Katalog

Diplomatlığın amatörcesi İstanbul'da Yirmi beş ülkenin İstanbul'daki fahri konsoloslan, sonradan kazanılan diplomatlığın "ticari ayncalık" yönüne değil, sağladığı 'prestij'e önem voriyor. NllayKarman aklaşık 500 yıl süreyle büyıik bir imparatorluğun payitahılığını yapan lstanbul, Türkiye Cumhuriyeti kurulduğundan beri idari ve siyasi başkent olnamasına karşın, uluslararası alanda önemi bir ticari merkez olma özelliğini koruyor. Dahası, Türkiye'nin "ekonomik kalbi" hâlâ bu kentte atıyor. Uluslararası çapta büyük bir ticaret merkezi olma yolundaki bu kent, son yıllarda dünya siyaset ve ticaretinde et kili ya da etkisiz, irili ya da ufaklı birçok ulkenin ilgisini çekiyor. Bunun sonucu, bu kente karşı diplomatik ilgi de artıyor. Bu dıplomatik ilgi, Sovyetler Birliği, Federal Almunya ve Hollanda gibi, Türkiye ile yoğun ilişki içinde bulunan ülkelerin "büyükelçi" duzeyindeki diplomatlarını tstanbul'a "başkonsolos" olarak göndermeleriyle kendini gosteriyor. Ayrıca dünya ticaret ve siyaset platturmunda yer almak için çaba gösteren birçok ütke de İstanbul'da yaşayan ve "presentable" olarak niteledikleri birçok işadaınını "fahri başkonsolos" ya da "konsolos" olarak atıyor. Monako'dan Hindislan'a, San Marino'dan Tunus'a, Nepal'dcn Çad'a, Kanada'dan Malezya'ya, Şili'den Tayland a, Kostarika'dan Kore'ye kadar 25 ulkenin, İstanbul'da "fahri başkonsolosu" bulunuyor. Y Klm, hangi ülkenin fahri konsolosu? Bangladeş Kanada Şlll .: Kor* Kostarlka Dominik Finlandlya Hlndlstan Endonezya izlanda Ürdün Malezya Malta Meksika Monako Nepal Norveç Portekiz Çad Tayland Tunus Irlanda San Marino Pamır Bezmen Yavuz Kireç Mordo Oinar Ferda Kahraman Ender Kitapçı Sahip Akosman Olavı Tammivuori Nihat Boytuzun Semih Tezcan K. Münır Hamamcıoğlu ismet Ozbek Nüsret Arsel Atilla Artarn Hüseyin Arif Akdoğan Turan Cakım Behiç Onel Alex Dabcovıch Jacques Abravancl Saeed Rabb Cerrahoğlu Sahip ransıık Kenan Bulutoğlu A Ferruh Verdı Mehmet Bercis Morova Hüseyin Arif Akdoğan, Meksika Fahri Başkonsolosluğu görevıni, 1961den berı sürdürüyor. avantajını, temsil ettikleri ve edildikleri ülke nezdinde kullanma hakkına sahipler. Yaklaşık 7 yıldır Hindistan Fahri Başkonsolosluğu görcvmi sürduren Kamera Reklam1 ın sahibi Nihat Boytuıun, kendisinin ve meslektaşlannın sahip olduğu bu ayrıcalığı şöyle açıkhyor: "Tkari ilişki olursa, bundan komisyon alabilirim, vatırun yapabllirim, isbirligine gidebillrim, ihaleye girebilirim. Üstclik, temsilcisi oldugum ulke güvenilirlik acısından beni lercih edebilir. Butıın hunları bir kariyer diplomatı yapamaz, ama ben yapabilirim; çiinku işadamıyım." "Hindistan Fahri Baskonsoloslugu" tabelasını işyerinin kapısına asan ve kapısında polis bekleyen Hindistan Fahri Başkonsolosu Böytüzün, istanbul'da bir "Hindistan Lokanlası" açılması için Hintli bazı yatırımcılarla bırlikte hareket ettiğini ve böyle bir işe kendisinin de girebileceğini söylüyor. 1961 yılından beri Meksika'nın Fahri Başkonsolosluğu görevini sürduren ve rantiye olması nedeniyle geçimini çalışmadan sağlayan Hüseyin Arif Akdogan da fahri konsolosların, kariyer diplomatlanndan farklı olarak, ticari ayrıcalıklara sahip oldugunu yinelerken, buna rağmen temsil ettiği ulkeyle ticari ilişkiye girmemeyi ilke edindiğini anlatıyor. Akdoğan, bu konuda başından geçen ilginç bir olayı bize şöyle anlatıyor: "Benim bir sınıf arkadışımın sahibi oldugu bir Turk firnıası, hir siire önce bana geldi ve sana 200 milynn lira verelim, Mek.sika'daki Kreiıer firmasıyla bizim aramı/da aracılık yap dediler. Bu firmanın hlcdigi, Kreizerden 200 bin adet kamyon motoru ilhal eımekti. Motorları satın alırken uygun fiyattan almak istiyorlardı. Bana da komisyon teklif ettiler. Ama kabul etmedim. Ben lemsil etligim ulkeye buıılan yapamam. Hepsinden iyisi, Meksika'yla iş yapmamak." 1968 yılından beri Tayland'm Fahri Başkonsolosluğu görevini sürdürurken aynı zamanda madencilik ve kimya sanayiinde önemli bir yer tutan "Mektaş" adlı şırketin de Yönetim Kurulu Başkanı olan Sahip Tansuk, sahip olduğu ticari ayrıcalığı, "lstesem iş yapabilirim; ama pek scvmlyorum. Geçen gun boyle bir mevzu oldu; bana geldiler, ama girmedim" sözleriyle anlatıyor. Bangladeş Fahri Başkonsolosu ve Mensucat Santral'ın sahiplerinden Pamir Bezmen de fahri başkonsolosluk görevini Ustlendiği 1976 yılından beri Türkiye ile Bangladeş arasındaki her türlü ilişkide, kendisinin de etkili olduğunu söylüyor. Ticari açıdan ilişki kurulması için, Bangladeş'ten de Türk tarafından da kendisine sık sık başvurular yapıldığını hatırlatan Bezmen, "örnegin buradaki Jütçüler diyor ki 'Bangladeş bükümeti bize bir ayncalık yapsın' hemen araya girip kredi saglıyorum. Türkiye'nin elinde kalmış vagonlar vardı, onlann Bangladeş'e satılmasına yardımcı oldum. Bangladeş taşıma parasını odeyemedi onu buldum. Anlayacagınız, devamlı olarak bu iki ülkenin arasında katalizör rolu oynuyorum" diyor. 1955'ten beri Şilı'nin Fahri Başkonsolosluğu görevini sürdüren, uluslararası ticari işler avukatlığı yapan, Unlü Şilili ozan Neruda'nın da arkadaşı Mordo Dinar, Türkiye ile Şili arasındaki ticari ilişkilerin aradaki mesafeye rağmen, son yıllarda arttığını belirtiyor ve her iki ülkeden işadamlannın gelip kendisinden bilgi istediğini söylüyor. Ortak özellik: îşadamı olmak istanbul'da yaşayan TUrk uyruğundaki bu fahri konsolos ya da başkonsolosların ortak özelliği, çoğunun işadamı olmalan, birkaç yabancı dil bilmeleri, "köklü" olarak nitelenebilecek iyi ailelerden gelmclcri ya da kendilerini kanıtlamış olmalan. Fahri başkonsolosları ve konsoloslan kariyer diplomatlanndan, yani 'profesyonellerden ayırt eden en önemli fark ise birinci gruptakilerin ticari ayrıcalıklarının bulunması. Türkiye'nin de taraf olduğu 1963 tarihli Konsolosluk tlişkileıi Hakkında Vivana Sftzleşmesi'nde yer alan birçok hak ve ayrıcalıktan yararlanabilen fahri konsoloslar, kariyerden gelme diplomatlara göre, işadamı olma Önemli ayncalıklar Fahri konsoloslar, "Konsolosluk tlişkileri Hakkındaki Viyana Sözleşmesi" uyauuca, polis koruması, kordiplomatik otomobi! plakası, bayrak taşıma, gümrüksüz otoıııobil gctirtme, gümrüksüz tekel maddesi satın alma gibi haklardan yararlanabiliyorlar. Aııcak Bangladeş Fahri Başkonsolosu I'anıır Bezmen'in anlatımıyla, "Bu tür avantajlardan vurarlanmaya ihtiyaç duyan kişi, zateıı tcmsilci Ulke tanfından seçilmez!" Nitekım, fahri başkonsolosların bclirlenmesinde, temsılcı atayacak olan Ulke, Dışişleri Bakanhğı ya da ticaret odası nezdinde yapılan tavsıyelcn göz önüne alıyor. örneğin, San Marino'nun yeni atadığı Fahri Başkonsolos Mehmet Bercis Morova'yı tavsiye eden, bir süre önce ölen Türkiye'nin Paris Büyükelçisi Adnan Bulak olmuş. Vize yetkisi Fahri konsolosların vize verme yetkisi var. Ama birçoğu bu görevi ya yapmıyoı ya da yapmayı durdurmuş. örneğin Meksika hükümeti, lran'da Humeyni'nin iş başına geçmesinin ardından Iranlıların lstanbul'duıı yaptıkları vize başvurularının artması ü/erine, Akdoğan'dan vize vermeyi durdurmasını istemiş. Peru hükümeti de 1973 yılında lstanbulda açtığı fahri başkonsolosluğunu ABD'yc geçmek ısteyen lranlıların Peru'ndaıı vı/e laleplerinin artması üzerine geçen yıl sonu itıbarıyla kapatmış. Peru'nun fahri başkonsolosluğunu geçen yıl sonuna kadaı sürdurcn eski bakanlardan Şahap Kocatopçu, fahri konsolosluğun kapatılmasına geıekçe olarak bunu söylüyor. Görünüşte, fahri konsoloslara sağlanan "ticari ayncalık" önemli bir "ödül" olarak değerlendirilebilir. Ancak tstanbul'da yedi fahri konsolos ile yaptığımız görüşme sonunda, bu görevi üstlenmelerine neden olan dürtünün, ticari ayncalıktan çok, diplomatlığın getirdıği "prestij" oldugunu anladık. Sonradan kazanılan "diplomatlık", işadamlannın gılnlük iş yoğunluğu arasında, nefes almalarını sağlayan değişik türde bir "hobi" olsagerek...D San Marıno'nun Türkıye'dekı ilk ve tek temsilcisi Mehmet Bercıs Morova, fahri konsolosluk görevine 1987 ekiminde başlamış Bangladeş Fahri Konsolosu Pamir Bezmen, eşi Nermin Bezmen ile bırlikte. Bezmen, iki ülke arasında bir "katalizör" olduflunu belirtiyor. 9