ülkelerin tutumunu eleştirirken şöyle diyor: "Çok çirkın. Bu tutum beni şaşkına çevirdi. Ben Muslüman ülkelerin bu fiimde Bosna katlıamını bulacaklarını sanmıştım. Bu film sadeD E R 6 İ 1 5M A Y I S 1 9 9 4 S A Y I 4 2 S C U M H U R İ Y E T