Katalog

4ARALIK.1994.SAYI454 HAYVANLAR 13 Vahşi kurt, birkaç binyıl içinde nasıl kucaklarda dolaştınlan bir süs köpeğine dönüştü? Köpekler üzerinde yapılan bir genetik araştırma, ev köpeklerinin tarih içindeki bölünme ve değişme sırrına ışık tutuyor. Sus kopegının ardındaki kurt urtlar, son buzul çağının sonlarına doğru rahatlıkları uğruna özgürlüklcrinden biraz ödün vermiş ve ormanlarda avlanmak yerıne, küçük ycrleşim merkezleri çevresinde, insanların yemck artıklarııu toplamaya başlamışlardı. ('aru's lupus, bu rahatlık karşısında başka bedeller de ödemek zorunda kaldı. Kurt ve ajlesi, beyindc küçülme, genetik hastalıklar ve bir dizi kurtlara özgü olmayan alışkanlıkla insanlarla bu ilk iletişitnsürccindetanıştı. Kiel Üniversitesi etnoloğu ve hayvan davranışları uzmanı Dorit Fedderson, 20 yılı aşkın bir süredir insan ve köpek arasındaki ilişkiyi incelediğini; ancak köpeklerin yakın tarihteki gelişimleri ve türlere ayrılmaları hakkında çok az bilgiye sahipolduklarını vurguluyor. Arkeolojıkkazılarkurttanköpeğeevrimi bir anlamda ortaya koyuyor olsalar da, bunun yeterli olmadığını söyleyen Fedderson, taşdevri insanının, yiyecek bulma amacıyla yerleşim birimlerine yaklaşan kurtları, kendılerine alıştıktan sonra bekçilik yapma ve koruma amacıyla evcilleştirmcyc başladıklarını, bunun sonucunda da kurtların köpekleşme K süreçlerininbaşladığını belirtiyor. İlk tür farklılıkları sonucunda bu tarklı türlerin birleşmesinden de yetıi cinslerin ortaya çıktığıtu ve çakallarla kurtların da birleşcrek değişik cinslerin üremesine sebep olduklarını ifadeeden I'edderson, 136 farklı cins ev köpeğinin ise yakın tarihimizde oluştuğunu ve bu oluşum sürecinin ilginçliğine dikkat çekiyor. Bonn yakınlannda bir kazıda bulunan 14 bin yaşındaki köpek kafatası, dünyadaki en eski ev köpeği buluntusu olarak kayıtlara geçmiş. Irak ve tsrail'de yapılan mezarkazılarında, ev sahibiyle gömülmüş evköpekleri iskeletlerine rastlaruyor. Danimarka ve Çin'de ise 6 bin yıllık köpek kemikleri bulunuyor. İnsanlarla birlikteliği sırasında köpeklerin cinslerinde sürekli bir artışgö/Jemleniyorvekurttanköpegc döniişüm sadece birkaç binyıl iVİnde tamamlanıyor. Son yıllarda, genetik araştırmaların hızkazatunasından sonra, köpeklerin tarihsel gelişim ve değişimi üzerine de geniş çaplı bir proje başlatıldı Uu araştırmalar sonucunda ilk türlerin sadece aynı ilkel amaçlara hizmet eden türlerolduklarıbelirlendi.Zaman içinde çoğalan türlerin, içgüdüsel gelişimleri de tarklı farklı alanlara yöneldi. Kimi çobanlıkta, kimi koku almakta, kimi takipte uzmanlık kazandı. Cinslerdeki bu çoğalma ve çok yönlüliık ise, /aman içinde tüm köpek cınslerınin aynı türden üremiş olabileceği kanısııu unutturdu Kopeklerle ılgilı bılırnsel kıtaplardabılebulürüıı ataları, tanlıın karanlık sayfalarındakayboldu. Oluşan cinslerin, bırbirine uygunolsunolmasınçiftleştirilrnesi ve ortaya pek de her zaman olumlu olmayan yeni cinsler çıkması da, bu tutumun nedenlerindenbirinioluşturdu. F.vrim genetikçılerinden Rodney Honeycutt, DNA karşılaştınnalarına dayanarak, 28 farklı köpek cinsı arasında 5 yıldır bir araştırma sürdurüyor Araştınnanın ilk yıllarında denek köpekleri DNA sayılarına gore tür ve cinslere ayırmayı amaçlayan Honeycutt, bunun hıçbır şekılde olası olmadığını vurgulayarak, bir Spaniel'in bile bir kurttan larkı olmadığını ifade ediyor. Bu çalışmalardan sonuç alamayınca, köpeklerin vücut formunu oluşturan genler üzerinde bir inceleme başlatan uzmanlar, incelemenin çok yavaş geliştiğini, moleküler biyolojideki yeni adımların beklendi^ıni de sıkıntıyla açıklıyorlar Mendel'in "bezelye kanunu"nun biraz gelışmişi olarak nitelenen bu yöntemin ise geriye dönük çalışmalar açısından beklenenı vereceğı tartışılıyor. Köpeklere yönelik araştırmanın, köpek cinslerindeki farklı davranışlara, hatta havlama özelliklerine göre de sürdürüldüğünü belirten bilim adamları, bu sırada kurtların yaşam ve gelecekleri ile ilgili çalışmalar da yapıyorlar. Sadece Kuzey Amerika'da 38 bin kurta karşılık 50 milyon ev köpeğinin yaşadığını vurgulayan uzmanlar, kurtun köpeğe dönüşümünden, bu türadına kaygılı olduklaFinıdagızlemiyorlar. •<! Türkçesi: AŞKINELÇt