Katalog

10 CUMHURİYETDERGİ Ama gel zaman git zaman, iki ulus birleşti. Ve ıkı ayrı krallık dönemi çok çok eskılerde kaldı hcr halde? Sizöyle sanın... Ingiltere'nin kuzeyi İskoçya... Hukuken Birleşik Krallık'ın parçası. Ama düşünce düzeyinde bağımsız. Hep de öyle olmuş. Kader, Ingiliz ve Iskoç uluslarını birleştireli neredeyse 300 yıl oldu. Ama Iskoçlar kendilerini hep ayrı ve farklı gördüler. Iskoçlar neden farklı? Birleşme Anlaşması'nda yazılı şukoşullar. lskoçya'nınayrıbırhukuk ve ceza ınfaz sistemi olacak. Protestan kılisesinin Presbiteryen niteliğine saygı. Ve devletin herkese parasızeğıtim sağlaması. lskoçların eğitime ve öğrenime Ingilizlerden çok daha önem vermesi boşuna değil Dinsel bir kökenı var. Nerede bir kilısc varsa, orada birokulaçılmış Vebu,taa lö.yüzyıldan ben boyle. Ve yüzlerce yıl boyunca İskoçya'da 4 universite varkcn, lngiltere'de sadece 2 tane vardı OxfordveCambridge. Dcmek kı iskoçya'da Ulusal Kilisc • Eğıtım ı Hukuk üçlüsü, bölgesel yönetimin tcmcli.. Vc bu üçlüyü temel alan siyasal, sosyal, kültürel üst yapı... Ve bunun doğurduğu zihniycl. Şuna hemen işaret etmek gerek: Ingılizler, lskoçların çok farklı bir sistemi olduğunu şöyle böyle bilir. Çünkü ilgilenmezler. Ingilizlerde, Iskoçlara tepeden bakma, onları "dağir'saymaalışkanlığıvardır. Iskoçlan kaba saba bulurlar. Oysa bunlar haksız genellemeler. Çünkü, lngiliz aksanına göre dangıldungul gel se bile lskoç' un konuş ması, içlerinde pürüzsüz bir aksanla konuşan pek çok kişi vardır. Tıpkı, lngiltere'de dc sürü sepet hayta, serkeş, tortu, hiç bir işe yaramaz pek çok kişi olduğugibi.. Ingiliziniçinekapanıklığı, kalıtımsal utangaçlığı yerine tskoçunki dışa dönük, coşkulu vegürültülüdür. Iskoçlar ise Ingilizlerden ne kadar farklı olduklannın bilinciyle yaşarlar hep. Çünkü sonuçta, lskoç kralıdır kalkıp Londra'ya giden ve iki ulusun birleşmesinden başka çare göremeyen. Ama bugün bile Iskoçlar, lngiltere ile "sınır"dan söz ederler. "Sınır"dakarayolulevhalarında "lskoçya'yahoş geldiniz" yazar. Ya da tersi... Iskoçlar, bağımsızlıklarından vazgeçmiş olmakla, sınırdan da vazgeçmiş saymazlar kendilerini çünkü. Bir adada ılu ulus. Ha, pardon, Gallıler'le birlikte üç ulus. Iskoçya'nın özerk yönetimi yok. lngiltere hükümetinde iskoçya Bakanlığı var. 1885'te kurulan bu bakanlık, diğer benzer bölgelere bakanlar içinde en büyuğü. Galler ve Kuzcy lrlanda için de bakanlıklar var omeğin. İskoçya Bakanlığı 1939'da Edinburg'a taşındı Ama bakan bey Londra'da kaldı. Gerektiğınde "yukarı" gıder, sonra "aşağı" iner. Kuzey lrlanda için de aynıdır YönetimmerkeziBelfast'taeskıparlamenlobinası,bakanlıkbinasıolarakkullaıulırhalen İskoçya Bakanhğı'nın Edin Iskoçlar asla tngiliz değildir EDİPEMİLÖYMEN »,. skoçya, lngiltere dcğil. lngilJg terc ı İskoçya ı Galler Bölge| | si < Kuzcy lrlanda hcpsi bırden Birleşik Krallık denilen ycr. lngiltere denilen kısım, Iskoçya'nın güneyindeki kısım "lyi ya, ha öyle ha böyle.. İskoçya, Ingiltere'nin parçası dcğil mi?" dedini/. rni, çok kızar Iskoçlar. Ilayır el'endim. İskoçya, Ingiltere'nin parçası değildir. Coğrafya bakımından öyle görünsebile! Iskoçlar, kökenleri çok gerilere gidcn tarihi bir ulus. lngiltere denilen "güney yöresi"nde iyi kötü bir yönctime geçildiği sıralarda İskoçya'da da geçiliyordu. Bu işler, 9. yüzyılda oldu. Ve iki ayrı krallık, daha şöyle böyle bir 750 yıl kadar ayrı yaşamaya devam ettiler. Ve ancak 1603 yılında tek bir kralın bayrağı altında birleştiler. iskoçya kralı 6 James, Edinburg'dan kalkıp Londra'ya gidip Ingilizlerın de 1. James'i olduğunda... Ve iki ülke arasında bir birlik kunılması ve bunun sürekli olması için daha bir koca yüzyıl beklendi. 1707'de Birlik Anlaşması imzalandı. İskoçya Parlamentosu ile Ingiltere Parlamentosu birleşti. lskoç mılletvekılleri Londra'da görev yapmaya başladılar. Bu, tek bir paragrafa sığan tarih, çok kanlı, çok itiş kakışlı, çok entrikalıdır. Önce terimlcrde anlaşalım Ingilı/cede, ülkenin guney kcsimıne England, burada yaşayanlara F.rıg,lısh denılir. Arrid tskoçya ve Galler'dcn hep birlikte söz ediyorsak, doğru tanım, artık Brıtaın'dır. Ku/cy lrlanda ıle de birlikte artık atl bu kez United Kıngdom (Birleşik Krallık) olur. Yani lego gibi bir ülke. Tak takıştır sök söküştür. Hepsinın ayrı adı var. Tüm ülkeyse kasıt, artık vatandaşlıktan söz edıyoruz. Ve vatandaşın adı: British. lskoç da olsa.Gallideolsa... Türkçede, English vc British için iki ayrı sözcük yok. Hoş, bu sadece Türkçe'nin sorunu da değıl. Bir çok dilde yok. Hem zaten bu iki ayrı sözcük arasındaki fark, sadece bu ülkede yaşayanları ilgilendirirmiş gibi gelir yabancılara. Bu nedenlc, biz de kendi dilimizde British'e lngiliz (yani aslında English) der çıkarız. Oysa hıç de öyle dcğil. English başka, British başka. Iskoçlar bu sözcük kargaşasına hep alınmıştır tarıh boyu. Alınmaya da devam edeceklcr Onlar, "English" dcğil, "Scotch"durçünkü. Nasıl alınmasınlar ki? İki ulus arasında çok fark var. Hem sadece coğrafi, kültürel, tarihi farklar da dcğil. Zihniyet farkı da, dini farklar da. Tarihten başlayalım. lngilizlerin gelmiş geçmiş en önemlı meydan savaşlarından biri Fransızlara karşıydı. Yüzyıl Savaşları diye bilinen bıtip tükenmez savaş dizisinin ortalarında Agincourt'da Ingilizler,' Kransızları çok fena tepelemişti (1415). Bizim Kosova veya Malazgirt gibi dönemeç türden bir savaştı bu. Ve tngilizler hâlâ yeri geldiğinde bununla övünür. Fransızlar da yerinir... lskoçların en övündükleri savaş ise kime karşı dersiniz? Evet, bildiniz. lngilizlere. 1314'teki Bannockburn meydan savaşında Robert Bruce, lskoçların elden kaçan bağımsızlığını yeniden kazanmıştı. Dönem, Ingılızlskoç savaşları dönemiydi. Bıkmak usanmak bilmez savaşlar dizisinde bir dönüm noktasıdaha. Iskoçlar, dağlıydı. Ingiltere'nin düzlüklerinc karşılık, İskoçya, karlı dağları, derin gölleri, ormanları, mükemmel manzaralan ile heyecan verici bir yer. Iskoçlar arasında Katoliklik yaygındı. Proteslanlara bakışla daha farklı bir dünya görüşü getiren Presbıteryenlik de. lngilizler ise anglikandı. Kuzeyde ve güneyde iki farklı mezhep. Mezhep farklılığı bugunbile ne kadar önemli. Hclecski çağlarda çok çok daha önemlıydi. Yıl 1320... lskoç asılzadeleri bir araya gelip, Papa 22. Jan'a bir mektupyolladılar Bu, lskoçların Ulusal Bağımsızlık Andı'ydı. "Gcriye 100 kışi bıle sağ kalsa, hiç bir zaman hiç bir koşulda lngiliz boyunduruğunu kabul cdemeyiz. Biz, şan şöhret ve madalya için savaşmıyoruz. Hedefimiz sadece bağımsızlıktır! Ve onurlu hiç kımse, bağımsızlığını kimseye sunmaz. Ve onu, yaşamı bahasınakorur."