Katalog

S İ N E MA Schindler bilmecesi "Schindler "in Listesi 'ni izleyenlerin kafası karışıyor. O bir oportünist miydiyoksa insan mı ? L ondra'nın Middlesex Üniversite Hastanesi'nde çalışan doktor Feza Yüksel o gün çok yaşlı bir kadını muayene etmişti. Bölüm hocalarından David Eisenberg, sessizce kulağına eğildi ve 'bu kadıntn yüzünü sakın unutma' dedi. Eisenberg yaşlı kadının sırrını Türk meslektaşına anlatırken şu sözcükleri kullandı: Bu kadın Schindler'in Listesi'ndeki kadınlardan biri. Doktor Yüksel için Schindler'in Listesi sözcüğü hiçbir anlam taşımıyordu. Çünkü Tom Keneally "Schindler's Ark" adlı kitabının henüz Spielberg tarafından Fılme çekilmesine iki yıl vardı. Feza Yüksel yakın tarihin bu dramatik öyküsünü, bütün ailesini 2. Dünya Savaşı sırasında Nazi toplama kamplannda yitiren Eisenberg'den dinleyince, önüne çıkan ilk kitapçıdan Keneally'nin kitabını alacaktı. Kurtulduklarına inandıklan an Çekoslovakya yerine Auschvvitz'e götürülen ve girdikleri banyo yazılı hangann gaz odası olduğuna inanarak ölüm kıvranışlan içinde bekleyen kadınlar arasında hastasını bulmaya çabalayacaktı. Ardından Avustralyalı yazar Tom Keneally'nin kitabının yıllardır lngiltere'deki orta eğitim kurumlarında ders kitabı olarak okutulduğunu farkedecekti. Keneally soykınmın öyküsünü yazOacar Schlndl*r madan önce uzun sürelioıraraştırmayagirişti. Çok kişi tarafından okunurbirkitap yazmayıhedeflediğiiçin de belgesel yerine romanı tercih etmişti. Ona yol gösteren eser Tom Wolfe'un 'The Right StufT adlı yapıtıydı. Yani belgesel bir roman. Bunlann arasında Avustralya'dan Brezilya'ya, değişik ülkelerde yaşayanlar vardı. Ardından Leopold Pfefferberg ile birlikte yaşanmış mekanların pek çoğuna gittik. Krakov, Göeth'in çalışma kampının yer aldığı Plaszow'a, Oscar'ın hfllâ yerinde duran emaye fabrikası ve kadın tutukluların son anda götürüldükleri AuschvvitzBirkenau'ya gittik. Ancak okuyacağınız kitapta Oscar'ın yakınlarından ve savaş sonrası arkadaşlarından öğrendiğim bilgilerdeyeralıyor." Keneally'nin kitabını yazarken en büyük korkusu, yaşayan tanıklarla çelişkiye düşmekti. Spielberg de filmi çekerken aynı endişeyi yaşamıştı. Çünkü o korkunç günlerini tanığı olan 80'e yakın insan yaşamaktaydı. Ama fîlmin ilk gösteriminin yapıldığı gün her ikisi de korkulannın anlamsız olduğunu gördüler. Çünkü 2. Dünya Savaşı 'nın Yahudi tutsaklan yazılanlan onaylamışlardı. Kitap yazılırken Keneally'ye yanıt vermeye gerek görmeyen pek çok insan fılm çekimi sırasında Spielberg'e yardım etmek için seferber olmuşlardı. Avustralyalı yazar Thomas Kan«ally »oykınmın dykOsOnO 1982 yılında yazmif. Kanaally, "MHOn ırkçılann hayall olan Auschwltxl«rin Sykasflna yazmak İçin yola çıknuftım" dlyor. di.Onaettiğimküfürhoşunagitmişti." Kadına, içkiye ve paraya düşkün bu adam 1200 can kurtarmıştı. Hayatta olan ve Arjantin'de yaşayan kansı onu anlatırken, sarhoşun işe yaramazın teki olduğunu söylüyor. Rhmtoolmayaııiar Oscar Schindler, savaşın ardından kansı Emilie ile birlikte Münich'e yerleşti. Krakov ve Morovia'daki mallarına ve mülklerine el konmuştu. Ellerinde kalan birkaç parça mücevherle geçiniyorlardı. Çalışma kampındaki Yahudilerden biri onu savaşın ardından yırtık pırtık ceketiyle görünce şaşkınlık içinde kalmıştı. Savaşın en hararetli anlarında iki dirhem bir çekirdek gezen Oscar'ın ne ipek gömlekleri ne deşıkceketlerindeneserkalmamıştı. Schindler' ler, uluslararası bir Yahudi örgütlenmesinin yardımıyla Arjantin'e göçtüler. Kansı Emilie ile birlikte Buenos Ai Sctılndtop musmmssı BeverleyHHIs'deklvallzcl... Keneally kitabının önsözünde şöyle diyor: "1980 yılında Bcverly Hills'de valiz satan bir dükkana girip iki adet ba vul istedlm. Bu dükkan Schindler'in kurtardığı klşilerden birinin, Leopold Pfefferberg'in dükkanıymış. Oscar Schindler'in adını işte ilk kez ttalyan bavullan satılan bu dükkanın rafları arasında öğrendim. İyi yaşamayı seven, yakışıklı spekülatörün öyküsünü öğrenebilmek için hayatta kalmış elli kişiyle görüstüm. Filmin VVashington'daki prömiyerinde, Göeth'in hizmetçiliğini yapan Polonyalı kadın şöyle diyordu: "Schindler benim kaldığım bodruma gelir ve şöyle seslenirdi: Küçüğüm, hiç merak etme, seni kurtaracağım." Kurtarmıştı da. Schindler para kazanmak isteyen bir oportünist miydi yoksa, yardım etmek için kendini paralayan bir Alman mı? Schindler'in çok değişik duygular ıçinde gidıp geldiği konusunda hem Keneally hem de Spielberg aynı kanıyı pay laşıyorlar. Keneally'ye tanıklık eden Yahudilerin anlatımlan Schindler'in fevkalade karmaşık olan iç dünyasını daha da karmaşık hale getırmekten başka bir şeye yaramamış. Orneğin filmin ilk gösterimine katılanlardan biri şunlan anlatıyordu: "Ben kampa getirildiğimde henüz 11 yaşındaydım. Schindler beni görünce, çocuk istemiyorum diye var gücüyle bağırdı. Ben de ona küfrettim. Beni atmaktan vazgeçiver iaoOY»hudlb«ytolıurt«nldı. UaUnln ha»rlandı«ı an.. res'te bir çiftliğeyerleştı. 1957 yılında iflas etti. Ardından tek başına Almanya'ya geri döndü. Çeşitli iş girişimleri başarısızlıkla sonuçlandı. Adolf Eichmann'ın yargılandığı yıl lsrail'e gitti. Oscar Schindler'in yanında çalıştırdığı Yahudilere eziyet edip etmediği yıllar yılı sorgulandı. Ama Yahudiler onu hep korudu. Schindler'i onurlandıran ilk kurum Tel Aviv Belediyesi oldu. 53. doğum gününde ona 1200 yahudinin kurtancısı olarak plaket verdiler. Savaş suçlulannın yargılanmasına yardımcı oldu. Hiç yaşına aldırmadan genç bir adam gibi yaşadı. 1974 yılında Frankfurt tren istasyonu yakınındaki küçük dairesinde öldü. Kudüs'te toprağa verilmeyi vasiyet etmişti. Çeşitli muamelelerin tamamlanması tam bir ay sürdü ve sonunda Kudüs'e gömüldü. Thomas Keneally soykınmı Oscar'ın kimliğinde aktanyor. Soykınm için şöyle diyor Keneally: "Bu Yahudilerin değil, Yahudi olmayanların sorunudur. lstenmeyen bir ırkın Avrupa'da yokedilişi olayıdır. Dünyanın tüm ırkçılannın kafasının bir yerinde Auschwitz hayalleri yatar." Filmi izlerken Oscar'a asla güvenmiyorsunuz. Çünkü o da soykınmın bir simgesi. Ama aynı zamanda bir insan. 1200 Yahudiyi kurtanrken yaşadığı sevinci görünce Stem'le birlikte siz de kadehinizi kaldırıyorsunuz. Umutlanıyorsunuz. Filmin oynadığı lstanbul sinemalannda seyirciler arasındaki Yahudileri fark edebiliyorsunuz. Soykınmın utancını bir kez daha yaşıyorsunuz. Bütün dünyanın insanlan bu filmi izlemeli diyorsunr.z. ^ DEROI 2 0 M A R T 1 9 9 4 SAYI 417 16 C U M H U R İ Y E T