Katalog

Suriye Pasajı, 'tam bir pasaj'dır: Caddeden girilir, ileride, soldan yan sokağa çıkılır. Giriş kapısında, eskl harflerle ve Fransızca, hem pasajın adı hem de 1908 tarihi yer alır. Tünel Pasajı'nı mekan tutanların arasında bir de antlkacı vardır (üstte). Şark Pasajı ya datamadıyla "Şark Aynalı Çarşı", İstiklal Caddesl'nden Acmalımescit'e geçlt verlr. li bir günden ya da yağmurlardan, buraya pek az bir pay düşüyordu. Coşkulu ve yakıcı yaz mevsimi, bu dar ve gölgeli sokaklarda, tenha ve durgun pasajlara, ancak gümrah ve sık bir ormanda olduğu gibi, yukarlardan süzülen solgun ışık çubukları halinde yansırdı. En çok "dikkatimi" çeken şey ise üstü açık pasajlarda, içerlere biraz biraz serpen, toz gibi kar taneleri olurdu. Hemen hepsinin ya demir kepenkleri ya da tul perdeleri sımsıkı çekili duran yuksek pencerelerinde, bazan tuhaf bir şey olur, soluk yuzlü bir çocuk camda belırerek aşağıya, bana bakardı. Ben onu sevgi ile süzer, ama yaşıtım birinin bu boşluklarda nasıl canlı kalabildiğine de şaşarak içimde tarifsiz bir üzüntu duyardım. Bu geçitler, böylece hep ıssızlık, hep gölge, hep rutubet, hep loşluk, hep yosun ve hep hüzün doluydu. 1950'lerden sonra, 40'lann tenhalığı kalmadı; ama bir gam ve yalnızlık duygusu, bu geçitlere ve dar sokaklara CUMHURIYET DERGİ 17 ŞUBAT 1991 sinmiş gibidir. Çarşıpasajlar ise böyie değil. Bunların hepsi, her dönemde birkaç sanal grubunun toplaştığı, canlı ve hareketli, şıklık ve güzellik köşeleri olmuştur. Şimdi Tünel'den başlayalım ve her pasaj için, sahne çarkının üç bölumunü sırasında size çevirerek, dekorlarını gösterelim. Tünel Pasajı: Bu güzel ve alımlı yapı, Tünel'in tam karşısında yukselir. Galatasaray'daki Hacopulo Pasajı'nın Akdeniz havalı mimarısine karşılık, bu, tam bir Parisli ya da Londralıdır. Bina ciddi suratlı. Altındaki dükkânlar da hemen her devirde, öyle cıvılcıvıl değil, ağırdan alan konulu. Tünele göre gırişte sol köşede bir optik aletleri mağazası, sağda korsecisütyenci yer alır. Içerde de, şimdilerde bir antikacı, bir hatıra eşyası mağazası, bir seyahat acentesi mekân tutmuş durumda. Tabii bu pasajı bizim gibi kitap dostları için daha da ilginç kılan yer, Kohen Hemşireler'in (uzun süre moda adıyla, bunun Fransızcası: Cohen Soeurs) dükkânı idi. Az ötede ana cadde üstundeki eski yerlerinden buraya taşınan bu Musevi kukardeşler, yabancı kökenli kitapta iyi idiler, fakat turistleri de çeken bir yanlan, kitaplardan kesilmiş gravürler köşesi idi. Pasaj, sola bir sapış yapar. Oradan görülen yan aşağıki Beyoğlu resmi, hâlâ bile en bozulmamış tahlolardan biridir. Ben gittiğimde, uzun uzun bakarım. Herkese de tavsiye edeyim. Şark Pasajı: Asmalımescit kavşağım geçer geçmez, 360 kapı numarası ıle, ünlu Marki^ ve onun hemen yanından giren bir pasaj yer alıyor. Fransızca adı ile, "Passage Oriental" şimdilerde duran bir levha: Bozuk bir Turkçe ile, "Şark Aynalı Çarşı" yazıyor. Bu geçit, lstiklâl Caddesi'nden girip sol yapınca, Asmalımescit'e çıkış verir. Karşıda dipte, hep bir kitapçı vardı. Sağda ise, 40'lar 70Mer arasımn nefis peynirci yağcısı "Polonez Köyiı". Harap geçit, matbaa, şapkacı gibi birkaç dukkânı 'barındırır' olmuş. Suriye Pasajı: Yola devam edince sıra, bu "cesîm" binaya gelir. üapısının üstunde tarihi yazılı: 1908. Adı eski harflerle ve Fransızca yazılı: Suriye Çarşısı CHi de Syrie. Bu, tam pasaj. Caddeden girilir, ilerde soldan yan sokağa çıkılır. En dipte halen çiçek mezat yeri var. Bu salon, tstanbul'un ilk sinemalarından biriydi: Cin^ Central. Girişte sağda, şehrın Rumca gazetesi Apoyevmatini'nin idarehanesi, yanyana iki dukkâna sığmıştır. Tum Rum cemaati 2 bine indiğine göre, gazetenin tirajını varın siz hesaplayın. Patronun vefatından sonra, efendi bir doktor damadı, işi kör topal götüruyor. öbür dukkânların çoğunun kepengi inik. Tünel'den başladığımız bu gezi, sağlı sollu pasajlar boyunca sürüp gidecek. Biz bugün Asmalımescil hizasına kadar gelebildik. Haftaya, gezimize kaldığımız yerden devam edeceğiz.^ 11