Katalog

PAZARIN PENCERESINDEN Bir fotoğrafın röntgeni Fotoğrafımıza dikkatle baktığımızda, binanın yan duvarında 'Güzel Sanatlar Sergisi' tabelasının yer aldığını görürüz. Bu ayrıntı resim tarihimizin bir olayına ışık tutmaktadır. O smanlı Imparatorluğu devrinde İstanbul'da açılan ilk resim sergileri konusunda Mustafa Cezar' ın "Sanatta Batı'ya Açılış ve Osman Hamdi" (lş Bankası Kültür Yayını. 109, 1971) adlı escrinde yeterli bilgi vardır. Yazara göre ilk güzel sanatlar sergisi, Şeker Ahmet Paşa olarak tanınan Ahmet Ali Paşa tarafından 1873'te Sultanahmet Meydanı'nda bulunan Mektebi Sanayii'nin bir salonunda açılmıştır. Bu sergiye Bay ve Bn. Guillemet, M.Hayette, Sai( Efendi, Mesut Bey, Şeker Ahmet Paşa, M.Palombo, M.Moretti, M.Telemague, Ali Bey gibi sanatçıların katıldıklarını biliyoruz. Halil Edhem, "Elvahı Nakşiye Koleksiyonu" adlı yapıtında "Ahmet Ali Paşa'nın Çemberlitaş'ta üniversite olarak yapılan ve sonradan Mahracı Aklam, Mulkiye Mektebi ve Milli Eğitim Bakanlığı olarak kullanılan yapıda 1873 yılında resim sergisi düzenledığini" belirtir. Burada verilcn tarih doğru değildir: ilk sergi 1873'te Sııltanahmet'te, ikinci sergide 1875'te Çemberlitaş'ta açılmıştır. Cezar'ın bu konuda verdiği bilgiler doğrudur: ilk serginin uyandırdığı ilgi, Ahmet Ali'ye ikinci bir sergi duzenleme cesaretini vermişti. La Turguie gazetesinde haziran ve temmuz aylarında yayınlanan "1874 Gii/el Sanatlar Sergisi" başlıklı bir duyuruda "Önümüzdeki 1 aralıkta ikinci resim, heykel ve mimarlık sergisi açılacaktır" denmekte ve Istanbullu ressamların heykeltıraşların ve mimarların eserlerini yollamaları istenmektedir. Ancak, aynı yılın kasım ayında yayımlanan ikinci bir duyuruda bu serginin bir sonraki yılın mayıs ayına ertelendiği bildirilir: "Hükümetin Sultan Mahmut Türbesi yanındaki Darülfünun'un mükemmel salonu emrimize hazır tutmak istemesi üzerine serginin açılışını 1 Temmuz 1875'e tehir ettik" denmiştir. G.Elibal'a göre (Halil Edhem: Elvahı Nakşiye Koleksiyonu. Milliyet Yayın, 1970) eskiden harpokulunda resim öğretmenliği yapan M. Kess adlı bir Fransız 187O'te Çemberlitaş'ta bu yeniden yapılan üniversitede resim öğretmenliğine atanmıştı. Şu halde bahis konusu binada reCUMHURİYETOEROİ17ŞUBAT1991 sim dersleri de verilmekte, resim hocaları çalışmaktadır. Bu binada açılan sergiye otuz sanatçı katılmıştır. Aralarında Şeker Ahmet Paşa, Ahmet Bedri, Halis (Paşa), Osman Hamdi, Nuri Bey, M. Abraham, M. Acguaroni, M. Andreadis, M. Aurely, M. Bimonelli, M.Boerio, M. Bourmance, M. Durand, M. Hayette, M. Jerichau, M. Köçeoğlu, M. Montani, M. Montrichard, M. Moretti, M. Pascutti, M. Panel, M. Pensu, M. Kemy, M. Rossi de Guistiniani, M. Rupin, M. Sakayan, Mme. Serpasian, M. Telemarque, M. Veisin vardır. Cezar, 4 ve 5 Ağustos 1985'te la Turquie gazetesinde yayımlannıış bu sergiyle ilgili yazıları da nakletmektedır: Bu yazılarda, "Bu yılki sonuç, 1873'te varılmış olandan mukayese kabul edilemeyecek kadar ustundur!" denmektedir. Cezar, kitabının bu bilgileri aktaran bolumunun başında "Zamanında Sanayii Nefise Mcktebi'nin açılışından daha fazla yankılar yaratmış olan bu sergileri, o tarihlerde resim konusu üzerine dikkatlerin bir hayli çekilmesinde oynadığı rol ile guzd sanatlar öğretimi yapacak okul açılma meselesine yaptığı etkiyi belirtmek için ele alacağız" deRum fotoğrafçı Kargapulos'un objektifinden Sultan Mahmut Türbesi v« Çemberlltaş: Arada, eski miştir. Üniversite binası ve üstünde, 'Güzel Sanatlar Sergisi' tabelası. Elvahı Nakşiye Koleksiyonu'nda bu etkiyi belgeleyen bir vesika yayımlanmıştır: İstanbul'da bir guyayın ve genelgelenmek üzere ve rüştiye Sultan Abdulaziz'in fotoğrafçılığına atanmıştır. zel sanatlar okulu kurulmasına ihtiyaç duokulları ve askeri okullardan diploma Fotoğrafın çekildiği tarih, bahis konuyulduğundan yalnız resim ve mimarlık boalarak çıkan öğrencilerden resim tekniğisu bina konusunda edindiğimi/ bu bilgilumleri bulunmak üzere boyle bir okul nin ilk kısımlarını öğrenmiş olanlardan ler bir araya getirilince tabelanın, 1875'te açılması hakkında 17 Ekim 1877'de Makatılmak isteyenler olacağı cihetle alınaaçılmış olan ikinci Osmanlı Guzel Sanatarif Nezareti'ne bir tezkere gelmiştir. cak öğrencilerin üçte biri, bunlardan üçlar Sergisi'ne ait olduğu anlaşılmaktadır. te biri de dışarıdan isteklilerden alınmak Bu resmi yayımlayarak hem resim larıhive dersler Türkçe olarak verilmek şartiy"Resim tekniği ve mimarlık eğitimi ve le şimdilik şu iki tekniğin eğitimi için kı mizle ilgilenenlere bugune kadar pek bilinöğretimi yapılmak uzere İstanbul'da bir sıtlı, küçük bir okul açılması uygun gö meyen bir belge sunmak hem de sahaf okul açılması hakkında gelen tezkereyı dükkânı ziyaretlerinin ve önemsiz izlenirülmüştür.:' behiyyeleri üzerine Bakanlar Kurulu'nda okunan mazbatada gösterilmiş olduğu Mustafa Cezar'ın "Devlet Güzel Sanal mi veren eski malzemenin incelenmesinin bazen böyle hoş bulgulara yol açabileceüzere resim tekniğinin başlangıçları haylar Akademisi Tarihçesi" adlı broşürünğini de vurgulamak isteriz. < li zamandan beri bazı okullarda öğretilde (3 Mart 1968) "Resim ve mimarlık ala mekte ise de yayılma ve gelişme olanaklarına yeterince yer verilmemiş olduğu gibi mimarlık tekniğinin eğitim usulleri de yolunda gitmemesine ve ışbu okulun açılması halinde mimarlık tekniği öğretmeni Chinkiria şimdilik fahri olarak görev yapacağı cihetle yalnız okulun müdürlüğünü de yönetecek olan Bay Guillemet ile yardımcısına ve iki odacıya verilecek aylıklarla çeşitli masraflar için ayda Uç bin dokuz yüz kuruş ayrılması ve bir kez için özellikle alınacak edevat ve eşya için yirmi bin kuruş harcanması gerekeceği gibi taşralarda yapılacak okullar giderlerine karşıhk olmak üzere Milli Eğitim bütçesinden geçende Genel Meclis'çe yapılan kısmalardan ayda otuz yedi bin on kuruş ayrılıp bu okulların düzenlenme ve açılışı çok zamana bağlı bulunduğundan ileride karşıhk bulunarak tayin edilen yere yatırılmasına irca olunmak üzere o zamana dek sözü edilen maaş ve sözü edilen giderler toplamından verileceği açık oy birliği bulunması nedeniyle padişah hazretlerinin sayesinde milli eğitimce ileride nında öğretim yapacak bu okulun mimarlık kısmında Çıngırya adında bir mimar fahriyen öğretmenlik edecek, Guillemet de okulun hem resim hocalığını hem de müdürlüğünü yapacaktı" demiştir. Ancak araya OsmanlıRııs Harbi'nin girmesi, Guillemet'nin de tifodan ölmesi işı bir muddet geciktirir. Böylece ilk akademinin kuruluşu için beş buçuk yıllık bir zamanın daha geçmesi gerekir. Geçenlerde Çukurcuma'daki Alfa Kitabevi'ndeıı aldığımız bir Sultan Mahmut Türbesi resminin sol köşesinde eski üni1 versite binasının (bugün Basın Müzesı nin olduğu yer) yan duvarının göruldüğü, bu duvarda binanın zemin katı ile birinci katı arasında büyük bir levhamn bulunduğu dikkatimizi çekmiştir. Bu levhamn üstündc "Resim SergisiExposilion des Beaux Arts" yazıhdır. Bu fotoğraf İstanbullu Rum fotoğralçılardan Basil Kargapulos tarafından çekilmişti. Basil Kargapulos, İstanbullu ilk profesyonel fotoğrafçılardan biridir ve 1850'den 1880'lere kadar çalışmış, 187O'te 15