Katalog

îkadın / "küçük, güzel şeyler"in ilk insanlar #fyle ilinir. Bunlarbazen ortada kendi kendine \zen bir deniz kabuğu, bazen de dayanıklı bir az birparçası haline gelen takılar, bugün vnleri olarak pazarlanıyorlar. O halde doğa gibi bilgili ve usta olmak gerek... lşte bu düşünce, tarih içinde, belki de ilk ciddi endüslri gırişimleri olarak kabul edilebilir. Böyle bir endüstrinin ortaya çıkmasıyla, dünyanın her yerindeki insanlar, istedikleri takılara daha kolay ulaşabilmekteydi. "Takı, bambaşka ve çok boyutlu bir anlatım sistemi"dir Bir Mısır firavununun veya kraliçesinin takıları, o kişilerin inançlarının, düzenlerinin ve hatta dünya görüşleri ile otoritelerinin, taşlar, madenler yoluyla, değerli veya değersiz malzemeleri kuilanarak yaratılmış olan bir görsel sistem olduğu görülür... İşte bu yanıyla kraliçenin boyııundakı, kolundaki, parmağındaki her şey pek çok anlam taşımıştır. Ancak bu arada çok önemli bir başka nokta ile karşı karşıyayız: "Bunları herkesin kullanmaması da gerekirdi"... ÇUnkü herkesin kullanabilecekleri bellidir. Oysa, bütün bu insanların ıstedıği sayıda da üretim yapmak gerek... Eşte, tarihteki ilk ciddi endüstri düşüncesinin temellerinden biri: "Takı yapırnında ışın püf noktasını da el altında tutmak ve hünerli sanatçıları destekleyen bu endüstrinin gizli noktalarını başkalarından da korumak gerek... Bunun da en kolayını "Saraylar" sağiayabilirdi. İşte krallıkların "takı endüstrisi"nin doğuşu... "Takı ve kadın" ikilisi artık üçüncü büyük adanıı atmıştır. Herkes kendine "uygun" olanı, belirli bir düzen içinde ve kolaylıkla bulabilmekledir. İşte görsel bir dilin ve yöresel takı sanatlarının endüstrileşmesi... lerde, takı endüstrisinde de, başarı demek, en hızlı, en ekonomik ve en güzel ürünü ortaya çıkırabilmek ve bu konuda rekabetı sağlayan "Ustünlükleri de saklayıp gızlemek" gerektiği yeniden anlaşılmıştır. Yani, takı yapımında "teknolojik sırlar" dönemine girılmutir. IV. Adım: Denizler, kıtalar fethediliyor: "Uzaklardaki esrarlı ülkelerin takıları, bambaşka yerlerdeki bambaşka insanlara takılıyor, şimdi ne olacak?" Takı tarihinin en keskin dönemeçlerinden bırisindeyiz.. Binlerce yıllık yöresel takılar, birdenbire yer değiştiriyor. Mısırlı prensesin gerdanlığı Avrupah bir tüccann eline, buna karşılık Avrupah endüstrinin yaptığı ise Hindistan'dakı genç kızın boynunda... Takı tarihinin bu adımında, 19. yüzyıl başlarında, herkesin birbirinin takılarına yönelmesı, bunun yanında Batı'da makine uretiminin başlaması, her şeyin alınıp satılabilır olması ile karşılaşıyoruz. Isterseniz bir Hint işi, isterseniz bir Afrika takısı alabilir ve takabilirsiniz.. Ama o takının geldiği yörede, onun hangi anlamı taşıdığı unutulmaya başlamıştır bile. "Değerli" ve "değersiz" ayn ayrı yönlere doğru yürümeye başlamıştır. Zaten o tarihler endüstri devriminin en ateşli günleri. Şöyle düşünülüyor: En hassas teknolojiyı kim geliştirebilirse, en çok o üretebılir... Artık hanımlar, böyle bir endüstri için kesin bir hedef olmaya başlamıştır... İşte 19. YY. ortalarında, 7000 yıllık öykünün dördüncü adımındaki "kadın ve takı"... VI. Adım: "Takı sadece kadınlara mı takılır? Mesela, niçin otomobiiimin direksiyonunda bulunmasın?.." "Takı ve kadın" ilişkilerinin altıncı adımı, bizi oldukça yakınlara kadar getiriyor. Binlerce yıldan beri, kralların, kraliçelerin, hemen bütün kadınların kullandğı takılar, artık bazen bir otomobilde, bazen bir kol s>aatinde, bazen ayakkabıda, bazen de mimarı içinde kendine yeni yerler bulmaktadır... Yanı, artık "Eski, küçük ve güzel şeyJer" gibi ilk adımda olduğu gibi bugünün kadınının çevresinden seçip kullandığı koşulları veren çok yaygın bir endüstrinin ta kendisi olmuştur... Bu konuda çeşıtli ülkelerdeki takı yapımcılarının tasanmları belirginleşir. Akdeniz'in renkli uygarlığı, ltalyanların, Fransızların elinde yoğrulmaktadır. Uzakdoğu'nun takı yapımcıları, binlerce yıllık ustalıkları ile birleştirdiklerı endüstrıyi kurmuştur. Ya da "Tarihi kültürü yaşatagelen el ustahğı" savunulmaktadır. Sonuçta, daha çok sayıda takının, daha çok sayıda kadının çevresinı zenginleştirdiği günlerdeyiz... III. Adım: "Bu gibi hassas teknolojilere krallar el koyuyor": "... Bu kıymetli şeyleri biz korumalıyız..." Bir saray sanatı olarak takılar Takının böylesine günlük hayat iç\ne girdiği Uçüncıi adımda, acaba takı, bugünkune benzeyen bir anlam taşıyor muydu? Bu tartışılabilir... O günlerin, mesela bir "Eski Mısır uygarlığı'nın takısının", her yönüyle sembolik mesajlar taşıyan "özel kayıt'Mar olduğu kesindir... Ama diğer yönüyle de bu takılar "Hazineyi oluşturan" şeylerdir... Bu düşünceye göre, bu gibi görsel sembollerle kurulmuş olan bir anlatım diline dayalı olanlar için, mesela Eski Mısır uygarlığı ıçin VII. Adım: Çağdaş takı: "Sanatçı ve endüstri5' 7000 yıllık "kadıntakı" öyküsünün son adımı bizi bugune getirdi... Bugün, takı tasarımı pekçok boyutuyla çevremizde yer alıyor. En özel koleksiyonlardan, en çağdaş tekniklerle Uretilenine kadar her türlü takı her yerde var. Ama, bu sefer belki de "Takf'nın anlamını yeniden gözden geçirmek gerek... Çünkü artık, bir kolyeden başlayan, bir anahtarhkda biten belki de bitmeyen sayıda endüstri ürünü de "Takılarla donatılmaktadır. Hatta neredeyse takı, bir yönüyle sadece eski esrarlı prenseslerin boynunda değil, bir buz dolabının kapağına bile yerleşebilmiştir... işte 7000 yıllık zengin öykünün 7 adımı... (*) Endüstri tasarımcısı. Mımar Sınan Ünıversıtesı, Mımarlık Faküllesı Endüslri Tasarımı Anabılım Dalı Bölıimti Baskanı. V. Adım: "... Herkese göre takımız bol miktarda var.." Beşinci adımdayız... 19. YY. bir yandan sarayların koleksiyon özelliğindeki takı endüstrileri ile ilgilenmeye başladığı, diğer yandan da "pazarlanabilir" takıların inanılmaz bir hızla üretildiği bir dönem olmuştur. Artık hassas teknolojileri kullanabilenler, takı üreticisidir. ... Yanı, bir takı pazarı ve yaygın bir "pazar yelpazesi" oluşur. O arada da, teknolojisini en ileri noktaya uiaştırabilen ve takıları en usta tasanmcılara çizdirebilen sanayi kuruluşları, bugünün en ünlü takı yapıcı inızalarını oluşturma yolundadır. ÇünkU o gun Bugun takı tasarımı pek çok boyutuyla çevremizde yer ahyor. En özel koleksiyonlardan, en çaOdaş tekniklerle uretUenine kadar her türlü takı var. 17