Katalog

T I Y A T R0 MUAZZEZ MENEMENCİOÖLU Tiyatroda cağdas olabilmenin yolu İstanbul Şehir Tiyatroları , Tiyatro Araştırmaları Laboraiuvan nedir, bugüne kadar neler yapmıştır ? Muazzez Menemencioğlu sordu, Beklan Algan ycmıtladı. planlı araştırma ve denemedcn geçeceklir. Kacmılma/dır. Bu genelleme ieinde TAL'ın yeri nedir? " Şöyle özetlcyebilirim. Çok yoğun bir kitle iletişim çağında ve hızla değişen dünyamızda insanın insanla, toplumla, doğa ve evrenle ilışkilen de hızla değişmektedir. TAL'ın kuruluş amacı tiyatroyu var eden (yazar, yönetmen, oyuncu, sahne tasanmcılan ve özellikle seyirci) gibi değişik öğeler arasındaki yaratıcı ilişki ve karşıt dengeyi; bilim, düijün ve diğer sanat dallannın çağdaş verileri üjiğında araştırmak ve denemektir. Olayı üç aşama içinde ele almak gerekir: Bir; araştırma, iki; deneme, üç; var edilen sonuçlann sunumıı. Ancak toplumumu/da olduğu gibi dünyada da geçerli değerlendirme sonuç almada düğümleniyor. Yani seyirci sayısıyla ölçülme yanlışlığında boğuluyor çoğu kcz. Tiyatroda yaratıcılık diyorsunuz. Biraz açar mısınız? T iyatro Araştırmalan Laboratuvarı (TAL) istanbul Şehir Tiyatroları'nın bır bırınıı olarak Beklan Algan'ın önerisi, İstanbul Şehir Tiyatroları Genel Sanat Yönctmeni Cîcncay Gürün'iin onayıyla üç yıl önce kuruldu. TAL'ın bugüne kadar neler yaplığı , amacı, hangi gereksinimlcrden kaynaklandığı , ne gibi eksıkleri olduğunu anlayabilmck amacıyla Bcklan Algan'la bir söyleşi yaptık. Tiyatro laboratııvarı ne demek, böyle bir gcreksinim ncrden doğdu? •• Şöyle bir genellumcdcn başlayabilirı/. Eğer tiyatro, yapıldığı sürece varolup, bclgelcnmesi olanaksı/ bir sanat dulının araştırma ve deney taşında döviilüp vc ayıklannıası ise; eğer tiyatro geçmişe bakış, günümü/.ü anlayıp, geleceğe ışık tutacak yöntemle yazan, oyunculan, yönetmcni, sahne tasanmcılanyla bir ekip çalışmasının yaratıcı üriinü olacak ise; eğer tiyatro seyircisiyle varolabileceği bilinci içindc, seyirciyi de yaratıcı güç olarak olaya katmayı yeğliyor ise; eğer tiyatro, kuramdan eylcme, eylemden kurama, gidip gclen yaşamın aynası değil de, dinamik ve değiijken yansıması ise; eğer liyatro ulusalla evrensel kültürün sente/inde kendı yaratıcı ö/.benlığini arıyor ise; eğer tiyatro ekonomi, toplum bılım, fclscfc, politika, tarih adına konuşma yerine bunların toplamını insan ilişkilerinin girift değişkenliği içindeki kendi oluşunıunda ve süreklı arayış içinde olmayı anlanıiş ise; düşün, bilim ve teknoloji alanlannda olduğu gibi tiyatroda da çağdaş olabilmenin yol ve yöntemi B*kl«n Algan. •" Tiyatro yaratıcı özbenliğini anyor diyoruz. Evet, bu arayış yalnız toplumumuz tiyatrosunun sorunsalı değil. Dünya tiyatro sanatının yaşadığı estetik bir kriz. Tiyatro, kimliğini diğer iletişim organlanndan (sınema, televizyon, yazım, basın, plastik sanatlar, müzik gibi) farklı olduğu öğelcrine sahip çıkmada bulacaktır diye düşünüyorum. Yani onlarla olmayıp da tiyatroya özgü öğeler. Bu analiz bizi belirli bir süreç içinde karşılaşan oyııncu ile seyirci ilişkilerı olayına götürür. Görüyoruz ki, verici olarak oyuncunun yani canlı insan varlığının eylem koyduğu bir başka iletişim organı yok. (Bu aşamada tiyatroyu tüm sahne üstü sanatlannı kapsayan bir anlamda ele aldığımı belirtmek isterim) Yani tiyatroda yaratıcılık sorunsalına ilk aşamada oyuncunun yaratıcılığını çözmck sorunsalı olarak bakmak gerekir. Bu yaklaşım yeni değildir. En azından ncredeyse yüz yıl önce Stanislavsky'nin araştırmaya sunduğu bir konu: "Yeni tiyatro için baştan aşağı yeni teknikle donanmış, yeni oyunculara gereksinım vardır" Sorun yeni değildir. Ancak ele alış biçimi ve kullanılacak yöntemleri yenidir. Yenidir çünkü, tıyatronun tek malzemesi olan insan varlığını çağdaş kılabilmck için doğa ve insan bilimlerindeki başdöndürücü gelişmeleri tiyatro çalışma alanır.a getirmek gerekir. Böylesi yaklaşımın ışığında oyuncuyu yalnız yapan eden kişi olmaktan kurtanp, onu yaratıcı kişiliğine kavuşturma ortamı hazırlamak tiyatronun kurtulmuş kampanasını çalacaktır. Tiyatronun yaratıcı özbenliğini bulması, oyuncunun yaratıcılık prizmasından geçer. Yaratıcılık, bır kişiye özgü bir kez varedilebilendir. Yinelendiğinde üretim olur. Üretim yaratıcılığın uzlaşmaz karşıtıdır, tıpatıphktır, fotokopiciliktır. Tiyatro, çağdaş insanı irdeleyip, kavrayıp iletmede çok geri kalmış durumda. öyle ki, tiyatro Kopernik devrimini bile gerçekleştiremedi diyebiliriz. İçinde bulunduğumıu (düşünsel altyapı) kri 18 CUMHURİYETDER0İ2AĞUSTOS1992SAYI33I