Katalog

D OĞADA YAŞAM Haldun Aydıngün R ASOELE Raif Ertem Dağ hastalığı 3.000 metrenin yukarısında gerçek ciddi boyutlarını göstermeye başlar. Pek çok ek belirti ortaya çıkar... Bu belirtiler görüldüğünde durum çok ciddi demektir. •rciyes ilk kez tırmanma amacıyla gitti' ğim dağdı ve bu geziden en çok aklımda 'kalan, 2160 mctrcde Beden Terbiyesi'nin dağ cvindc, bir aşağı, bir yukarı koştururken hiseltiğim baş dönmesiydi. Her şeyin bcniın için ycni olduğu bir ortamdaydım ve deniz scviycsindc hiç olmaması gercktiği kadar çabuk ncfes ncfese kalıvcriyordum. Yirminci yaşın ncşcü havasında, bu da bir cğlence kaynağı oluyordu. Daha bir yıl geçmedcn, Aladağlar'da 3400 metreyc sıriımdaki 25 kg. yüklc yaklaşırkcn, her adımda bildiğim bülün küfürleri ediyordum. Çünkü iki adım arası buna yctecek kadar zamanım oluyordu. Her dağcının bildiği, bcnim de yavaş yavaş anladığımyüksckliğinctkilcriydibunlar. Normaldc yaşadıkları irtifadan çok daha yükseklerc gczi düzenlcyecck kişilerin, yüksekliğe alışma konusunu ciddi oîarak ele almaları gcrekmekledir. Çünkü yükscklerde oksijen daha azdır ve vücudun ihtiyaç duyduğu oksijeni taşıyabilmek için kanın bazı ayarlamalar yapması gerckmektedir; bunun için dezamanaihtiyacı vardır. Yüksekle olmanın olumsuz etkileri kişiden kişiye değişik şiddetlerde görülür. Gene de hcrkesin, yüksck birdağa gitmeden öncc, yüksckliğc alışmak için zaman (anıyan bir plan yapmasında fayda vardır. Bunun için cn iyi yöntcmlerden biri dc tırmanılacak, yürünecek bu dağlık yöreye gidildiğinde. araçlar ulaşılacak son noktada bir gece geçirmek olabilir. Örneğin kuzeyden yaklaşıldığında Kaçkarlar'ın Ayder'indc bir gece gcçirmeyi söyleyebiliriz. Belli bir yüksekliğe alışmak için gerekcn zaman, önceliklc o yüksckliğin kendisine, gün içindc ne kadar efor harcanmış olduğuna ve o noktaya nc kadar hızda gelinmiş olmasına bağlıdır. Yüksekliğe alışma da kişiden kişiye büyük dcğişikliklcr göstermekle birliktc. çok yükseğe çok hızlı çıkarsanız, dağ hastalığına yakalanma şansınız o oranda fazladır. Onemli olabilecck bu hastalığın belirtileri, kusmaya kadar varabilen midc bulantısı, uyuşukluk, baş ağrısı, iştah kaybı, asabilik, zihinsel yavaşlık ve titrcmeler şeklinde kendini gösterir. Uyku düzeni gcnclliklc şaşar, gece sık sık sebcpsiz yere uyanılır, kötü rüyalar görülebilir. önlem olarak, gcziyc çok sıkı ve hızla yükseklik kazanan bir programla başlamaktan kaçınılmalıdır. Özcllikle ilk gün, ekiptcki pek çok kişinin formsuz da olabilcccğini düşünerekşimdiye kadar yaptığımızetkinliklcrde, İstanbul gibi deniz scviycsindcn gelen dağcıların, ilk gün 2000 metreden daha alçak bir irtifadan yürüyüşe başlayıp, 2500'netreyi geçmeden kamp yapmaları, ikinci günde 3000 metre civarında kamplarını taşımaları koşuluyla, fazlabirsorunlakarşılaşmadıklarınatanıkolduk. Bu arada iştah kaybolsa bile, bol sıvı içeren kuvvetli bir diyete devam etmek zorunlu(tur. Tünı bunlara karşın, dağ hastalığının bclirtileriyle karşılaşırsanız, faaliyetlerinizi dıırdurupbirgünkadardinlenmenizgerckmektedir. Yüksekliğe alışacaksınız! Yaralıyız... T E clclbnda ağlamaklı bir scs. Cevdct Hacaloğlu. Karadcnizliliğin bülün şiddeii! Suya düşmüş.yenilmiş... Hiçbcklemezsin Hacaloğlu'ndanLÇokönemlibirşcyler olmalı... Ouyulur, duyulmaz! Fısıltı! "Erkeğide caldılar. Kontda gitti! Kont'la Rusi! Hacaloğlu'nun köpekleri. Kont erkeği, Rusi dişisi. Bir ay önce Rusi'yi caldılar, 6 yavrusıı öksüz kaldı. Biberonla bcslendi. Elindcn Hacaloğlu'nıın. Yavrular tam ayaklanmışlı. Kont'la oynuyorlardı. Oeçefl hafta evin balıçesinden çalmışlaı Kont'uiTam yetiştiği. av yapacağı zamanda... "Olma/ böyle şey" diyor Hacaloğlu. "Avcı calma/! I icaret için yapıyorlar bunu! Bu altıncısı".. Rica ecliyor kcndisi. • Adları Kont'la Rusi! Seslonin ' avcı dostlar! Gelirlerse bcnimkisi! Puantcrcinsü..." Dostlanydılar. Avda da aynı yeıde yatarlardı. Bağlamayı sevmezdi. "Tutsakedcmem" derdi. Evininbahçcsinde gezinirlerdi. Şimdi yoklar. Kimbilir kinılerin elinde. Onlar sahibiniarıyorlar.sahibionları... Sizin hiç köpeğiniz oldu mu? Dosl oldunuz mu onunla? Sevgisini duydunuz mu yürcğinizdc? Baktığınız zaman gözlerinin pırıl pırıl yandığını! Yardımlaştınız mı? Bağlandınız mı? Kızsanız dahı saygılıdııiar. Saldırmazlar kedi gibi suratınıza... Yaltaklanmazlar da! Gururlarını da kırdırmazlar! Köpcğin dostluğu. gerçek dostluk... Gerçi bütün hayvanlar dostturlar. Dosl ararlar. Yaklaşmasını bilirse insanoğlu.ı. " Terkos'tan geliyorduk. KÎmilığa kalmıştık. Arnavutköy'ügcçince döncmeçlerdc. Kamyonun altında kalmış bir araba. Sahibini çıkarmışlar. Üs,ıünü gazeteyic örtmüşlcr... Tcrk edip gitmişler. Yalnızca bir köpek bckliyordu. Kahvcrcngi bir puantcr. Gün gibi anımsıyorum. ö n ayaklarıyla kucaklamış. Başını göğsünc koymuş. Ağlamaklı gözlerle bakıyordu. Götürmek istedik, ayrılmadı. Bekledik.gelcndcolmadı.Gazetenin altında yatan avcı. Sarılmış köpeği. Karanlık çöktükçc çöküyor. Soııra jandarmalargeldi. Ayrıldık. Yinc bir anı. Koca Usta'nın köpeği. Vurduğu ördcği almak için kanala atlamıştı. Buz kırıldı. Çıkamıyor. Tırmandı, tırnıandı gücü biıti. Ağzında ördek. Nasıl da mahzun mahzun bakıyordu. Dayanamadı Koca Usta. Vurdu kanala. Boğazına kadar gönıüldü. Kurtardı köpeği. Sonra onu daçalmışlardı. Yıllardırağlamaklı. Anlıyorum scni Hacaloğlu. Para için bulunmaz uşaklar. Uğruna can yakarlar. Bitecck bir gün soyları... Bakarsın bulunurlar. Olmazsa yavrularla. Yeniden başlarsın Hacaloğlu. Biz yeniden başlamaya alışık kuşağız. YaşamımıZyeniden başlamaklagcçti.Nice dostlar gitti! Yaralıyız!.. Rasgclc!.. AladaOlar'da Emler zirvesinin hemen altı: Yükseklik yaklaşık 3600 metre. Geri planda, Aladafllar'ın en önemlı zirvelerinden "Kaldı" ve "Alaca" görüluyor. Bu yükseklikte oksijen azlıflı artık kendini iyice göstermeye başlar. Bu sırada belirtilcrin etkisini azaltmak için aspirin kullanılması salık vcrilir. Bu tedbir yelcrli olmazsa vakit geçirilmedcn alçak bir bölgcye inilmesi gerckmektedir Dağ hastalığı 3000 metrenin yukarısında gerçek ciddi boyutlarını göstermeye başlar. Pek çok ck belirti ortaya çıkar; bunlar. çok aşırı yorgunlıık, (tamamen çökmc olabilir) ncfes kesilmesi, göğüsten "baloncuk" scslcri gclmesı ve kanlı tiiküriik şcklindcdir. Bu belirtiler görüldüğünde durum çok ciddi demektir. Hasta hiç vakit kaybcdilmeden çok alçak bir noktaya indirilmelidir, yoksa ölüm birkaç sâat içindegelebilir. RAİF ERTEM Toptan Sauş/Depo: Halkalı Catl. No;259 Sefakiıy/lstanbul Tel:580 30 13 Merkcz:Cumhuriyel Cad. I»rtlcr Apt. 18/6 Elmadag/tslanbul Tel:131 02 30 27