Katalog

Y N Imparatorluğu'nun kuruluşundan Istanbııl'un fcthine kadar geçcn süre içerisinde fstanbul ikona yapımının merkezi olmuştur. Sonra da yerini Aynaroz keşışlcrinin yapmış olduklanna bırakmıştır. VIII. yüzyıl Bi/ans ikonalannda boyalarda su, ağaç /amkı ve yumurta sarısının i/leri görülmüş, sonra da yumurta sansı yerini zeytinyağına bırakmıştır. VIHXIV. yüzyıl ikonalannda incelik, sanatki»' ne işçilik, geleneklcre bağlılık açıkça Kendini göstennektedir. Ancak fstanbul vc Selânik dışındaki ikona'yapım merkezlerinde yapılmış daha dülanmıştır. Kuşkusuz, bunda ikona ressamlannın Istanbul'u terketmelerinin büyük payı olmuştur. Girit'deki tkona Yapım Merke/i Batı resmiyle Bi/ans resmini birleştircrek yepyeni bir üsluba yönelmiştir. Bunlarda yüzler yumuşatılmış, anatomiye sadık kalınmış, arka f'onda mimari görünümlere yer verilmiştir. Girit ekolü bununla da kalmayarak Yunanistan'ın çeşitli yerlerinde yapılan ikonaları da etkilemiştir. XVII. yüzyıldan sonra ikonalar gümüş, pırinç, tunç, fakfon gibi madeni levhalarla kaplanmaya başlanmıştır. Bu arada yeşim, akik, yakut gibi değerli taşlara yer verilmiştir. Bizans ikonalannın bazılannda da kulsal etki ve şükran nişânesi olarak gümüş levhalarla kaplandığı bilinmektedir. XVII. yüzyıl Rus ikonalannda madenle kaplamada aşınlığa yönelinmiş, figürlerin yü/leri dışında her yanı örtülmüştür. Ancak bııkaplama ikonalann çoğuna zarar vererek onlann boyalannın dökülmcsine, ahşabın da çürümesine neden olmuştur. Ikonalar günümüzün müzelerinde, özel koleksiyonlarda, antika müzayedelerinde, ortodoks kiliselerinde, antikacı dükkânlannda, Rum evlerinde karşımıza sıkça çıkmakta. Türkiye'deki en zengin ikona koleksiyonu bugün Ayasofya Müzesi'nde olup, Antalya ve Efes müzelerinde de ilginç ikonalar var. Meryem'in "Benim şefkatim bu resimle beraber ", sözü ikonanın yüzyıllar boyunca önemsenmesine yol acmış ve birbirinden güzel ömeklerin ortaya konulmasına ctken olmuştur. Dini özelliğinin yanı sıra turizm pazarları ikonalara da el atmış, turistik amaçla yapılmış örnckler kendisine her zaman alıcı bulabilmiştir. Gerçek ve sahte ikonaları birbirinden ayırabilmek büyük bir beceri ve ihtisas konusu. Öte yandan ikona piyasasının öncmli boyutlara ulaşması kilise soygunlanna yol açıyor, bu durum ü/üntüye neden oluyor. ^ İ L G A Ü N S A M E R A L Dilek kapısı Saint Antuan eyoğlu'ndaki Saint Antuan Kilısesi salı günleri farklı din, ırk ve inançtan pekçok insanı biraraya topluyor. Beyoğlu'nun göbeğindeki bu tarihi italyan "katolik" kilisesi kapısını hcrkese açarak çok sesli bir görünüm sergiliyor. 1774 yılında Venedikliler tarafından temeli atılan bina İtalyan "Gotik" mimarisinin bütün ö/elliklerini taşıyor. Sayısız org konserine de sahne olan kilisede inanç ve sanat birlikte solumakta. Kilise yaşamını çok küçük rakamlar karşılığında sattığı gelirlerden ve yapılan bağışlarla sürdürmekte. Yedi hafta her salı değişik inançlardan kiliseye gelen pekçok insan, olacağına inandıklan dileklerde bulunuyor. Mum ışıklarının aydınlattığı kilisede kimi evlenmek için, bazılan çoçuğu olmuyor diye, kimi de eşinin eve dönmesi için dilek adıyor. Kiliseye adını vercn Aziz Saint Antuan ile dileyen kişi arasında bir sır olarak kalıyor dilekler. Dileklerinin bir an önce gerçekleşmesini isteyenler onlan bir defterde topluyor ve dilek sayısı kadar mum yakıyor. Kilise çalışanlarının içinde farklı inançtan ve milletten insanlar var. Onlan birleştiren düşünceyi ise şu cümleylc özetlemek mümkün: "Tanrı tektir, hepimiz kardeşiz." Kilisenin dilimizi bilen papazı Peder Luigi her hafta salı günleri farklı inançtan pek çok insanın Saint Antuan'da biraraya geldiğini söylüyor. Pekiyi neden salı günleri? Salı uğurlu gün olarak bilinir. Salı olmuş cuma olmuş önemli değıl, inanmak, is B liL şük duzeydeki örneklmk. kdl>d l>tı üslupla karşılaşılmaktadır. X. yü/.yıldan sonra Hıristiyanlığı kabul ederek ortodoks mezhebini seçen Rusya'da ikona yapılmaya başlanmış, XI. yüzyılın ortasında Prens Jaroslav, Kiev Ayasofyasi'nın mozayiklerinin yapimında Bizanslı ressamlardan yararlanmıştır. Bunun ardından Rusya'da yapılan ikonalarda Bizans etkisi kendisini açıkça bclli etmiştir. XIIXVII. yüzyıl arasında Rusya'da başanlı yapılmış ikona örnekleriyle karşılaşılmıştır. Aynca Psikov, Rosto, Tver ve Nougorad gibi şehirlerde ikona yapan okullar açılmıştır. İstanbul'un fethinden sonra Bizans üslubunda ikonalar Balkanlar'da, Yunanıstan'da ve Girit'de yapılmaya başC U M H U R İ Y E T D E R O İ 2 6 E Y L U L temek önemli. Sainl Antuan'ın emektar çalışanı Konstantin Ferit'e Saint Antuan'a mal olmuş öykülerden birkaçını soruyoruz. Ferit, hiçbir öyküyü kendilerine maletmek istemediğini söylüyor; ama çok yaygın olan bir tanesinı de anlatmadan edemiyor. Bir kadın, 25 yıldır konuşmayan çocuğunu yedi yıl boyunca her gün Saint Antuan'a getirmiş ve bu süre içinde yalnı/ca A/i/ kişinin elbisesinin rengi olan koyu bordo renk elbiscden gıymiş. Elbiseyi çıkardıktan bir gün sonra çocuk konuşmaya başlamış. Bu olayı tekrar Peder Luigi'ye soruyoruz, "Istemek" diyor ve ekliyor: "bir şcyi çok istcyincc olur." Baş örtülii Müslüman bir kadının yanına yaklaşıp soruyoruz. "Buraya sık gelir misiniz?" Camiye de, kiliseye de giderim. tnsanlar farklı düşüncelerde olabilirler, bu birbirlerini öldürmelerini mi gerektiriyor?" "Burada herhangi bir dileginiz gerçekleştimir "Bu hafta üçüncü gelişim. Dört hafta daha geleceğim. Geçen sene çocuğumun sınıf geçmesini için gelmiştim, gerçekleşti." Saint Antuan'da büyü bozdurmiak ya da yaptırmak isteyenlere hiç şans yok, çünkü büyü Katolik dininde büyük günah. Zamanında a/ınlıklara hizmet amacıyla ınşa edilen bu tarihi kilise belli ki daha çok uzun zaman, pek çok kişinin umut kapısı olacak. M 15 1 9 9 3 S A Y I 3 9 2