Katalog

Denizi kucaklayan kent: Letoon Apollon ve Artemis'in anaları gece tannçası Leto'nun adına kurulan Letoon kenti, bu üç tannnın Anadolu topraklarında ne denli kök saldığının kanıtlarından biridir. B.Ecevit/ANTALYA eto, yıldızlarla benekli duvağı üzerine çöküp uyuyunca Zeus ona âşık olur. Gece vasi bir ihata ile gebe kalır. Kasıklarından etrafa nur yayılır ve Apollon'u doğunır..!' Halikarnas Balıkçısı, "Anadolu Tanrıları" kitabında, gece tannçası Leto'yu böyle anlatır. Azra Erhat da "Mitoloji Sözlüğü'nde, "her türden sanatı esinleyen büyük yaratıcı tanrı" Apollon'un bir Anadolu tannsı olduğunu vurgularken Letoon kentinden söz eder: "... Ksanthos, Patara ve birçok anıtları gün ışığına yeni çıkanlıp Apollon'la Artemis'in anası Leto'nun bölgede büyük bir yer tuttuğunu açığa vuran Letoon kenti, bu üç tannnın Anadolu topraklarına ne denli kök saldığını kanıtlar!' llyada Destanı'nda, "Aııaforlu Ksanthos'un kıyılannda, uzak ve semiz Likya toprakları" diye adı geçen Akdeniz kıyıları, uzun yıllar Likya uygarlığına bcşik olmuştu ve Likyalılar, tannça Leto'ya izafeten, kutsal kent Letoon'u kurmuşlardr. Likya uygarlığına bağlı bölgelerden insanlar, akın akın bu kıyılara gelip tanrıça Leto'ya saygılarını sunarlardı. Kent kutsal sayıldığından tapınaklarda bulunan kişilere de dokunulamazdı. Bu yüzden, kaçakçılar, hırsızlartmıaya gelip sığınmayı adet haline getirmişlerdi. Likya'nın başkenti Ksanthos'un içinde yer alan kutsal Letoon kentçiği, şimdi Kaş'a 53 kilometre uzaklıkta ve bir bölümüyle Akdeniz sularının altında... Kaş Fethiye karayolu üzerinde Kınık Köyü'nü 1 kilometre kadar geçtikten sonra sola dönen bir yola sapılarak 4 kilometre daha gidince Letoon'a varılıyor. l.ikyalıların kutsal kenti Letoon'da kazılaı 1962 yılından beri sürüyor. 1973 yılında kentte bulunan 3 dildeki kitabe, Likya uygarlığuiın tarihi bakımından büyük bir önem taşıyor. Ksanthos'un parlak dönemlerinde Letoon, kalabalık bir yöre olarak isim yapmış. Hatta Likya'daki diğer kentlerde suç işleyenler buraya gelip mabetlerde saklanıyorlarmış. . Tannça Leto'nun nıabedi, kazılar sonunda tespit edilmesine karşın, kızı Artemis ve oğlu Apollon'un mabetleri ise yan yana olduklarından hangi mabedin hangisine ait olduğu tespit edilememiş. Mabetler bugün hâlâ ayakta duruyor; ancak yine de bölüm bölum yıkık yerleri var. Fransız arkeoloğu Prof. Dr. Henri Metzger tarafından ortaya çıkarılan tapınaklar, M.Ö. 54. yüzyıllara tarihlenirken kazılarda bulunan diğer eserler arasında, M.Ö. 3. yuzyıl sonlarına kadar tarihlenmişler var... Letoon'da M.S. 7. yüzyıldan sonrasına ait herhangi bir kalıntıya rastlanmıyor. Genç Hıristıyanlığın, çok tanrılı dinlere ve putperestliğe karşı açtığı amansu mücadele ile Muslüman baskıları sonucunda Letoon tamamen boşaltılınış. Likya uygarlığını kıyıeığında korumuş olan Akdeniz, bugün kentin bir bolümünü de suları ile ortmuş, sanki bozulmasını, el değmesini istemiyor gibi... Kutsal kent Letoon'da, tiyatroyu, tapınaktarı, alışveriş merkezlerinin bir bolümünü görmek olası. Kentten aynlırken giriş yolunu izlemek gerckiyor. Çünkü ilcrisi masmavi Akdeniz. Kent çıkışında dönüp geriyc baktığınızda ve Lctoon'ıın bir zamanlar kutsal ve dokunulmaz bir kent olduğunu duşunünce, manzarauın etkileyiciliği içinde Likyahlara siz de hak veriyorsunuz. ü L Bu yıl ülkemlzde yapılacak olan yaklaşık 80 merkezdeki kazılardan biri de KsanthosLetuuıı yöresinde yer alacak. Prof. Dr. Christian Le Roy başkanlığındaki bir ekibin yürüteceği Letoon kazısı, Likya uygarlığının aydınlatılması yolunda önemlı bir adım... Likyalıların "en kutsal kent" olarak kabul ettikleri Letoon'da bugün, "güzel saçlı" gece tannçası Leto'nun kendi adına ve çocukları Apollon ve Artemis adlarına inşa edilmiş tapınaklardan bir kısmı, Akdeniz'in sularıyla kucak kucağa... "Işık ürkesi Likya"yı tamyabilmek içın, Kaş'a 53 kilometre uzaklıktakı bu yöreyi, günün değişik saatlerinde gezip dolaşmak gerek. Frigler, Elmalı'ya kadar nasıl uzanmışlar? ntalya tli, Elmalı ilçesl, Bayındır Köyü civarında geçen yıl, Antalya Müzesi elemanlarınca, sayısı yaklaşık 5'i bulan yığma taş tümülüsler, tesadüfen ortaya çıkarılmıştı. Yerleri saptanan bu tü* mülüslerde 2 yıldır yapılan kurtarma kazıları, Kultur ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğu adına, Antalya Müzesl tarafından gerçekleştlrllmektedlr. Bu yıl yine aynı mevkideki " 0 " tumülusunde yapılan kazı, gerek bölge, gerekse Anadolu arkeolojisine yeni boyutlar kazandırmıştır. Kazısı 23 Ağustos 19B7 tarihinde tamamlanan Tumuliıs "D'nin gerek yapısı, gerek gömü şekll ve gerekse buluntuları, Frig dönem!ne ait olduğunu kuşkusuz bir şekilde ortaya koymakta. Böylelikle şimdiye kadar Ankara, Afyon, Esklşehir, BurdurDuver çevresiyle özelllkle Sakarya nehri havzasında yerleştıkleri kabul edilen Friglerin yayılma alanının Elmalı'ya kadar uzandığı tespit edilmiştir. Boyutları doğudan batıya 40 metre, kuzeyden güneye 4$ metre olan ve yaklaşık 5 metre yüksekliğindeki yığma taş ile kapatılan " D " tümülüsü, gömü şekll bakımından 1986 yılında açılan ve kremasyon gömüye raatlanan " C " tümülüsunden farklılıklar göstermektedir. Ele geçen buluntuların özelliğlnden, önemli bir klşl için yapıldığı A tahmln edilen mezar odaaı İçinde toplam 119 adet müzelik vasıfta eser bulunmuştur. Antalya Müzesi'nce son 1520 yılın en önemli buluntuları olarak nitelendirilen ve ilk bellrlemelere göre, M.Ö. 7. yüzyıl sonu ile 6. yüzyıl başına tarihlenen eserler arasında gümüş kemerler, bronz fibulalar, kepçeler, gümüş omphaloslu taslar, bronz situlalar ve bronz boğa başlı kaplar yer almaktadır. Ayrıca diğer Frig tümüluslerinde şimdiye kadar rastlanmayan fildişi ve gümüş figürlnler ilginç buluntular arasındadır. Bu ünik parçalardan başka, henüz tanımlanamayan, koşumla veya ahşap, deri kaplamayla ilglli olabileceğl düşünülen gümüş eşyalar oldukça fazladır. Yine süslemeyle llgili, çok mlktarda fildişi plaka ile yüzlerce boncuğu bunlara ekleyebiliriz. Anadolu tarihini değiştirecek nitelikte olan ve gayet zengin buluntulara rastlanan bu tümülüsler, ne yazık ki buyük bir kaçak kazı tehdidi aitındadır. Bu nedenle, Kultür ve Turizm Bakanlığı'nca konunun süratle ele alınarak, bu bölgede çok geniş kapsamlı bir kazı kampanyasının başlatılması gerekmektedir. Son 2 yılda ele geçen buluntular göz önüne alınırsa, tüm tümülüs kazıları tamamlandıktan sonra, öyle anlaşılıyor ki Antalya Müzesi dünyanın en zengin Frig koleksiyonuna sahip olacaktır. I I Didem Sanal