Katalog

PAZARIN PENCERESİNDE A.Fuat Beyin'in, Serveti Fünun dergisinde sürekli olarak yayımlanmış devlet adamlan biyografilerinden sağlanmıştır. Gülbin Hanım'ın koleksiyonundaki Serveti Fünun'larda yazarın bu makaleleri el yazısıyla düzeltip, eklediği kâğıtlara yazılmış notlarla zenginleşlirdiği gözlenmektedir: 1927 Ağustosu'nda yayımlanmış Hayrettin Paşa ve sonra Sait Paşa hakkındaki yazıları önemlidir. "Edvarı Islahat", A. Fuat Bey'in basılmamış eserlerindendir. Kırım Harbi'nden Meşrutiyet'e kadar devletlerden "ıslahat" adı altında gelen önerılerı açıklamaktadır. "Tarihi Fıkralar", Reşit, Ali, Fuat, Mütercim Rüştü, Ahmet Vefik, Saffet Paşa'larla Şcyhülislam Zeyni Efendi, Veliefendizade Emin Efendi, Halet Efendi Keçecizade İzzet Molla, Müverrih Asım Efendi gibi kimselere ait zarif, nükteler ve fıkraları içeren bir eserdir. Bu fıkralar 18 Ağustos 1927'den 19 Nisan 1928'e kadar Serveti Fünun'da yayımlanmıştır. Eserlerinin tarihleri incelendiğinde Gülbin Hanım'ın büyükbabasının ilk çocuğunun doğumu ile ikincisinin dünyaya gelişi arasında geçen 14 yıl içinde ve eşinin 1929 'da vefatından sonra kitap yazma, makale yazma açısından daha verimli evreler geçirdiği anlaşılıyor. Koleksiyon, sarayda yenilen yemeklerin mönülerini, sarayda verilen konserlerin programlannı (daha çok çağdaş Alman bestekârlarının eserleri yer almakladır) da içerir. Koleksiyon önemli bir fotoğraf arşivi de içermektedir: Gülbin Hanım'ın büyükbabasından kalmış saray erkânı ve devrin ileri gelenlerine ait fotoğraflar, büyükelçi amcasının toplamış olduğu, görev gördüğü ülkelerin önemli kimselerine ait resimler ve 195057 yılları arasında Demokrat Parti Istanbul milletvekilliği yapmış olan ortanca amcası Celal Fuat Bey'e ait Demokrat Parti ile ilgili çok sayıda resim koleksiyonu zenginleştirmektedir. Ayrıca tasnif olmamış çok sayıda evrak da araştırmacıları beklemektedir. Gülbin Hanım, bu koleksiyonu bir vakıf oluşturup korumak ya da çalınmayacağını, kendinden sonra dağıtıhp yok edilmeyeccğinin güvencesini sağlayan bir kütüphane vermeyi düşünmektedir. Bazı başka düşünceleri de vardır. "Senolsan ne yapardın?" diye sordu. Gelişmiş ülkelerde böyle koleksiyonları koruyanları yüreklendirecek yasalar, kurallar yürürlüktedir.. Ancak, geçen ay A.Fuat Türkgeldi'yle aynı yıl kaybetmiş olduğumuz ünlü müzikoloğumuz Rauf Yekta Bey'in eşsiz koleksiyonunun artık dağıldığını, şunu bunun elinde kaldığını duyduğumdan Gülbin Hanım'a nasıl bir doğru yol önereceğimibilemedim. < Ali Fuat Bey'in elyazmaları Ardında önemli yapıtlar bırakmif devlet adamlarımızdan All Fuat Türkgeldi, ülkemizin en geniç elyazması ve basılı eser kolekslyonlarından birini oluşturmuştur. nu Giilbin Hanım'a intikal etmış olan eserler bile çok önemli bir koleksiyon oluşturmaktadır. Bu koleksiyonda bulunanları bazı başlıklar altında toplayabiliriz: Çeşitli yazarların Ali Fuat Bey'e ithaf etmiş oldukları eserler. Aralarında Ebulula Mardin'in, Lugatı Felsefıyeyazarı tsmail Fenni Bey'in im/alarını li Fuat Türkgeldi (18641935) ötaşıyankitaplar vardı. Konemli eserler bırakmış devlet aleysiyonun kitap bölümü damlarımızdandır. Mabeyn BaşGülbin Hanım'ın katkılakanlıği, Şurayı Devlet Maliye ve rıyla 20.000 esere ulaşmışNafıa Dairesi Reisliği, Sadaret Müstetır. Çok ilginç bir hattı şarlığı gibi görevler üstlenmiştir. Gerek dest koleksiyonu: Aralamemuriyeti boyunca gerekse emekliliği rında Sultan Reşad, Abdülsırasında eserler üretmiş olan Ali Fuat hamid, Halit Ziya UşaklıTürkgeldi'nin Türkiye'ninen önemli kigil, Damat Dervişpaşazade tap ve ya/ılı eser koleksiyonlarından biHalit Bey, Şeyhiil İslam rini de oluşturduğu bilinir. Bu koleksiHayri Efendi, Abdulhakhayonda büyükbabası Celal Bey ile babası mid, İkdam Gazetesi sahiTercüme Odası Miidürü Celal Bey'in bi Ahmet Cevat, Ibnülemin kitaplarıda vardı. Mahmut Kemal, Ekrem İran, Arnavutluk, Hollanda, Brezilya ve Hindistan'da büyükelçilik yapmış o Bolayır, Velet Çelebi, Sadra/am Tevfik paşa ve Şehlan en büyük oğlu tli Türkgeldi vefat etzadc Burhaneddin' inkiler tiği zaman geride kalan üç kardeşi babade dahil birçok önemli larının, büyük ağabeyleri tarafından şahsın el yazılarıyla yazılzenginleştirilmış olan bu koleksiyonun mış notlar, mektuplar bu5000 matbu, 600 yazılı eserini tstanbul lunmaktadır. ÜçyüzüOs All Fuat TUrkg^dl, k m MuaHa TurfcoaMI (Sayar) va Merke7 Kitaplığı'na hediye etmişlerdi. manlı, üç yüzü de yabancı amcaoftlu C«lal Fuat TUrfcg*MI II»... Ali Türkgeldi'nin kolesiyona en önemli ileri gelenlere ait bir kartvikatkısı, Hintte ve İran'dayken toplamış retler tesis olunmadan evvel sefareti muzit koleksiyonu; üç yüz kadar ferman; olduğu Şark edebiyatına aıt yazma eservakkate ile Avrupa'ya gönderilen elçileAli F. Türkgeldi'nin fihristi çıkarılmış lerdir. Istanbul Üniversitesi'ne verilmerimizin bu yolda takip ettikleri hattı haotuz kadar günlüğü vardır. Aralarında yip ailesinin elinde kalan vebugün torureket idi. Bu /atlar siyasi meselelere dair Ermeni Meselesi, KaBabıaliye gönderdikleri muharrerattan racs Ahmet Mezarlıbaşka va/ifelorin hitamında Sefaretnağı'nda gömülmüş öme unvaniyle umumi bir rapor yazarak nemli kimselerin göbunda esnayı seyahatlerinde gördükleri müldükleri yerler ve yerleri ve bulundukları memleketlerin kısa biyografîleri, Huahvalı içtimaiyesini izah ederlerdi. Kıskuk Fakültesı'nde tumen matbu olan bu eserlcrin tarzı tahriri tulmuş ders notları lisanımızın hali hazırdaki şivesine uymabulunmaktadır. Büması... Bunların ne ehemmiycti tarihiyeyükelçi Ali Bey'in deflerini ne de ya/ıldıklan zaman memleketer halinde bulunan timize yeni fikirler girmesine ettikleri sefaretnameleri önemlidir. Bunlardan sade hizmeti unutturamaz." Müsteşar Ali Fuat Bey'in bir bölümü ce "Brezilya" başlıklıbasılmış eserlerı de vardır: Yeni harflersı basılmıştır. (Ebüzzile basılmış olan "Görüp İşittiklcrim" ve ya Matbaası, 1932) Bu ilk iki cildi yayımlanmış olan üç ciltlik eserin girişinde Ali "Mesaili Mühimmei Siyasiye" önemli Bey, sefaretname yazyapıtlardır. "Ricali Mühimmei Siyasimasının gerekçesini ye", 1945 yılından bu yana Türk Tarih şöyleanlatır: Kurumu'nda "basılacaklar" listesinde "Bu arzumun başlıca All Fuat Türkoaldl'nln büyUk oğlu All B*y, Hlndlatan bekletilmektedır. Bu kitaba malzeme, saiki, bizde daimi sefaBüyükclçisl olduğu dönamda N»hru II* blrllkte. A C U M H U R İ Y E T D E R G İ 8 E Y L U L 1 9 9 1 S A Y I 2 8 7