Katalog

16 PORTRE CUMHURİYET DERGİ. 25 ARAL1K 1994. SAYI457 îngiliz BBC televizyonunda başlayan dizisi nedeniyle Charles Dickens yeniden tartışma konusu oldu. Onun için şöyle diyorlar: "Zamanının ve zamanımızın yanlışlıklannın yazan"... Ne entelektüel ne de ukalay dı A mansız kasim havası. Yıl 1824 vc genç Charles Dickens, "sankı sular dünyadan ycnı çekılmıs, ve olabildiğince çamuru sokaklara bırakmış gibi" kırlı Londra'da ışe yürüyerek gider 12 yaşındaykcn ılkişı günde 11 saat kavanozlara potın cilası doldurmaktır. Thames Nchrı kcnanndakı bu scfil fabrıkaya gidcrkcn yolu Strand'dan, dilcncılcr arasından ve uyuyan evsızlcrın 'soğuk yalnızlığı' ılc dolmuş köprülcrin altından geçer. Bu yol, parlamentonun yamndan geçer. Burada bacaklarını koltuklann arkasına dayamış, sercscrpc uzatmış politıkacılar yayılıp otururlar. Konuşurlar, gırerlcr, çıkarlar, öksürürler, homurdanırlar. "Pazardakı bır horo/.un zafcr çığlıklarını bastıracak nc ıdüğu bclırsız bir gürültü ve karmaşa sunan" azametli vc kıbırlı polıtıkacılarla dolu parlamcnto bınasının yanı başındadıronun dolaştığı ycr. O günlcrden bu yana tam 170 yıl geçti. 1994'teyız. Londra 'da kır ve yıkıntı ile kaplı sokaklar yinc var. Dickens'ın yürüdüğü ycrlerde gcne dilcncileryaşıyor vc köprülerin altı gene bugünün dılcncılcrınin soğuk yalnızlığı ılc dolu. Parlamcnto her zaman olduğu gtbı gürültülü ve üyeleri herzamankı gibı kibırli. çek bir malı skandala dayanan faalıyetlcn mutlaka duyguları etkıleycccktır Robert Maxwcll kurbanlan gcne Dickens'ın duzcnbaz malıyccılcrı ılc benzerlıkler bulmakta zorlanmayacak "Yakında önemlı bır film oynayacak" veya "Şımdı BBC'de öncmlı bır dızı oldu" gibı kıtapların uzcnnc konulan bantlarda can sıkıcı bır taraf vardır Tıcan başarısı olmayan bır Dickens kıtabının dizıye uyarlanması onemlıdır. J. Austcn veya G Ellıot'tan yapılan son uyarlamaların aksınc Dickens'ın cserının uygunluğu, konu kadar karaktcrlcrın psıkolojık durumu ılcdc ılgılıdır Bir Noel Öyküsü Ü.stclık, Dickens bugun toplumda suregclcnlere karşı kamuoyunda kızgınlık ve tepkı uyandıracaktır. O, Ingılızlerın "Bız gelencksel olarak ıçıne düşürulduğumüz çaresiz ahmaklıklan kabul cdcn tarafsız" yazgısından kurtulup harekete geçmek ıçın uyandırılmaya gereksinimlcri olduğuna ınanmıştı. Onun yaşadığı dcvırde okuyucuları ve bizzat kendısını dınleycnler uzcrindekı etkısı çok çarpıcıydı, özcllıkle "Bır Noel ÖyküsiTnü (A Chrısttnas Carol) okuyanlar veya onun kendı vurgulan ile okumasını dınlcyen kalabalıklar cos,ardı. Oykünün kahramanı "Tıny Tım"ın (Küçük Tim) ölmedığınden soz ederken onun ya^adığını öylc bır vurgulardı kı. ABD'de bır fabrıka sahıbı bu öykuden olağanustu etkılenmiştı Noel günuçalışanlarınaızın vcrdı ve ertesı sene her çalı^ana bir hındı verme geleneğını ba^lattı. Dickcns'ın ya/ılanndakı duygusal tarz çoğu clcş.tırmence bıktıncı bulunsa da aslında bu, yazılannı popülcr kılar 1831 'de 19 yasjinda parlamento muhabırı olarak çalısması onun bclgesel tasvırlerıne dramatıkbırgüç verır O, aşınduy Zamanımızda yaşamalıydı Charles Dickens aslında zamanımızda yaşamalıydı. The Pıcwick Papers yazan. Ritz'de müsrifçe yemek ısmarlayan bır bakan ılc pck eğlenirdi. Soru sormak için para istcyen politıkacılar adcta onun kıtaplanndan çıkmış gibı. Bazı harcamalar yınc rüşvetlc bağlantılı. BBC televizyonunda dizi olarak gösterime gircn "Chuzzlevvtt", aynı zamanda, günccl malı skandallarla kamu ahlaksızlıklarına yararlı bir model işlevı görccek; Auglo Baugalee Sıgorta Şırkctı'nin gcr gusallığı Vıktorycnlann vıcdanını sarsmak ıçın kullandı Şımdı ıse karton şehırlerın yayılması, "uzun donem ışsızlık" gibı kabul edılemeyecek ^eylenn gıderek kabul gormesı ve "ış arayıcılar" gibı hafıfe alınamayacak şeylerın sıyaseten kabul gormesı ılc yeterlı dozda Dickens duygusallığı bızı bu vahş,et ıçınde sarsmaya yarayabılır Iştc bu auygusallık, Prof Phılıp Collıns'c gore, Dıckcns'ı "buyük şeylcr yazan sıradan bıradam" yapar "O, çoğu buyuk yazar gibı entelektuel değıldı Fcvkalade zekı ve akıllı olduğu tartiijilmaz, ancak hıçbır zaman ukâla yadabılgıçolmadı Duşüncelen ve goruş.lerı her hangı bir basıt ınsanınkı gıbıydı " Her düzeyden modern Dickens benzerlerını bulabılırsınız. Hatta Dickens'ın kendı yaşamında bıle. Babasıyla geçınemeyen bır genç, ıstemedığı bır okula göndcnlen çocuk, resmı bır evlilık yapıp mctres tutan adam, Charles adını taşıyıp soylu muamelesı gören bır kımse Ancak onun şaşılası venmlılıkte çalışmasının benzerı yoktur Öyle bir enerjıye sahıptı kı adcta, doner kapıları bıle çarparak kapatıp gunde 15 mıllık yurüyüşlere çıkardı BBC dızısıne dönüşen "Martın Chuzzlevvıt", aslında Charles Dickens'ın en azbaşarılı yapıtlanndan. Fasıkuller halinde yayımlandığın da çok az satmış, kıtap halınc geldı ğınde de sadece 23 bın adct satı! mıştı Daha popülcr kıtapları ısı 100.000'culaşmıştı Dıckens'ınb yografısını yazan Peter Acroyd 'Yazar bugun ya^asaydı,tclevızyc na pcmbe dızıler ürctırdı' şeklınd'" kı önyargılan reddedıyor Amap< çok eleştırmen, Dickens'ın kan. terlerını pembe dızılere yakıştır yor Dickens, duygusallığı vıcda. ları harekete gcçırmek ıçın kullaı, mıştı Bugunun Ingılteresı'ne do; rusu çok uygundu ^ The Observer 'dan kısaltan çeviren: GA YE KÖSEOĞU