Katalog

R AZARIN PENCERESİNDEN Selçuk Erez Neden ve nasıl yazıyorlar? ütün yazarlar bencil, tembel ve kendini beğenmis kişilcrdir, ya/.ma nedenlcrinin kökiindc dc bir gizem yatıır. Kilap yazma tıpkı çok acı çektiren bir hastalık nöbeti gibi bcrbat, insanı tüketen bir didişmedir. Karşj koyamadığı ya da anlayamadığı şeytansı bir güç tarafından sürüklcnmeyen hiç kinısc böyle bir şeye girişmez. Bilindiği kadarıyla bu seytansı güç, bcbeklerin dikkat çekmek için yaygara koparmasını sağlayan içgüdünün ta kendisidir." Gcorge Orvvell "Niçin Yazıyorum?" başjıklı makalesindc böyle dcmış. Nilüfer Birol larafından çcvrilıp. Yazko Çcviri dcrgisınin 1981 temmuzağustos sayısında yayımlanmıs olan bu ya/ısında Orvvcll, para ka/anma gereksininıi dıs,ındadörtanaya/ma ncdcnı bulunduğunu savunur vccstctik merak, tarihi gerçeklcri gelccek kuşaklara aktarma ısleği, dünyayı bclli bir yöne ilmc arzusu yanında "sall bencilliğin" dc yani akıllı görünmc. kendinden söz ettırme.ölümden sonra anımsanmanındainsanları yazmaya ıtici bir nedcn olduğunu açıklar. Geçcnlcrdc, öğrenciliğinde "Gazap Üzümlcri" konusunda bir çalışma yaptığında Steinbeck'lc mcktuplaşmış olan Herbert Sturz, Intcrnalıonal Hcrald Tribune de (16 Ağustos, 1990) ünlü ya/arın bu konudakı düşüncclcrini açıkladı: "Adamm biri oturur kitap ya/.ar Neden? Canı öyle istediğinden yapar bunu... Kendini bu yöne iteıı dürtünün, onu şarkı söylemeye ya da biitiin gü/el kadınlarla yatma konusunda çaba göslermcye yönelten içgüdüdcn farklı bir şey olduğunu sanmanı" dcmı^ JohnSteinbeck vcşöyledevametmis;: "Bir kitabın amacı insaııları eğlendirmek, ilgilerini çckınek, ay dınlatnıak olabilir, ama biitiin bıınların gerisinde aslında okuyucuyla ya/arın arasında bir köprü, bir bağ oluşturma isteği yer alır. Bu bagı, bu köpriiyii kurabilmck için onun anlayacağı sembolleri kullanırsını/. Yazar, kitap ve okuyucudan oluşan bir sacayağı biitünleşmeden bu iletişinı gerçekle^me/.." Stcinbeck, bunları söylcdiktcn sonra ya/.ı yazma konusunda ılcri sürülmüş olan cn güçlü görüşlcrden birıni çürülmeyc çalı^ır. Yazı yuzmanın ölmc/leşmc aınacını gütmedığini ilcrı süıcı... "Bildiğim iyi yazarların çoğunun ölmezlcşmek için yelecek zamanları yoktur" dcr, "Bir kitabı ya/mak için gerekli yogunlaşnıa böyle erekleri yokeder. Hiç kiınsenin bir ya/arı alçakgönüllü kılmak için ö/cl bir çaba göstermesi gcrekme/.. Bir kitap yazmanın gercktirdiği çabanın tüyler ürpcrticiliği, dil, fornı ve içcriğin doğurduğu vahim surunlar unu ezer, alçakgönüllü kılarlar." Ama bu konuda Steinbeck gibi dü^ünen. yazma dürtüsüylpölümkorkusununherhangi bir bağlantısının olmadığını ilcri sürenlcr a7inlıktadır. Varlık Yayınlan'ndan "F.dcbiyatçılarımız Konuşuyor" başlıklı derlemede A. Şinasi Hisar, "Diyebilirim ki Ahmct Haşim'in ölümü bana çok tesir ederck ya/ılarımın bir kısmını olsun öliim korkusu karfisında neşretmek ve bu, asıl büyük yangından mümkün mertebe kurtarmak ihtiyacını daha çok duydum" diyerckgcrçcklenbirölümsü/lük isteğiningcçerli olduğunu doğrulamıştır. Norman Mailer, üne kavuşmanın, çevresindeki yaşamı sessiz guzlemleyebilme olanajını yokettiflınden dem vurur. Bu isteğın, dürtünün hemcn hcmcn her yaşayan içingeçcrli olduğunu biliriz. Bu iıicigücün yazarlıkla sonuçlanması için hcrhalde ba/ı özelliklerin bulunması gerckir. Aynca bu itici gücün daha çok insanda yazarlığın suyüzüne vurması için de bazı nedenler varolmalıdır. Ingcberg Lippman, bundan üç yıl öncc Nobcl Edcbiyat Odülü'nü kazanmış olan Mısırlı Necip Mahfuz ile konuştuklarını nakledcrkcn yazarın her yapıtının Arapça konuşan ülkelcrde, hemcn ilk yılında yü/.bin alıcıbutduğunubelirtmiştir(RcasenandReality in the Ali Baba Cafe: The Guardian, 23 Ağustos 1990). tlk yılda yüzbin satı$a yol açan dillerle yazmanın bizde olduğu gibi toputopu bcşbın satışa kavuşturan bir dille yazmaktan daha çok kişidc yazarlığın açığa çık masına yol açacağını düşüncbilirİ7. (Bu konudaki maku* lalihımı/.i ycnecek kimsede nc Turgut özaPdır. nc İnönü, nc de Demircl... AHabelerinı, Rus allabcsındcn bizinı kullandığımız Latın alfabesinc çevirmek için çalıij» malar yürüten A/erbayeanlılardır: Eğcr ijji u/atmu/ lamamen bızim alfabeyi beniınserlerse bundan böyle Türkiye'dc yazılan her kitap üçdört nıisli okuyucuya kavuşacak Ölümsü/lük istcğinin kişiyi yazarlığa itmesı için gcrcklı özel nileliklere gelince... bunlar da galiba gö/lem gücü ve anlatma yctcneğıdır: 16 Aralık I977'dc Peter Godfrey'in The Times'ta yayımlanmı^ bir ya/ısında Bay Otto Frank, kı/ı Anna Frank'ın gözlenı güeünüanlataanlatabıtıreme7."Biryerden,bir ziyarettcn döndüğiinıii/dc Anna, herkcsin nasıl giyinmiş olduğunu, neler yaptığını öyle güzel aıılatırdı ki'Mcr Haldun Tancr bir ycrdc "yirmi kişi birliktc yaptığımız bir kır ge/isini içimizden biri çıkar öylesine gü/el anlatır ki bu gezide bi//al bulunduğumuz halde olan biteni bir de ondan dinlemek hoşumuza gider. tşte yazar olma potansiyeli bu insanda eksiksiz vardır!" dcmişti. Demek ki güçlü gö/lem yapma ycteneği ölümü aşma dürlüsünün bu şckildc sonuçlaıımasına nedcn oluyor... Acaba ölümü yenmcyolundaalılanadımlaryazılaragerçekten mutluluk sağlıyor tnu? Genç bir ya/ar zamanla pişip olgıınlaştıkça, daha çok sayıda. daha güzcl escrler üretır ve insanoğlu her yapıtıyla ölümsii/lüğe bir adını daha yaklaştığı ı/.lenimıedınır demullunıuolur? Bernard Malamııd, "Bolli sayıda kitap ya/dıktan, belli ödüllrr aldıktan sonra kisi, bugün eldeettikleriniıı oııa geçnıiştekiler kadar heyecan vermediğini algılar!" dıyor. Graham Green'egöre öyle bir /amatı gelirkı ya/ar. "herseyi önceden yapnııs olduğu" i/lcnımıne ya da yorgunluğuna kaptırırkendını. Norman Mailer ve l'hilip Roth, ünün ya/aı ı eskıden yaptığı gıbı çevresindeki yaşamı sessız vc sıradan bırı gibi i/leyebilmesıne. gö/leyebilmesine engel olduğunu söylcmislerdir. Dahası da var: Ünlü ya/aıdan gidcrek dalıa iyisini vermcsı, sadeccçağdas,larını değıl kendini dc hiç olma7sa bir açıdan aşması beklenir. Yakup Kadri, bu sıkıntının l'arkındadır. "Kserlerim kitaplar halindc ya da parça parça yayın alanına çıktıkları vakit bende hasıl olan reaksiyon derin bir pişmaıılıktır" der. ama 1 yanli ) yorumlar bunu: "Kendime karşı bu müsamahasızlığımın, bu müskülpesentliğimin sebebi belki de gençlik çağınıda pek çok okuduğum h'laubert ile Anatole Francc'ın eserlerindeki gözkamaştırıcı ifade sanatına hamledilebilir." Oysa sebcp ne Anatole Francc'ın ne dc Flaubert'in kusursuzluğudur; scbcp yazarın her yazısında kendini aşmak istcğiyle kendi kendine yaptığı cziyet ve ıskeneedır. O haldc yazmaya yatkınsanı? vc bu eylemin size sadcce mutluluk, doygunluk sağlumasını. yağsız ve şekcrsiz ycmcklcr gibi sağlığınızı olumlu bir şckildc etkilemesini istiyorsanız yapacağınız tek şcy profcsyoncllcşmemck, kendi kendinıze bir amatörlük yemıni edip bundan şaşmamaktır. 10